.jpg)
លោកបណ្ឌិត ឡុង ដារ៉ា មេធាវីរាជរដ្ឋាភិបាលនាពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
ក្នុងការជំនុំជម្រះក្តីជនជាប់ចោទ ឬជនត្រូវចោទតាមច្បាប់នៅក្នុងបទចោទខ្លះតម្រូវឲ្យមានមេធាវីការពារសិទ្ធិឲ្យជនជាប់ចោទ និងខ្លះមិនបាច់មានមេធាវីក៏បាន។
ដើម្បីបានជ្រាបថាបទចោទណាតម្រូវឲ្យមានមេធាវី ឬគ្មានមេធាវីនោះភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោកបណ្ឌិត ឡុង ដារ៉ា មេធាវីរាជរដ្ឋាភិបាល និងជាប្រធានក្រុមការងារស្រាវជ្រាវអប់រំ និងផ្សព្វផ្សាយច្បាប់នៃគណៈមេធាវីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
តើការជម្រះក្តីបែបណាត្រូវការមេធាវីក្នុងអង្គសវនាការហើយការជម្រះក្តីបែបណាដែលមិនត្រូវការមេធាវី ? ហេតុអ្វី ?
តាមច្បាប់ការជំនុំជម្រះក្តីក្នុងរឿងព្រហ្មទណ្ឌ ជនល្មើស ដើមណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ឬ ជនរងគ្រោះដាច់ខាតត្រូវតែមានមេធាវីសម្រាប់ការពារក្តីឲ្យខ្លួននៅចំពោះមុខក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះក្នុងពេលសវនាការចៀសវាងការមិនយល់អំពីនីតិវិធីនៅក្នុងពេលសវនាការ និងមិនយល់អំពីចម្លើយរបស់ខ្លួនជាភ័ស្តុតាងដោះបន្ទុក និងភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុក។
ម្យ៉ាងទៀតមេធាវីមានសិទ្ធិផ្តល់យោបល់ដល់កូនក្តីខ្លួនឲ្យឆ្លើយ ឬ មិនឆ្លើយតាមគោលការណ៍ច្បាប់ ហើយមានសិទ្ធិធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានជូនតំណាងអយ្យការ និងក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះស្តាប់អំពីអង្គហេតុ និងអង្គច្បាប់ក្នុងសំណុំរឿងដើម្បីពិចារណា និងផ្តល់ភាពយុត្តិធម៌តាមផ្លូវច្បាប់ជូនកូនក្តីខ្លួន ហើយមេធាវីម្នាក់ៗក៏ត្រូវបញ្ចេញទេពកោសល្យរបស់ខ្លួនឲ្យអស់ពីសមត្ថភាពដើម្បីការពារកូនក្តីតាមផ្លូវច្បាប់ និងគោរពក្រមសីលធម៌នៃវិជ្ជាជីវៈមេធាវី។
ប៉ុន្តែក្នុងករណីបទល្មើសតូចតាច ឬគ្មានលទ្ធភាពពឹងពាក់មេធាវីក៏អាចសុំសិទ្ធិការពារដោយខ្លួនឯងបានដែរ ។
តើការជំនុំជម្រះក្តីមួយដែលមានមេធាវី និងករណីគ្មានមេធាវីធ្វើឲ្យពិរុទ្ធជនទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការជម្រះក្តីខុសគ្នាដែរទេ ? ព្រោះពិរុទ្ធជនខ្លះមិនចេះនិយាយដោះបន្ទុក។
ការពឹងពាក់មេធាវី (ច ២) ដើម្បីការពារក្តីឲ្យខ្លួននៅក្នុងនីតិវិធីរបស់តុលាការចាប់ពីដំណាក់កាលស៊ើបសួរដល់ដំណាក់កាលជំនុំជម្រះអាចមានផលប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ជនជាប់ចោទព្រោះថារាល់ឯកសារ និងវត្ថុតាងទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការប្តឹងចោទប្រកាន់របស់ជនរងគ្រោះ និងតំណាងអយ្យការបញ្ជូនទៅចៅក្រមស៊ើបសួរ និងចៅក្រមជំនុំជម្រះកូនក្តីត្រូវដឹងអំពីអំពើដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត ឬមិនបានប្រព្រឹត្តលើជនរងគ្រោះតាមរយៈមេធាវីរបស់ខ្លួន ។
ដើម្បីបង្ហាញមេធាវី ឬ សមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធឲ្យពិនិត្យ និងពិចារណាអំពីសក្ខីកម្មដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអង្គហេតុនៃសំណុំរឿងថា តើការប្តឹងចោទប្រកាន់មកលើកូនក្តីខ្លួនមានភ័ស្តុតាងពិតប្រាកដ គ្រប់គ្រាន់ដែរឬទេ ?
ចំណុចនេះហើយជាផលប្រយោជន៍ធំធេងណាស់សម្រាប់ជនជាប់ចោទគ្រប់រូបដែលបង្ហាញពីឆន្ទៈទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនលើអំពើល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត ឬមិនបានប្រព្រឹត្តដើម្បីសំណូមពរឲ្យតុលាការលើកលែងការចោទ ឬបន្ធូរបន្ថយទណ្ឌកម្មតាមផ្លូវច្បាប់ ។
ការសារភាពមិនមែនជាការទទួលស្គាល់នូវអំពើល្មើសរបស់ខ្លួនតែម្យ៉ាងនោះទេ។ ចម្លើយសារភាពជាចម្លើយដែលតុលាការត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការពិចារណាយ៉ាងហ្មត់ចត់ព្រោះថាចម្លើយសារភាពរបស់ជនជាប់ចោទតាមច្បាប់វាមិនមែនជាភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុក ឬភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកលើជនជាប់ចោទនោះឡើយ។
ប្រសិនបើចម្លើយសារភាពមិនស៊ីចង្វាក់អំពីអង្គហេតុនៃបទល្មើស ឬភ័ស្តុតាងចម្បងនៃអំពើល្មើសនោះទេមានន័យថាចម្លើយសារភាពមិនបានការ ឬចម្លើយសារភាពមិនត្រឹមត្រូវ។
ឧទាហរណ៍៖ ជនម្នាក់មិនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសសោះហើយត្រូវបានឆ្លើយសារភាពដើម្បីទទួលកំហុសជំនួសជនម្នាក់ទៀតដែលជាជនល្មើសពិតប្រាកដឲ្យរួចខ្លួនដោយទទួលផលប្រយោជន៍អ្វីមួយជាកម្រៃតបស្នងពីជនល្មើស ឬសាច់ញាតិជនល្មើស។
ប្រសិនបើក្នុងករណីនេះតុលាការផ្តន្ទាទោសជនជាប់ចោទដែលបានសារភាពនោះមែនតាមច្បាប់ជនល្មើសពិតប្រាកដនឹងរស់ក្រៅសំណាញ់ច្បាប់ជាពុំខានហើយការកាត់ទោសនេះនឹងមានវិប្បដិសារីទៅថ្ងៃក្រោយជាពុំខានសម្រាប់ចៅក្រមជំនុំជម្រះ។
តើមេធាវីមានផលប្រយោជន៍បែបណាដល់កូនក្តីហើយហេតុអ្វីភាគច្រើនរាល់ការជម្រះក្តីតែងតម្រូវមានមេធាវី ?
តាមច្បាប់ និងការបកស្រាយ (ច ២,ច ៣) យើងសុំបញ្ជាក់ថាវិជ្ជាជីវៈមេធាវីជាវិជ្ជាជីវៈមួយសេរី និងឯករាជ្យដើម្បីពង្រឹងវិស័យយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម មានន័យថាស្ថាប័នមេធាវី ជាស្ថាប័នមួយមិនទទួលគំនាបផ្នែកនយោបាយ ឬ ស្ថិតក្រោមអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ នីតិប្បញ្ញត្តិ ឬអំណាចតុលាការឡើយ ។
ដូច្នេះការចូលរួមរបស់មេធាវីធ្វើឲ្យស្ថាប័នតុលាការ និងមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌នាំគ្នាគោរព និងអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមតួនាទី និងភារកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងពេលបំពេញកិច្ចក្នុងនីតិវិធីតាមដំណាក់កាលនីមួយៗដែលកំណត់ក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។
ក្នុងករណីដែលមន្ត្រីតុលាការ ឬ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អនុវត្តខុសតួនាទីផ្ទុយពីច្បាប់ មេធាវីមានសិទ្ធិប្តឹងសុំមោឃភាពនីតិវិធីនោះភ្លាម។ ឧទាហរណ៍ ៖ ការចុះឆែកឆេរ អនុវត្តតាម (មាត្រា ៩១ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ) ការឃាត់ខ្លួន (មាត្រា ៩៦ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ) ។ល និង ល។
តើក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះអាចជម្រះកំបាំងមុខជនជាប់ចោទបានក្នុងករណីបទល្មើសបែបណា ?
តាមច្បាប់ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះអាចជំនុំជម្រះកំបាំងមុខជនជាប់ចោទបានគ្រប់ករណីទាំងអស់ ប្រសិនបើ ៖
-បទឧក្រិដ្ឋ ឬ បទមជ្ឈិម ហើយជនជាប់ចោទរត់គេចខ្លួនបាត់រកមិនឃើញ ។
-ជនជាប់ចោទទទួលដីកាហើយ មិនចូលខ្លួនតាមពេលវេលាកំណត់របស់តុលាការ ។
-ជនជាប់ចោទសុំមិនចូលខ្លួនក្នុងពេលសវនាការដោយបញ្ជាក់អំពីមូលហេតុនៃការស្នើសុំ។
-ជនជាប់ចោទផ្តល់សិទ្ធិឲ្យមេធាវីការពារខ្លួននៅពេលជំនុំជម្រះកំបាំងមុខខ្លួន ។
ប៉ុន្តែជាគោលការណ៍ច្បាប់បទល្មើសឧក្រិដ្ឋទោះបីជនជាប់ចោទមិនចូលក៏ដោយ ចាំបាច់ត្រូវមានមេធាវីការពារសិទ្ធិចូលរួមដើម្បីការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍ឲ្យជនជាប់ចោទតាមផ្លូវច្បាប់ (មាត្រា ៩៨ , ៣០១ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ) ។
ក្រោយក្រុមប្រឹក្សាចៅក្រមជំនុំជម្រះកំបាំងមុខជនជាប់ចោទហើយប្រកាសសាលក្រម តើជនជាប់ចោទនោះអាចប្តឹងឲ្យជម្រះម្តងទៀតបានទេ ?
ក្រោយពេលជំនុំជម្រះរួចក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះត្រូវតែប្រកាសសាលក្រមដោយកំបាំងមុខជនជាប់ចោទហើយបញ្ចូនសាលក្រម ឬសាលដីកាទៅជនជាប់ចោទដើម្បីទុកសិទ្ធិឲ្យជនជាប់ចោទប្តឹងទាស់ ឬប្តឹងឧទ្ធរណ៍តាមច្បាប់ (មាត្រា ៣៦២ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ) ។
ដូច្នេះខ្ញុំសូមរំឭកថា៖ គ្រប់ដីកា ឬសាលក្រម ឬសាលដីកាទាំងអស់របស់តុលាការ ជនដែលពាក់ព័ន្ធ ឬសាច់ញាតិជនជាប់ចោទត្រូវតែទទួលទុកតាមច្បាប់ ហើយយកឯកសារទាំងនោះដើម្បីស្វែងរកការពន្យល់ និងបកស្រាយអំពីអ្នកច្បាប់។ ចៀសវាងការគេចវេះមិនទទួលដីកា ឬសាលក្រមទាំងនោះបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួនដោយប្រការណាមួយនោះជាយថាហេតុ ៕
