.jpg)
លោក អិុន បូផា ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តព្រៃវែង។ រូបថត សហការី
ការផ្តន្ទាទោសទៅលើករណីនៃបទល្មើសគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដែលបង្កឡើងដោយអ្នកបើកបររថយន្ត ដែលមានការធ្វេសប្រហែសក្នុងការបើកបរ ការផ្តន្ទាទោសគឺមានភាពខុសគ្នា ទៅតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងនៃបទល្មើស។
ដើម្បីបានជ្រាបច្បាស់ពីបញ្ហានេះ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានសម្ភាសលោក អិុន បូផា ចៅឮក្រមនៃសាលាដំបូងខេត្តព្រៃវែង និងក៏ជាសាស្ត្រាចារ្យ នៃសាលារាជបណ្ឌិត្យសភាវិជ្ជាជីវៈតុលាការផងដែរ ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
ឧទាហរណ៍លោក «ក» ជាម្ចាស់រថយន្ត ហើយលោក «ខ» ដែលជាអ្នកបើកបរ បានបើករថយន្តទៅបុកគេស្លាប់។ សួរថា លោក «ក» ជាម្ចាស់រថយន្តត្រូវជាប់ទោសដែរទេ?
ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់រថយន្ត មិនមែនជាអ្នកទទួលខុសត្រូវទេ ព្រោះជាគោលការណ៍ព្រហ្មទណ្ឌគឺថា អ្នកណាធ្វើគឺអ្នកនោះទទួល។ អ៊ីចឹង បើអ្នកនោះ បើករថយន្តទៅបុកគេដោយខុសច្បាប់ចរាចរណ៍ ដោយខុសគំនូសឬនិយាយរួម មូលហេតុកំហុស ដោយសារតែគាត់ប្រព្រឹត្តនោះ គឺបុគ្គលនោះ គាត់ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវហើយ។
បើយោងមាត្រា ៨៥ នៃច្បាប់ចរាចរណ៍ផ្លូវគោក បានបញ្ញតិ្តថា ជនណាបើកបរដោយធ្វេសប្រហែស ខ្ជីខ្ជាមិនប្រុងប្រយ័ត្ន ឬមិនគោរពកាតព្វកិច្ចនៃបទប្បញ្ញត្តិ ស្តីពីចរាចរណ៍ផ្លូវគោកតម្រូវ ហើយបណ្តាលឲ្យស្លាប់អ្នកដទៃត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ១ (មួយ)ឆ្នាំទៅ ៣ (បី) ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ៤.០០០.០០០ (បួនលាន) រៀលទៅ ១៥.០០០.០០០ (ដប់ប្រាំលាន) រៀល និងអាចត្រូវផ្តន្ទាទោសបន្ថែមមួយ ឬច្រើន ដូចមានចែងក្នុងមាត្រា ៥៣ (ប្រភេទនៃទោសបន្ថែម) នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
អំពើល្មើសខាងលើនេះ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ២ (ពីរ) ឆ្នាំទៅ ៥ (ប្រាំ) ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ១០.០០០.០០០ (ដប់លាន) រៀលទៅ ២៥.០០០.០០០ (ម្ភៃប្រាំលាន)រៀល កាលបើអំពើនេះ បានប្រព្រឹត្តក្នុងករណីណាមួយដូចខាងក្រោម៖
ក-បើកបរដោយគ្មានប័ណ្ណបើកបរ ឬមានប័ណ្ណបើកបរ តែមិនត្រឹមត្រូវតាមប្រភេទយានយន្ត។ ខ-ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពស្រវឹង ដោយមានអត្រាជាតិអាល់កុលចាប់ពី ០,៤០ (សូន្យក្បៀសសែសិប) មិល្លីក្រាម ក្នុងមួយលីត្រខ្យល់ ឬចាប់ពី ០,៨០ សូន្យក្បៀសប៉ែតសិប)ក្រាមក្នុងមួយលីត្រឈាមឡើងទៅ។ គបណ្តាលឲ្យមានស្លាប់មនុស្សច្រើននាក់។ ឃ-រត់គេចខ្លួនពីកន្លែងកើតហេតុ ក្នុងគោលបំណងគេចវេះពីការទទួលខុសត្រូវ។ ចំពោះបទល្មើសដែលមានចែងក្នុងមាត្រានេះ ទោសបន្ថែមដូចតទៅនេះ អាចត្រូវបានប្រកាស៖
១-ការហាមឃាត់ ចំពោះការប្រកបវិជ្ជាជីវៈ កាលបើបទល្មើសនេះ បានប្រព្រឹត្តនៅក្នុងការប្រកបវិជ្ជាជីវៈ ឬនៅក្នុងឱកាស នៃការប្រកបវិជ្ជាជីវៈនេះជាស្ថាពរ ឬសម្រាប់រយៈពេល ៥ (ប្រាំ) ឆ្នាំយ៉ាងច្រើន។
ចុះបើលោក«ខ»នៅពេលបើករថយន្តបុកគេស្លាប់ ហើយគាត់រត់គេចខ្លួនបាត់ តែនៅក្នុងរថយន្តមានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណម្ចាស់រថយន្ត។ តើម្ចាស់រថយន្តនោះ ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវឬយ៉ាងណា?
ក្នុងករណីលោក «ខ» ជាអ្នកខ្ចីរថយន្ត ហើយបើកបុកគេស្លាប់ ហើយរត់គេចខ្លួន តែមានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណម្ចាស់រថយន្ត នៅក្នុងរថយន្តនោះ។ ពាក់ព័ន្ធផ្លូវច្បាប់ គឺខាងមន្រ្តីនគរបាលចរាចរណ៍លោកនឹងធ្វើការស្រាវជ្រាវរកម្ចាស់រថយន្តនោះ ដើម្បីយកគាត់មកសាកសួរថា ហេតុអ្វីបានជាម្ចាស់រថយន្តនោះ ឲ្យអ្នកនោះខ្ចី។
ដូច្នេះ បើមន្រ្តីនគរបាលចរាចរណ៍ ស្រាវជ្រាវទៅឃើញថា កំហុសនោះ បង្កមកពីអ្នកបើករថយន្ត គឺអ្នកបើកបរនោះហើយ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ អ្នកដែលជាម្ចាស់រថយន្តហ្នឹង អាចពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសំណងរដ្ឋប្បវេណី។ ឧទារហណ៍ថា គាត់ជួលអ្នកបើកបរហ្នឹង អ៊ីចឹងអ្នកបើកបររថយន្តនោះ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវរឿងព្រហ្មទណ្ឌ ឯម្ចាស់រថយន្ត ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវខាងសំណងរដ្ឋប្បវេណី។ ដូចជាក្រុមហ៊ុនអីជាដើមហ្នឹង។
ឧទាហរណ៍ថា លោក«ខ»គាត់បើករថយន្តបុកគេស្លាប់ ហើយគាត់គេចខ្លួនប៉ុន្តែត្រូវនគរបាលចរាចរណ៍យករថយន្តនោះទៅរក្សាទុក។ ពេលម្ចាស់រថយន្តដឹង ក៏ទៅស្នើសុំយករថយន្តវិញសួរថា តើម្ចាស់រថយន្តជាប់ពាក់ព័ន្ធបទល្មើសនោះដែរទេ?
ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់រថយន្ត មានករណីកិច្ចមួយផ្នែកដែរ ក្នុងគ្រោះថ្នាក់នេះ ក៏ប៉ុន្តែម្ចាស់រថយន្តនោះ គ្មានកាតព្វកិច្ចទទួលទោសព្រហ្មទណ្ឌទេ គឺគាត់ទទួលមួយផ្នែកតែរឿងសំណងរដ្ឋប្បវេណីទេ។
ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវគួរចងចាំដែររឿងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ មិនមែនជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌទេ ព្រោះបទល្មើសចរាចរណ៍ជាបទល្មើសដែលអំពើរបស់វា មិនមែនកើតឡើងដោយចេតនាទេ គឺដោយអចេតនា។
តែបើកំហុសនោះរកឃើញថា ដោយមានចេតនាទុច្ចរិត គឺមិនមែនជារឿងទោសទណ្ឌទេ ប៉ុន្តែក្នុងច្បាប់ចរាចរណ៍ស្រុកយើងឥឡូវនេះ ចែងពីការដាក់ទោសទណ្ឌធ្ងន់ៗណាស់ដែរ ព្រោះដោយសារមានការបើកបរបណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់។
ប៉ុន្តែអ្នកបើកបរបើឃើញគេនៅពីមុខហើយ បើករថយន្តទៅបុកគេទាំងកំរោល នោះគឺមិនមែនជាអចេតនាទេ នោះគឺជារឿងឬទោសព្រហ្មទណ្ឌហើយ គឺយើងមានចេតនា បើករថយន្តទៅផ្តាច់ជីវិតគេ។
វាអាស្រ័យទៅលើសកម្មភាពនៃការប្រព្រឹត្តដែរ ហើយមានអ្នកខ្លះ បើកបុកគេហើយ ថយទៅកិនជនរងគ្រោះបន្ថែមទៀត៕
