.jpg)
លោក មេធាវី យុង ផានិត ។ រូបថត សហការី
នៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ បើជនជាប់ចោទណាម្នាក់ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសតិចនៅតុលាការថ្នាក់ក្រោមនោះនឹងមានការជំទាស់ដោយព្រះរាជអាជ្ញាចំពោះទណ្ឌកម្មទោសនោះក្នុងបំណងឲ្យសាលាឧទ្ធរណ៍បន្ថែមទោសលើជនជាប់ចោទនោះទៀត។
ជុំវិញបញ្ហានេះចង់ដឹងថាមានន័យយ៉ាងណានោះ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោក យុង ផានិត អនុប្រធាននាយកដ្ឋានការពារក្តីជនក្រីក្រនៃគណៈមេធាវីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅ ៖
ឧបមាថា មានជនម្នាក់ជាប់ចោទជួញដូរគ្រឿងញៀនហើយត្រូវតុលាការថ្នាក់ក្រោមផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ ៣ ឆ្នាំ ប៉ុន្តែទណ្ឌកម្មទោសនេះត្រូវព្រះរាជអាជ្ញាប្តឹងតវ៉ាព្រោះយល់ថា ការផ្តន្ទាទោសនោះតិចពេក។ សួរថាហេតុអ្វីបានជាព្រះរាជអាជ្ញាមានសិទ្ធិប្តឹង?
ចំពោះករណីនេះនៅក្នុងរឿងព្រហ្មទណ្ឌព្រះរាជអាជ្ញាជាម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញា ហើយបើគាត់ជាម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញាគាត់ត្រូវតែឃ្លាំមើលការកាត់ក្តីរបស់ចៅក្រមថា តើត្រឹមត្រូវទៅតាមច្បាប់ដែរឬអត់ធន់ល្មមនឹងទណ្ឌកម្មឬអត់? បើមើលទៅឃើញថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មនោះមិនធន់ល្មមទេគឺគាត់មានសិទ្ធិប្តឹងជំទាស់ព្រោះគាត់ជាម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញា។
បើយោងមាត្រា ២ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌចែងថាបណ្តឹងអាជ្ញាមានគោលបំណងពិនិត្យអត្ថិភាពនៃបទល្មើសបង្ហាញឲ្យឃើញពិរុទ្ធភាពនៃជនល្មើស និងផ្តន្ទាទោសជននេះតាមច្បាប់កំណត់។
ព្រះរាជអាជ្ញាគឺជាម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញាដែលបើតាមមាត្រា ៣ នៃក្រមដដែលក៏បានចែងដែរថាបណ្តឹងអាជ្ញាអនុវត្តទៅលើបុគ្គលគ្រប់រូបទាំងរូបវន្តបុគ្គលទាំងនីតិបុគ្គលដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ពណ៌សម្បុរភេទភាសាជំនឿសាសនានិន្នាការនយោបាយដើមកំណើតជាតិឋានៈសង្គមធនធាន ឬស្ថានភាពឯទៀតឡើយ។
ករណីដូចគ្នានេះដែរបើតាមមាត្រា ៤ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌដដែលចែងថា បណ្តឹងអាជ្ញាត្រូវអនុវត្តក្នុងនាមនៃផលប្រយោជន៍ទូទៅដោយអយ្យការ។ អយ្យការធ្វើការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌ និងសុំឲ្យអនុវត្តច្បាប់នៅចំពោះមុខយុត្តាធិការស៊ើបសួរ និងយុត្តាធិការជំនុំជម្រះ។
នៅក្នុងនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហេតុអ្វីបានជាចៅក្រមមិនមានសិទ្ធិប្តឹងតវ៉ាដូចព្រះរាជអាជ្ញា?
ចៅក្រមមានតួនាទីជាអ្នកសម្រេចក្តីជាអ្នករកយុត្តិធម៌ឲ្យគេ អ៊ីចឹងគាត់មិនមែនជាភាគី (ជម្លោះ ឬវិវាទ) ទេ។ បើគាត់មិនមែនជាភាគីណាមួយគាត់ក៏មិនអាចប្តឹងនរណាម្នាក់បានដែរនៅក្នុងសំណុំរឿងមួយ។ ប៉ុន្តែឧទាហរណ៍ថាបើគាត់នៅសុខៗហើយគេមកវាយគាត់នោះគាត់ត្រូវប្តឹងជននោះហើយពេលនោះគាត់ក្លាយទៅជាភាគីវិញម្តង។
ឧបមាថាសំណុំរឿងដែលព្រះរាជអាជ្ញាប្តឹងនោះត្រូវសាលាឧទ្ធរណ៍លើកយកមកជំនុំជម្រះ ប៉ុន្តែជនជាប់ចោទអវត្តមានក្នុងអង្គសវនាការ។ សួរថាបើជនជាប់ចោទមិនបង្ហាញខ្លួនតើបានទេ? ហើយបើបង្ហាញខ្លួនតើការឆ្លើយបំភ្លឺនោះតុលាការអាចយកជាការបានដែរទេ បើជននោះមិនមែនជាម្ចាស់បណ្តឹងទាស់ផងនោះ?
បើភាគីណាមួយប្តឹងហើយពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍ភាគីម្ខាងទៀតគឺភាគីម្ខាងទៀតនោះត្រូវតែតវ៉ាហើយមានអំណះអំណាង ដើម្បីដោះសាដោយស្របជាមួយនឹងភ័ស្តុតាង។ ដូចការលើកឡើងខាងលើថា ជនជាប់ចោទម្នាក់ត្រូវតុលាការថ្នាក់ក្រោមផ្តន្ទាទោស ៣ ឆ្នាំ តែព្រះរាជអាជ្ញាមិនសុខចិត្តប្តឹងជំទាស់មកសាលាឧទ្ធរណ៍។
រឿងនេះបើព្រះរាជអាជ្ញាអត់សុខចិត្ត ហើយខាងជនជាប់ចោទគាត់សុខចិត្ត គឺបានន័យថាជនជាប់ចោទសុខចិត្តទទួលយកទណ្ឌកម្មទោសនោះ។ ជួនកាលទាំងព្រះរាជអាជ្ញាទាំងជនជាប់ចោទសុខចិត្តទាំងអស់គ្នា ឬមិនសុខចិត្តទាំងអស់គ្នា ព្រោះថាជនជាប់ចោទគាត់ថាគាត់គ្មានកំហុសទេ អ៊ីចឹងការដាក់ទោសគាត់ ៣ ឆ្នាំគាត់ត្រូវប្តឹងទាស់មកសាលាឧទ្ធរណ៍។ រីឯព្រះរាជអាជ្ញាវិញយល់ថា រឿងនេះជនជាប់ចោទប្រព្រឹត្តហើយហេតុអ្វីក៏ដាក់ទោសគាត់តិចហើយគាត់ក៏ប្តឹងឧទ្ធរណ៍ដែរ។
នៅក្នុងសវនាការបើជននោះឆ្លើយបំភ្លឺដើម្បីដោះបន្ទុក តើតុលាការយកជាការបានទេ បើសំណុំរឿងនោះព្រះរាជអាជ្ញាជាអ្នកប្តឹង?
រឿងនេះ បើទោះជាជនជាប់ចោទមិនប្តឹងមកសាលាឧទ្ធរណ៍ ប៉ុន្តែគាត់មកឆ្លើយបំភ្លឺពីអង្គហេតុនៃរឿងរបស់គាត់។
សម្រាប់រឿងនេះបើជនជាប់ចោទចូលឆ្លើយបំភ្លឺតុលាការអាចយកចម្លើយរបស់គាត់ទៅផ្ទៀងផ្ទាត់មើលថាតើនៅពេលដែលចៅក្រមគាត់ផ្តន្ទាទោស ៣ ឆ្នាំហ្នឹងសមហេតុសមផលឬអត់? ដូច្នេះចៅក្រមត្រូវរកមូលហេតុថា ហេតុអ្វីបានជាជនជាប់ចោទត្រូវតុលាការថ្នាក់ក្រោមផ្តន្ទាទោស ៣ ឆ្នាំ។ ពេលនោះចៅក្រមមើលសាលក្រមរបស់ជនជាប់ចោទនោះថា តើជាការផ្តល់ស្ថានសម្រាលទោសឬយ៉ាងណា?
ការផ្តល់ស្ថានសម្រាលមាន ២ ករណីទី ១ គឺកាលៈទេសៈនៃបទល្មើស។ មានន័យថា អ្នកប្រព្រឹត្តនោះដោយសារគាត់ឃ្លានពេកដោយសារគេពង្វក់គាត់ឲ្យញៀនថ្នាំ ហើយក្រោយមកគេប្រើគាត់ឲ្យលក់ថ្នាំញៀន។
អ៊ីចឹងគាត់ជាជនរងគ្រោះដែរទេ។ អ៊ីចឹងចៅក្រមពេលគាត់ពិនិត្យមើលសំណុំរឿងទៅឃើញថាជនជាប់ចោទនេះពីមុនជាជនរងគ្រោះដែរទេ។ តែបើគ្នាមិនបានយកថ្នាំទៅលក់ឲ្យគេទេនឹងត្រូវប្រកាច់អ៊ីចឹងទៅ។
ក្នុងន័យស្ថានសម្រាលទោសខ្លះទៀតដូចជា ប្រពន្ធជននោះឈឺធ្ងន់ ហើយបើគាត់មិនយកថ្នាំទៅលក់តាមបញ្ជាគេទេ គាត់អត់មានលុយព្យាបាលប្រពន្ធគាត់។ នេះជាកាលៈទេសៈនៃបទល្មើសដែលនាំឲ្យចៅក្រមផ្តល់ស្ថានសម្រាលទោស៕
