.jpg)
អ្នកសារព័ត៌មានបំពេញបេសសកម្មខ្លួនក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ នាពេលកន្លងមក។ ហុង មិនា
ភ្នំពេញ៖ ក្រសួងព័ត៌មានមានបំណងចង់ឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានប្រកាន់ភ្ជាប់នូវក្រមសីលធម៌រួមក្នុងវិស័យសារព័ត៌មានកម្ពុជា ដែលមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការរក្សាបាននូវភាពត្រឹមត្រូវ និងសុចរិតភាពសង្គម។
ការអនុវត្តក្នុងចំណោមអង្គភាពសារព័ត៌មាន ត្រូវការគោលការណ៍រួម ដែលជំរុញឱ្យមានសិក្ខាសាលាមួយនៅថ្ងៃទី ១៩ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៤ ដែលដឹកនាំដោយលោករដ្ឋមន្ត្រី នេត្រ ភក្ត្រា ដោយមានអ្នកសារព័ត៌មានចំនួន ៣២៥ នាក់បានចូលរួម។
នេះជាសិក្ខាសាលាតម្រង់ទិស និងប្រមូលធាតុចូលដើម្បីរៀបចំ «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន» ដែលស្របតាមបរិបទរបស់កម្ពុជា។
យោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួង បានបង្ហាញថា៖ «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននេះ នឹងក្លាយទៅជាស្តង់ដាប្រតិបត្តិក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈរបស់ជាតិ សម្រាប់គ្រប់តួអង្គពាក់ព័ន្ធទាំងអស់គោរព និងប្រតិបត្តិតាម សំដៅបន្តរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍ឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង នូវប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា តាមរយៈការបន្តផ្តល់បរិយាកាសអំណោយផល សម្រាប់ការអនុវត្តប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងការទទួលខុសត្រូវវិជ្ជាជីវៈ នូវសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា»។
ជាមួយគ្នានេះ ក្រសួងបានថ្កោលទោសការផ្សព្វផ្សាយខ្លឹមសារមិនសមរម្យក្នុងវិស័យសារព័ត៌មាន ដោយលើកឡើងពីផលប៉ះពាល់ដ៏អាក្រក់ទៅលើសាសនា វប្បធម៌ និងតម្លៃសង្គម។
លោក ទេព អស្នារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន បានបញ្ជាក់ថា ទង្វើទាំងនេះបានធ្វើឱ្យតម្លៃរបស់អ្នកសារព័ត៌មានដែលបានបំពានក្រមសីលធម៌នោះធ្លាក់ចុះ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះវាប៉ះពាល់ដល់តម្លៃអ្នកសារព័ត៌មានផ្សេងទៀតដែលជាអ្នកគោរពក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ និងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់អាជីពសារព័ត៌មានទាំងមូលទៀតផង។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវក្រមសីលធម៌ ដើម្បីធានាបាននូវភាពត្រឹមត្រូវ និងសុចរិតភាពសង្គមក្នុងការរាយការណ៍។
ដោយឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពបន្ទាន់នៃគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងនេះ លោក អ៊ុង ប៊ុនអ៊ី ប្រធានដេប៉ាតឺម៉ង់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសារគមនាគមន៍ (DMC) នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ បានឱ្យដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជាពិតជាត្រូវការធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននេះណាស់ ដោយហេតុថា កន្លងមក កម្ពុជាមិនទាន់ឃើញមានស្ដង់ដាប្រតិបត្តិរួមច្បាស់លាស់សម្រាប់វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននៅឡើយ។
លោកបន្ដថា ការប្រកាន់យកក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈផ្សេងៗគ្នា ក៏ដូចជាភាពមិនច្បាស់លាស់ក្នុងការអនុវត្តក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈនេះ អាចធ្វើឱ្យក្រមសីលធម៌ផ្នែកសារព័ត៌មានជារួម ធ្លាក់ចុះ អាចបង្កឱ្យមានភាពមិនត្រឹមត្រូវក្នុងការអនុវត្តវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ធ្វើឱ្យសាធារណជនបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើសារព័ត៌មាន ជាពិសេសធ្វើឱ្យបាត់បង់តម្លៃជារួមនៃវិជ្ជាជីវៈនេះ។
លោកបានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍ថា៖ «ដូច្នេះការបង្កើតឱ្យមានស្តង់ដាប្រតិបត្តិសម្រាប់ក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ក្នុងរូបភាពជាវិធាន និងស្តង់ដាអប្បបរមានេះ គឺជាមូលដ្ឋានដែលមានសារសំខាន់ណាស់ ដើម្បីពង្រឹងក្រមសីលធម៌ក្នុងការអនុវត្តវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន និងលើកកម្ពស់គុណតម្លៃនៃវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននៅក្នុងប្រទេស»។
លោក ប៊ុនអ៊ី បានបន្ដថា លោកគិតថា ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននេះ នឹងមិនប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនោះទេ ប្រសិនបើមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ក៏ដូចជាផ្អែកទៅលើទិដ្ឋភាពច្បាប់ និងគោលការណ៍គ្រឹះនៃវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានជាសាកល មុនពេលអនុម័តសម្រាប់អនុវត្ត។
លោកបញ្ជាក់ថា ផ្ទុយទៅវិញធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននេះ នឹងជួយពង្រឹងក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ការទទួលខុសត្រូវ និងជួយលើកកម្ពស់គុណតម្លៃនៃវិជ្ជាជីវៈនេះ ក៏ដូចជាធ្វើឱ្យវិស័យសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាកាន់តែរីកចម្រើនថែមទៀត។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមែនការឆ្លើយតបទាំងអស់ចំពោះធម្មនុញ្ញនេះសុទ្ធតែទទួលបានមតិវិជ្ជមានទាំងស្រុងនោះទេ។
លោក ឈត ប៊ុនថង អ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកជំនាញទស្សនវិទ្យានៃ រាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា បានឱ្យដឹងថា កម្ពុជាមានច្បាប់អ្នកសារព័ត៌មាន ក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ស្រាប់តែលេចពាក្យថ្មី «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន»។ លោកបានលើកជាសំណួរថា តើវាខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេចរវាងច្បាប់អ្នកសារព័ត៌មាន ក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន និង «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន»។
ក្នុងនាមជាអ្នកទស្សនវិទ្យា លោក ប៊ុនថង បាននិយាយថា វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន មាននៅក្នុងសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈនេះហើយ។ នោះមានន័យថា អាជីពអ្នកសារព័ត៌មាន ក្រៅពីច្បាប់សារព័ត៌មាន ពួកគេត្រូវមានសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ ដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិ កាតព្វកិច្ច គណនីកិច្ច និងការទទួលខុសត្រូវ។
លោកបានឱ្យដឹងថា៖ «អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវប្រកាន់សច្ចភាព និយាយការពិត ដឹងល្អ ដឹងអាក្រក់ អ្វីគួរធ្វើ អ្វីមិនគួរធ្វើ អ្វីជាភារកិច្ច អ្វីជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា ទាក់ទងនឹងទោសកំហុសធំៗ យើងប្រើច្បាប់អ្នកសារព័ត៌មាន ហើយទាក់ទងអំពើខុសឆ្គង និងការតម្រង់ទិសផ្សេងៗ ដែលច្បាប់សារព័ត៌មានចែងមិនអស់ វាមាននៅក្នុងក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន។ សឹងតែថា ពីរនេះ វាគ្រប់គ្រាន់ហើយ»។
លោកបន្ដថា លោកមិនបានឃើញនិយមន័យ«ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន»ថា តើវាមានន័យខ្ពស់ជាងច្បាប់សារព័ត៌មាន ឬក៏វានៅចន្លោះច្បាប់សារព័ត៌មាន និងសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន។ បើវានៅចន្លោះ វាអាស្រ័យលើឆន្ទះសង្គមនោះទេថា តើកម្ពុជាពិតជាត្រូវការ«ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន»ទៀត។
លោក ប៊ុនថង បានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍ថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំគិតថា ច្បាប់សារព័ត៌មាន និងសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ពិតជាគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ លើសពីនេះ អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវតែគោរពច្បាប់សារព័ត៌មានអន្ដរជាតិទាំងក្នុងកម្រិតតំបន់ និងអង្គការសហប្រជាជាតិ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវទស្សនវិទ្យារូបនេះ បាននិយាយថា យ៉ាងណាមិញ ទាំងច្បាប់សារព័ត៌មាន និងសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ដែលមានរួចហើយ ក៏ដូចជា «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន» គ្រាន់តែទម្រង់ទិស ឬចាប់បង្ខំអ្នកសារព័ត៌មានបំពេញតួនាទីភារកិច្ច កាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈគឺជារឿងដ៏សមស្របបំផុត។
ប៉ុន្ដែលោកបានបន្ដថា ទាំងច្បាប់ និងធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ត្រូវបានអនុវត្ដតឹងតែងពេកដល់អ្នកសារព័ត៌មាន លោកយល់ថា វាមិនបានរួមចំណែកធ្វើឱ្យសារព័ត៌មានផ្សាយពីការពិត សារព័ត៌មាននោះដើរតួនាទីជាអ្នករាយការណ៍ ឬអ្នកផ្សព្វផ្សាយពីបញ្ហាសង្គម និងពាំនាំបញ្ហាសង្គមទៅកាន់ថ្នាក់ដឹកនាំបានដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវគោរពច្បាប់សារព័ត៌មាន វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ហើយបើប្រទេសមួយគ្មានច្បាប់ ឬក៏ជំនាញមួយគ្មានក្រមវិជ្ជាជីវៈ សារព័ត៌មានមិនអាចក្លាយជាវិស័យមួយដ៏សំខាន់ គួរឱ្យជឿទុកចិត្ដ និងផ្ដល់តម្លៃនោះទេ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «សារព័ត៌មាននេះគឺជាអាវុធមុខពីរ ដោយមុខមួយគឺជាអ្នកជូនដំណឹង ជូនព័ត៌មាន ជាអ្នកចែករំលែក ជាអ្នកផ្សព្វផ្សាយ ពាំនាំពីលើទៅក្រោម ពីក្រោមទៅលើ ឬក៏ជាអ្នកបំភ្លឺសង្គមនូវអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋមិនបានដឹង ហើយអ្នកសារព័ត៌មាន។ ប៉ុន្ដែអ្នកសារព័ត៌មានខ្លះមិនសូវមានវិជ្ជាជីវៈដែលប្រមែប្រមូលព័ត៌មានមិនល្អិតល្អន់ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ចេះតែផ្សាយទៅ ដោយធ្វើឱ្យមហាជនយល់ច្រឡំ។ អ្នកសារព័ត៌មានខ្លះទៀតលម្អៀងខ្លាំងទៅលើគណបក្សនយោបាយ ឬក្រុមណាមួយ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់ខុស»។
លោក មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវសង្គមឯករាជ្យ បានឱ្យដឹងថា បើសិនជាការចងក្រងនេះ មិនបានពិនិត្យមើលនូវអ្វីដែលបានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពនៃសារព័ត៌មាន។ តើវាយោងទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើមដែរឬទេ?
លោកបាននិយាយថា៖ «ការបង្កើតអ្វីដែលថ្មី ច្រើនតែធ្វើឡើងដោយលម្អៀង និងគោលបំណងចង់កំហិតនៃសេរីភាពសារព័ត៌មានផង។ យើងរង់ចាំមើលថា តើបំណងនៃការចង់បានស្ដង់ដាសារព័ត៌មាននេះបែបមេច»។
យ៉ាងណាមិញ លោកទទួលស្គាល់ថា បើសិនជា «ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន» ត្រូវបានបង្កើត និងអនុវត្ដតាមត្រឹមត្រូវ វាពិតជាអាចកាត់បន្ថយព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ពីព្រោះបច្ចុប្បន្ននេះ លើសពីព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ជូនកាលបញ្ហារបស់រដ្ឋមិនត្រូវបានលាតត្រដាងការពិតនោះទេ ទោះបីជាវាមិនមែនជាប្រភេទព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ដោយសារប៉ះពាល់ផលប្រយោជន៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
លោក មាស នី បានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍ថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ បើគេនិយាយអំពីស្ដង់ដាវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានដែលទទួលស្គាល់ដោយកម្រិតណាមួយ ឬស្ថាប័នណាមួយ ហើយវាត្រូវតែមានការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាពិសេស កុំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ឬសេរីភាពសារព័ត៌មាន ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។
លោក អស្នារិទ្ធ បាននិយាយថា ក្រមសីលធម៌សំដៅដល់គោលការណ៍រួម ជាមាគ៌ាតម្រង់ទិសការប្រតិបត្តិការងារ ទង្វើ ឬសកម្មភាពក្នុងការអនុវត្តតួនាទី ភារកិច្ចតាមគន្លងប្រតិបត្តិស្តង់ដាវិជ្ជាជីវៈអាជីព ដើម្បីធានាភាពត្រឹមត្រូវ ភាពស្របច្បាប់ និងសុចរឹតភាពក្នុងសង្គម។
លោកបន្ដថា ក្នុងន័យនេះ ធម្មនុញ្ញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានផ្តល់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ វិធានសំខាន់ៗ និងជាស្តង់ដាអប្បបរមា ដើម្បីតម្រង់ទិសលើការអនុវត្តក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា ដោយអនុលោមតាមច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិជាធរមាន សំដៅលើកកម្ពស់គុណតម្លៃគោលការណ៍គ្រឹះនៃវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន។
យោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា លោករដ្ឋមន្ត្រី បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ក្រោយធម្មនុញ្ញសារព័ត៌មាននេះត្រូវ បានបង្កើតឡើង និងប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ហើយ អង្គភាពសារព័ត៌មាន សមាគមសារព័ត៌មាន និងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត អាចយកធម្មនុញ្ញនេះជាមូលដ្ឋានក្នុងការរៀបចំក្រមសីលធម៌សម្រាប់អង្គភាព សមាគម និងស្ថាប័នរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ សម្រាប់ឱ្យសមាជិកគោរព និងអនុវត្តតាម។
លោកបន្ដថា ធម្មនុញ្ញនេះផ្តល់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ វិធានសំខាន់ៗ និងជាស្តង់ដាអប្បបរមា ដើម្បីតម្រង់ទិស លើការអនុវត្តក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា ដោយអនុលោមតាមច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិជាធរមាន៕
