នៅពេលដែលលោកអ្នកធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៥និងនៅតាមតំបន់ទន្លេនៅអំឡុងខែធ្នូនិងខែមករា លោកអ្នកនឹងប្រទះនូវក្លិនឆួលនៅតាមដងផ្លូវនោះ ដែលនេះគឺជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថា ជាពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសចាប់ផ្តើមរដូវត្រីប្រហុក។
តាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គ ម្ចាស់ដាយនេសាទកំពុងរៀបចំសម្រាប់ពេលវេលាដ៏សំខាន់របស់ ខ្លួន បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលអំពាវនាវឲ្យកសិករនេសាទត្រីត្រៀមខ្លួន ប្រមូលត្រីប្រហុក ខណៈរដូវត្រូវត្រីប្រហុកបានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី២៧ខែធ្នូ រហូតដល់ថ្ងៃទី៤មករាឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីត្រៀមខ្លួនទិញត្រីធ្វើប្រហុក ផ្អកតាមការគួរ។
ការប្រមូលត្រីរៀលបានទិន្នផលខ្ពស់បំផុតមានរយៈពេលត្រឹមតែ៧ថ្ងៃទៅ១០ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ជាទូទៅ អំឡុងខែមករា គឺជារយៈពេលដែលម្ចាស់ដាយនេសាទអាចរកត្រីបានច្រើនបំផុត ក្នុងរយៈពេល៥ខែនៃរដូវនេសាទ ដែលចាប់ផ្តើមពីខែតុលា រហូតដល់ខែកុម្ភៈ។
រដូវត្រីប្រហុកបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែធ្នូ និងខែមករាដូចសព្វមួយដង។ អ្វីដែលប្លែកសម្រាប់ឆ្នាំនេះគឺចំនួនត្រីបានថយចុះ ខណៈតម្លៃមានការកើនឡើង។ ប្រជាជនដែលទៅប្រមូលទិញត្រីដើម្បីធ្វើប្រហុកនោះក៏ថយចុះជាងមុន។
អ្នកស្រីអ៊ុំ វណ្ណថុល ឈ្មួញត្រីប្រហុកបានធ្វើដំណើរពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងសម្រាកនៅច្រាំងទន្លេរយៈពេល៤ថ្ងៃហើយនោះដើម្បីចាំទិញត្រីរៀលឲ្យគ្រប់ ១៥ តោនសម្រាប់ធ្វើប្រហុកលក់រយៈពេលមួយឆ្នាំបានឲ្យដឹងថា អ្នកស្រី បន្តរបរធ្វើប្រហុកនេះពីឪពុកម្តាយ ហើយតែងតែមកចាំទិញត្រីពីម្ចាស់ដាយនៅយឿត្រីច្រាំងចំរេះនេះជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
ដៃកំពុងលាយអំបិលជាមួយត្រីរៀលប្រហែល ២០០ គីឡូក្រាមនោះ អ្នកស្រីវណ្ណថុល ថ្លែងថា៖ «ត្រីសម្រាប់ធ្វើប្រហុកមានតែម្តងទេក្នុងមួយឆ្នាំ គឺនៅពេលត្រីត្រូវនេះឯង។ ខ្ញុំមកចាំទិញរាល់ឆ្នាំ។ ឆ្នាំនេះត្រី មិនសម្បូរទេ ហើយថ្លៃក៏ខ្ពស់ជាងឆ្នាំមុន។ ពិបាកទិញណាស់»។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ខ្ញុំទិញបាននេះព្រោះខ្ញុំដាក់លុយឲ្យម្ចាស់ដាយ ពាក់កណ្តាលមុន។ ខ្ញុំមកជួបនិយាយជាមួយគេមួយខែមុនដើម្បីធានាថាខ្ញុំទិញត្រីធ្វើប្រហុកលក់បាន។ ឆ្នាំនេះត្រីតិច អ្នកមកចាំទិញត្រីក៏តិច ព្រោះតម្លៃរាងថ្លៃផង។ យើងទិញមិនឈ្នះឈ្មួញវៀតណាមទេ ព្រោះយើងទិញក្នុងចំនួនតិច។ ឈ្មួញវៀតណាមគេទិញម្តងរាប់តោន ហើយគេយកទូកគេធំៗណាស់មកដឹកពីទន្លេយើងទៅ។ ពេលខ្លះគេទិញពីដាយ ហើយយក មកលក់ឲ្យខ្មែរៗដែលចាំទិញនៅច្រាំងនេះក៏មាន។ យើងរកស៊ីមិនទាន់គេទេ»។
អ្នកស្រីអ៊ុំ វណ្ណថុល បាននាំទាំងគ្រួសារមកបោះតង់នៅច្រាំងទន្លេ បានរៀបរាប់ថា តម្លៃត្រីដែលឡើងខ្ពស់នេះបានបង្កើនទុនដែលអ្នកស្រីត្រូវចាយក្នុងរបរនេះ។ អ្នកស្រីរៀបរាប់ដូច្នេះថា៖ «ត្រីទិញចូលមួយគីឡូ ១៥០០ រៀល។ នៅថ្លៃកាត់ក្បាលត្រី១តោន២០ម៉ឺនរៀលទៀត។ ថ្លៃលើកពីច្រាំងទន្លេនេះ ដាក់ឡានដឹកទៅវិញទៀតអស់ច្រើនដែរ។ នៅថ្លៃយើងហូបចុកប៉ុន្មានថ្ងៃនេះទៀត។ ពេលណាយើងធ្វើទៅអស់ថ្លៃអ៊ីចឹង ពេលលក់ក៏ឡើងថ្លៃតាមហ្នឹងដែរ។ អាណិតតែអ្នកទិញហូបទេ»។
ត្រីរៀលត្រូវបានស្រង់ចេញពីទន្លេដោយម្ចាស់ដាយដែលមានសិទ្ធិនេសាទក្នុងទំហំដែននេសាទដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយរដ្ឋបាលជលផល តាមរយៈការបង់ពន្ធជាប្រចាំឆ្នាំ។ អ្នកនេសាទត្រូវបង់ថវិកាជូនរដ្ឋរង្វង់ពី ១០ លានទៅ ៤០ លានរៀលដើម្បីកាន់កាប់ដាយនេសាទមួយដែលអ្នកនេសាទអាចរកត្រីពីខែ តុលា ដល់ខែធ្នូ ក្នុងរង្វង់ទឹកដីនេសាទដែលបានអនុញ្ញាត។
ត្រីរៀលដែលស្រង់ពីទឹកទន្លេភ្លាម គឺតែងមានអ្នកនៅឈរចាំទិញភ្លាម។ បន្ទាប់ពីត្រូវថ្លៃ ត្រីរៀលនោះនឹងត្រូវកាត់ក្បាល លាងសម្អាត រួច ស្រង់ដាក់ក្នុងកញ្ច្រែងធំ។ ត្រីរៀលដែលកាត់ក្បាលហើយនោះនឹងត្រូវប្រឡាក់អំបិល ដឹកចេញទៅតាមខេត្តផ្សេងៗ ហើយត្រីដែលប្រឡាក់អំបិលហើយម្តងនោះ បន្ទាប់មកនឹងត្រូវប្រឡាក់អំបិលម្តងទៀតមុននឹងត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងក្រឡឬ ពាងផ្អាប់ទុកដើម្បីក្លាយជាប្រហុក។
កាលពីអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩០ ប្រជាជនដែលទៅរង់ចាំទិញត្រីរៀលសម្រាប់ធ្វើប្រហុក មានភាពកុះករ បើធៀបនឹងសម័យ បច្ចុប្បន្ន ខណៈទិន្នផលត្រីពេលនោះមានភាពសម្បូរនិងមានតម្លៃត្រឹមតែ ៣០០ ទៅ ៥០០ រៀលប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយគីឡូក្រាម។ នេះបើតាមការរៀបរាប់របស់លោក សេ លីណា វ័យ ៣០ ឆ្នាំជាឈ្មួញកណ្តាល និងជាអ្នកធំធាត់នៅច្រាំងទន្លេនេះតែម្តង។
លោកថ្លែងថា៖«កាលឆ្នាំ ១៩៩០ ជាង ឲ្យតែដល់ខែនេះម្តងៗ និយាយពីមនុស្សច្រើន ដើរ ដូចអុំទូកអ៊ីចឹង។ ខ្លះមកបោះតង់នៅច្រាំងទន្លេដើម្បីចាំទិញត្រី ហើយខ្លះមកទាំងគ្រួសារតែម្តង។ កាលនោះ យើងមិនទាន់មានម៉ាស៊ីនកាត់ក្បាលត្រីទេ ដូច្នេះម្នាក់ៗត្រូវកាត់ក្បាលត្រីដោយដៃ។ មនុស្សដើរឲ្យប្រសាច កាលនោះ ដូចបុណ្យអុំទូកអ៊ីចឹងដែរ។ ដើរសឹងតែបុកគ្នាតែម្តង។ ឥឡូវមនុស្សមិនសូវមកដូចមុនទេ។ ព្រោះត្រីមិនសូវសម្បូរ ហើយថ្លៃ ពិបាកទិញទៀត។ ទិញមិនឈ្នះឈ្មួញធំៗទេ»។
លោក លីណា បន្តថា៖ «ចាប់ តាំងពីឆ្នាំដើមឆ្នាំ២០០០ អ្នកដែលមកទិញត្រីដើម្បីធ្វើប្រហុកឃើញថាថយចុះច្រើនដែរ ខណៈត្រីក៏មិនសូវសម្បូរដូចមុន។ ណាមួយឥឡូវគេអាចទិញហូបបាន អ៊ីចឹងគេមិនចង់មកធ្វើខ្លួនឯងដូចមុនទេ»។
អ្នកស្រី ជា ម៉ើ បានធ្វើដំណើរពីស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវកាលពីល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដើម្បីទិញត្រីធ្វើប្រហុកសម្រាប់ទទួលទាន បានឲ្យដឹងថា ប្រវត្តិនៃការធ្វើប្រហុកក្នុងគ្រួសាររបស់អ្នកស្រីនេះបានបន្តបីជំនាន់មកហើយ។ រាល់ឆ្នាំអ្នកស្រីតែងមកទិញត្រីសម្រាប់ធ្វើប្រហុក១០០គីឡូ ដើម្បីទុកជាស្បៀង។
អ្នកស្រីបានរំឭកឡើងវិញដូច្នេះថា៖«ធ្វើប្រហុកនេះខ្ញុំចេះតាមម្តាយ ហើយម្តាយចេះតាមយាយ។ ខ្ញុំចាំថាខ្ញុំធ្លាប់មកចាំទិញជាមួយម្តាយនៅឆ្នាំ៩០ជាង។ ដល់ពេលអត់ពីគាត់ទៅ ខ្ញុំនៅតែមក។ ខ្ញុំព្យាយាមមករាល់ឆ្នាំ តែឆ្នាំខ្លះក៏មិនបានមកព្រោះធ្វើស្រែមិនបាន អត់មានសោហ៊ុយមក។ ឆ្នាំនេះមានសោហ៊ុយមក ក៏មក ព្រោះប្រហុកនេះ បើទិញគេមិនឆ្ងាញ់ដូចធ្វើខ្លួនឯងទេ»។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ត្រីឆ្នាំនេះតូចៗហើយថ្លៃទៀត។ មកចាំទិញតាំងពីល្ងាចម្សិលមិញ តែអត់មានត្រី ទើប តែទិញបានពេលម៉ោង៤ភ្លឺនេះឯង។ ពីមុន ពេលមកជាមួយម្តាយនោះ យើងត្រូវអង្គុយកាត់ក្បាលត្រីខ្លួនឯង តែឥឡូវគេមានម៉ាស៊ីនកាត់ក្បាលត្រី។ ម៉ាស៊ីននេះ កាត់ក្បាលត្រី១០០គីឡូ គេទារថ្លៃ២ម៉ឺនរៀល នៅសោហ៊ុយដឹកទៅផ្ទះវិញទៀត។ដោយសារតែយើងចូលចិត្តប្រហុក ទិញគេវាមិនឆ្ងាញ់ អ៊ីចឹងក៏មកធ្វើខ្លួនឯង »។
អ្នកស្រីបានបន្ថែមថា ត្រីកាន់តែតិច និងតម្លៃដែលចេះកើននេះកំពុងធ្វើឲ្យអ្នកស្រីបារម្ភពីតម្លៃត្រីដែលនឹងអាចបន្តកើននៅឆ្នាំ ក្រោយ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ខ្លាចថាឆ្នាំក្រោយត្រីរឹតតែថ្លៃ។ អ្នកស្រែមិនមានអីទេ ក្រៅពីប្រហុកនេះ នៅពេលដែលអត់ម្តងៗ បានប្រហុកនេះលាយជាមួយសាច់ ជ្រូកបន្តិច និងបន្លែក្រោយផ្ទះនេះឯង។ ត្រីចេះតែថ្លៃ ហើយយើងឆ្នាំខ្លះធ្វើស្រែមិនបានដោយសារអត់ទឹក។ ឆ្នាំក្រោយនេះមិនដឹងថាបានមកទៀតឬអត់? យើងទិញមិនឈ្នះឈ្មួញទេ ព្រោះគេទិញម្តងរាប់តោន ឯយើងនេះទិញតិចគីឡូ ដូច្នេះគេមិនសូវចង់លក់ឲ្យ»។
ចំណែកអ្នកស្រីសំរិទ្ធ អាន ក្នុងវ័យ៥០ឆ្នាំហើយនោះបានធ្វើដំណើរមកពីស្រុកស្អាង ខេត្ត កណ្តាលដើម្បីទិញត្រីប្រហុកសម្រាប់ទុកជាស្បៀងដែរ។ អ្នកស្រីដែលបានដើរចុះឡើងព្យាយាមរកត្រីរៀលដែលធំៗបន្តិចនោះ មកដល់យឿត្រីតាំងពីព្រឹកហើយទើបតែទិញបានគ្រប់ចំនួន១០០គីឡូនៅម៉ោងប្រហែល១១ប៉ុណ្ណោះ តាមរយៈឈ្មួញកណ្តាល ដែលជួយរកត្រីបានធំៗពីដាយនេសាទ។ ត្រីរៀលដែលមានទំហំប្រហែលពីរធ្នាប់ដៃនោះមានតម្លៃ ២០០០ រៀល។
កំពុងឈរជិតត្រី១០០គីឡូមិនទាន់កាត់ក្បាល ក្នុងការុងពីរ ព្រោះទិញពីដាយនេសាទពីរផ្សេងគ្នានោះ អ្នកស្រី សំរិទ្ធ អានក៏បានត្អូញត្អែរពីទិន្នផលត្រីដែលធ្លាក់ចុះនេះផងដែរ។ អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ឆ្នាំនេះត្រីខ្សត់ណាស់ ហើយតូចៗទៀត។ អត់ដូចរាល់ឆ្នាំ។ ពីមុនៗបើទោះត្រីមិនសូវសម្បូរតែត្រីធំៗល្មម តែឆ្នាំនេះត្រីតូចហើយថ្លៃទៀត »។ អ្នកស្រីដែលតែងតែមកចាំទិញត្រីជាប្រចាំឆ្នាំបន្តឲ្យដឹង ថា តម្លៃត្រីឆ្នាំមុនប្រហែល ១២០០ ទៅ ១៣០០ រៀលប៉ុណ្ណោះ។
បែត្រីមួយយ៉ាងតិចអាចចាប់ ត្រីបានចំនួន ៣០ តោន ក្នុងរយៈពេល ២៤ ម៉ោង ហើយចំនួនអប្បបរមាគឺ១០តោន ក្នុងរយៈពេល២៤ម៉ោង។ ត្រីរៀលត្រូវបានគេយកទៅធ្វើជាប្រហុក ឬទឹកត្រី។ ត្រីរៀលតូចៗកាលពីឆ្នាំទៅត្រូវបានលក់ក្នុងថ្លៃពី ៨០០ ដល់ ១៥០០ រៀលក្នុង មួយគីឡូក្រាម ហើយត្រីរៀលធំមានតម្លៃពី ៤ ០០០ ដល់ ៥០០០ រៀលក្នុងមួយគីឡូក្រាម។
អាជីវករ នូ រីយ៉ាស់ ដែលបន្តរបរនេសាទត្រី និងជាម្ចាស់ដាយនេសាទនៅតាមដងទន្លេមេគង្គបួនជំនាន់ហើយនោះ បានឲ្យដឹងថា ការដែលម្ចាស់ដាយសម្រេចលក់ឲ្យឈ្មួញធំៗមុននោះគឺព្រោះតែម្ចាស់ដាយភាគច្រើនទទួលប្រាក់កក់ឬកម្ចីពីអតិថិជនធំៗទាំងនោះដើម្បីប្រើប្រាស់មុនពេលរដូវត្រីចូលមកដល់។
អ្នកស្រីថ្លែងដូច្នេះថា៖ «ការពិតមិនមែនមិនចង់លក់ឲ្យអ្នកទិញធ្វើប្រហុកសម្រាប់ធ្វើស្បៀងទេ។ តែយើងក៏មានការលំបាកដែរ។ យើងរកស៊ីត្រូវការទុន ដែលម៉ូយធំៗគេមានលទ្ធភាពផ្តល់ឲ្យយើង។ យើងក៏មិនមែនដាច់ខាតថាលក់ឲ្យតែម៉ូយធំដែរ យើងលក់ឲ្យគាត់បានក្រោយពេលដែលយើងឲ្យម៉ូយធំៗគ្រប់ចំនួនដែលគេត្រូវការ»។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា ពិតជាមានឈ្មួញវៀតណាម ដែលមានទូកធំៗមកដឹកត្រីពីទន្លេទៅប្រទេសវៀតណាមវិញ។អ្នកស្រីបានបន្ថែមឲ្យដឹងទៀតថា ទិន្នផលត្រីឆ្នាំនេះមានការថយចុះជាងឆ្នាំមុនទៅទៀត ហើយត្រីរៀលសម្រាប់ធ្វើប្រហុកមានចំនួនតិច ជាងត្រីស្លឹកឫស្សី ជាហេតុធ្វើឲ្យតម្លៃត្រីរៀលឡើងខ្ពស់បើទោះបីជាត្រីតូចៗក៏ដោយ។
លោក ណៅ ធួក ដែលជាប្រធានរដ្ឋបាលជលផលមិន អាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមបានទេអំពីទិន្នផលត្រីសរុបដែលកម្ពុជាទទួលបានក្នុងរដូវកាលត្រីប្រហុកលើកទី១ និងការចូលមកដល់នៃទូករបស់ ឈ្មួញវៀតណាម។ តែលោកបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុននៅក្នុងសិក្ខាសាលាស្តីអំពី ការផ្សព្វផ្សាយការចាប់ផ្តើម អនុវត្តគម្រោងធនធានទឹក ចម្រុះនៃការគ្រប់គ្រងជលផលឆ្លងដែនសម្រាប់ទន្លេមេគង្គនិងទន្លេសេកុង រវាងកម្ពុជានិងឡាវ ថា ផលនេសាទទឹកសាបរបស់កម្ពុជាសរុបមានចំនួន ៦០០ តោនក្នុងមួយឆ្នាំ មានតម្លៃប្រមាណជាង១ពាន់លានដុល្លារដែលផលនេះបានចូលរួមចំណែកនៅក្នុងផលទុនសរុបក្នុងស្រុកពី ៨ ទៅ ១២ ភាគរយ។
លោកបានថ្លែងថា ធនធានធម្មជាតិនេះមានសារៈសំខាន់ដោយសារប្រជាជនកម្ពុជាបរិភោគត្រីចំនួន៦៣គីឡូក្រាមក្នុងម្នាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយធនធានធម្មជាតិថាការផុយស្រួយបើសិនជាមិនមានការគ្រប់គ្រងសមស្របនោះ។
លោកបន្តថា៖ «ការធ្វើទំនប់ទឹកនៅប្រទេសឡាវនឹងធ្វើឲ្យបាត់បង់ធនធានជលផលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ព្រោះវាទប់យកទឹកអស់មួយចំនួន ជាពិសេសការធ្វើចរាចរណ៍ត្រីទៅពងកូន។ ត្រីបឹងទន្លេសាបនៅក្នុងខែនេះកំពុងតែធ្វើដំណើរយ៉ាងគំហុកពីបឹងទន្លេសាបឆ្ពោះទៅដងទន្លេមេគង្គដើម្បីទៅរកកន្លែងជ្រកពងក្នុងអន្លង់ជ្រៅៗ សម្រាប់ធ្វើពូជនៅឆ្នាំក្រោយ ហើយក៏នឹងអាចប៉ះពាល់ដល់សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គផងដែរ»។
លោកបានព្យាករឲ្យដឹងថា រដូវត្រីប្រហុកអាចនឹងនៅចុះច្រើនម្ដងទៀតនៅចុងខែមករា និង ដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៥ ខាងមុខនេះ ប្រសិនបើអាកាសធាតុមិនចុះត្រជាក់ពេកទេ៕
