.jpg)
អតីតតារាសម្ដែង លោកស្រី សាក់ ស៊ីស្បោង និងលោក រិន ឆោមវីរៈ។ រូបថត សហការី
ភ្នំពេញៈ ខណៈផលិតករភាពយន្តក្នុងស្រុក និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធតែងប្រកាសជំហរលើកស្ទួយវិស័យខ្សែភាពយន្តកម្ពុជាឲ្យរុងរឿងស្របនឹងលំហូរកុនបរទេសនោះ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្សែភាពយន្តខ្មែរវ័យក្មេង ១ រូបបានរំឭកឡើងថា នៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងសម័យសាធារណរដ្ឋ វិស័យសិល្បៈភាពយន្តខ្មែររីកចម្រើនល្បីល្បាញនៅអាស៊ី ដូចជា ចិន ថៃ វៀតណាម ឥណ្ឌូនេស៊ី និងសិង្ហបុរី ជាដើមដែលបាននាំភាពយន្តខ្មែរជាច្រើនទៅបញ្ចាំងនៅប្រទេសរបស់ខ្លួន។
យោងតាមលោក រិន ឆោមវីរៈ ជាប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវខ្សែភាពយន្តខ្មែរនៃក្រុមព្រះសុរិយាអ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ថៃដែលជាប្រទេសភូមិផងរបងជាមួយខ្មែរនៅតែមានឯកសារទាក់ទងជាមួយប្រវត្តិភាពយន្តខ្មែរនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនដូចជារូបថត កាសែត ទស្សនាវដ្តី រូបភាពផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម និងហ្វីលកុនជាដើម។
លោកបានប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ឲ្យដឹងថា៖ «ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧០ កុនខ្មែរយកទៅបញ្ចាំងនៅថៃច្រើនណាស់ព្រោះនៅសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម សម្តេចតាមិនមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយថៃទេ បិទព្រំដែនទាល់តែសម័យសាធារណរដ្ឋទើបថៃមានឱកាសបានមើលកុនខ្មែរ ហើយថៃចង់មើលកុនខ្មែរយូរហើយព្រោះសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមកុនខ្មែរល្បីណាស់នៅអាស៊ីល្បីខ្លាំងមែនទែន អ៊ីចឹងបានពាណិជ្ជករកុនថៃទិញរឿងខ្មែរទៅបញ្ចាំងនៅថៃ»។
តារាសម្ដែង សាក់ ស៊ីស្បោង និង ជា យុទ្ធថន។ ហ្វេសប៊ុក ក្រុមព្រះសុរិយា
តាមសម្ដីលោក រិន ឆោមវីរៈ កុនដំបូងដែលបានយកទៅបញ្ចាំងនៅប្រទេសថៃគឺរឿង នាងនាគត្រាច់ចរនៅក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៧០ ដោយលោកស្រី គីម ណូវ៉ា ជាតួឯកស្រីត្រូវបានអញ្ជើញចូលរួមពិធីសម្ពោធរឿង ប៉ុន្តែដោយសារតែលោក ណុប ណែម ជាស្វាមីត្រូវបានទាហានខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួនទើបលោកស្រីខកខានមិនបានចូលរួម ប៉ុន្តែភាពយន្តនៅតែបានបញ្ចាំងជាផ្លូវការ។ រឿងទី ២ គឺរឿង កាកី ត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងនៅទីក្រុងបាងកកនាខែមិថុនា ឆ្នាំដដែលដោយមានតួឯកស្រីលោកស្រី ទិត្យ វិជ្ជរ៉ាដានី បានចូលរួមសម្ពោធរឿងនៅប្រទេសថៃ។
ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវវ័យ ២៣ ឆ្នាំរូបនេះកត់សម្គាល់ថាជាទូទៅកុននៅក្នុងប្រទេសថៃទាល់តែកុនធំៗទើបមានរៀបចំពិធីសម្ពោធ ប៉ុន្តែគ្រប់ខ្សែភាពយន្តខ្មែរដែលយកទៅបញ្ចាំង ថៃតែងតែបើកសម្ពោធ អញ្ជើញតួឯកខ្មែរ និងតារាល្បីថៃទៅចូលរួមទស្សនា ព្រោះគេគិតថាក្រោយពីមើលកុនខ្មែររួចតារាសម្តែងរបស់ថៃ និងទទួលបានចំណេះដឹងពីការសម្តែងពីកុនខ្មែរ។
ជាអ្នកបានចុះទៅធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាច្រើនលើកពីខ្សែភាពយន្តខ្មែរនៅប្រទេសថៃលោកបានឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ខ្ញុំបានជួបជាមួយប្រជាជនថៃអាយុចាប់ពី ៥០ ដល់ ៧០ ឆ្នាំឃើញថាពួកគាត់នៅចាំច្រើននៅចាំអនុស្សាវរីយ៍កុនខ្មែរល្បីៗ ជាពិសេសលោកស្រី ឌី សាវ៉េត ដែលដើរតួក្នុងរឿងពស់កេងកង ដែលថៃហៅថា ងូកេងកង។ ពេលនោះខ្ញុំ សួរថាអ្នកឯងស្គាល់ខ្មែរអត់? អ្នកឯងស្គាល់តួខ្មែរពីដើមទេ? គេឆ្លើយមកវិញដោយញញឹម ឌី សាវ៉េត គង់ សំអឿន ជា យុទ្ធថន គេស្គាល់ គេសប្បាយនឹងឆ្លើយតបជាមួយយើង គាត់សរសើរថា កុនខ្មែរល្អ តួស្អាត ការសម្តែងល្អ សាច់រឿងល្អ គេសរសើរច្រើន»។
ហ្វីលភាពយន្តរឿង កាកី មានសំណេរអក្សរថៃ។ ហ្វេសប៊ុក ក្រុមព្រះសុរិយា
លោកបន្តថាបើការអះអាងរបស់ប្រជាជនថៃ តួកុនខ្មែរល្បីៗដែលប្រជាជនថៃបានស្គាល់ដំបូងៗមានលោកស្រី ទិត្យ វិជ្ជរ៉ាដានី បន្ទាប់មកលោកស្រី ឌី សាវ៉េត លោក ណុប ណែម លោកស្រី សោម វ៉ាន់សូដានី លោកស្រី គីម ណូវ៉ា និងលោកស្រី សាក់ ស៊ីស្បោង ជាដើម។
ក្រៅពីនេះក្រុមព្រះសុរិយាក៏បានរកឃើញនូវឯកសារជាច្រើនរួមមានៈរូបថតតួកុនដែលថៃបានចុះផ្សាយពីតារាខ្មែរក្នុងកាសែត ទស្សនាវដ្ដី និងបទសម្ភាសពីដំណើរជីវិតលើវិថីសិល្បៈរបស់តួកុនខ្មែរ និងហ្វីលមួយចំនួន។
លោក រិន ឆោមវីរៈ បញ្ជាក់ទៀតថា៖ «ខ្ញុំរកឃើញឯកសារមួយដែលចុះផ្សាយសរសើរពីតួកុនខ្មែរលោក គង់ សំអឿន និងលោកស្រី វិជ្ជរ៉ាដានី ពេលទៅសម្ពោធរឿង បញ្ចពណ៌ទេវីនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ពេលនោះព្រលានយន្តហោះដនមឿង ត្រូវបានបិទ ដោយសារតែប្រជាជនថៃមកចាំទទួលតួកុនខ្មែរយ៉ាងណែនណាន់ តាន់តាប់មែនទែន»៕
