ក្រុងសៀមរាប៖ ដោយមានគោលដៅសំខាន់បំផុតចង់ថែរក្សា និងផ្សព្វផ្សាយនូវសិល្បៈវប្បធម៌ ដែលជាកេរមរតកដ៏យូរលង់ខ្មែរពីបរមបុរាណមក ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវក្បួនខ្នាតបុរាណ កុំឲ្យបាត់បង់ និងចង់លើកស្ទួយឲ្យក្លាយទៅជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌនៃវប្បធម៌ជាតិនោះ ទើបក្រុមអាចារ្យចេះសាក់យ័ន្តខ្មែរ បានបង្កើតជាសហព័ន្ធខ្មែរសាក់យ័ន្តឡើងនៅឆ្នាំ ២០១៤។
បើតាមលោក សាយ ទេវិន្ទ (SAY TEVINT) ជាប្រធានសហព័ន្ធខ្មែរសាក់យ័ន្ត (Federation Khmer Sakyant) បង្ហើបថា៖ «តាមពិតទៅ ការផ្តួចផ្តើម និងស្នើសុំរៀបចំសហសព័ន្ធខ្មែរសាក់យ័ន្តនេះ មានតាំងពីឆ្នាំ ២០១២-២០១៣ មក តែសំណើបរាជ័យដោយសារគេមិនអនុញ្ញាត។ លុះឆ្នាំ ២០១៤ ទើបយើងសម្រេចចិត្តប្រមែប្រមូលក្រុមគ្រូសាក់យ័ន្តខ្មែរនៅទីនានាក្នុងខេត្តសៀមរាប ចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចការផ្សព្វផ្សាយនេះមក។ បច្ចុប្បន្ននេះ សហព័ន្ធខ្មែរសាក់យ័ន្តមានជាង ១០ អាស្រម (សមាជិក/សាខា) ដោយនៅទីក្រុងភ្នំពេញមាន ៤ អាស្រម និងខេត្តសៀមរាប មាន ៧-៨ អាស្រម ដែលកំពុងតែបានបន្តជំនាញសាក់យ័ន្តខ្មែរបែបបុរាណមួយនេះ ទោះបីជាបានជួបនូវភាពខកបំណង មិនសូវទទួលបានការឲ្យតម្លៃក្នុងសង្គមយ៉ាងណាក្តី»។
ប្រធានសហព័ន្ធខ្មែរសាក់យ័ន្តបន្តថា៖ «តាំងពីបង្កើតសហព័ន្ធនៅឆ្នាំ ២០១៤ មក សិល្បៈសាក់យ័ន្តខ្មែរបុរាណមួយនេះ ក៏ចាប់ផ្តើមមានការពេញនិយមបណ្តើរៗ ជាពិសេសនោះ មានការគាំទ្រ និងឲ្យតម្លៃខ្លាំងពីជនបរទេស ខណៈខ្មែរយើងមានចំនួនតិចជាង។ ចំពោះសិល្បៈនេះ មានការយល់ឃើញខុសគ្នារវាងជនបរទេស និងពលរដ្ឋខ្មែរ។ បរទេសគេឲ្យតម្លៃ និងជឿថា វាជាទម្រង់សិល្បៈបុរាណពិតៗ និងជានិមិត្តរូបមួយ នាំឲ្យពួកគេមានក្តីសុខ សន្តិភាពផ្លូវអារម្មណ៍។ ចំណែកឯខ្មែរយើងវិញយល់ថា ជាអបិយជំនឿ ហើយគេជឿថា អាចជួយឲ្យពួកគាត់ទទួលបានសេចក្តីសុខចៀសផុតគ្រោះចង្រៃ និងមានលាភមានជ័យក្នុងរបររកស៊ីទៀតផង។ ជាមធ្យម នៅអាស្រមនានានៅក្នុងខេត្តសៀមរាបអាចមានអ្នកសាក់យ័ន្តទាំងបរទេស និងខ្មែរ ចំនួនប្រមាណ ៣០ នាក់ នៅក្នុង ១ ខែ»។
ដោយឡែកការសាក់យ័ន្តខ្មែរនេះ ក៏ទាមទារឲ្យអ្នកចង់សាក់ ត្រូវតែធ្វើតាមក្បួនទំនៀមទម្លាប់ពីបរមបុរាណមក ដោយតម្រូវឲ្យទិញផ្លែឈើ ៧ មុខ ផ្កាឈូក ១០ ទង បង់ប្រាក់ ១ ម៉ឺន រៀលជា ទ្រនាប់គ្រូ ខណៈសោហ៊ុយជូនអាចារ្យសាក់ថែមនោះ គឺអាស្រ័យលើទឹកចិត្តអ្នកមកសាក់។ ហើយការសាក់យ័ន្តខ្មែរបុរាណនេះ អាចចំណាយពេលតិចបំផុត ៣០ ទៅ ៤០ នាទី សម្រាប់សាក់អក្សរ ឬរូបយ័ន្តតូចៗ ខណៈសាក់យ័ន្តធំបំផុត នឹងត្រូវចំណាយពេល ៨ ម៉ោង។ ការសាក់នេះក៏ត្រូវការ ភាពអត់ធ្មត់ និងភាពស៊ូទ្រាំ ពីអ្នកចង់សាក់ដែរ ដោយសារត្រូវរងការឈឺចាប់ត្រង់សាច់ត្រូវសាក់ ព្រោះត្រូវប្រើដែកចាក់សាច់ និងមានត្រណមនៃទីតាំងសាក់យ័ន្តផងដែរ។
លោក សាយ ទេវិន្ទ បង្ហើបថា៖ «មានភ្ញៀវខ្លះយំសោក ខ្លះរហូតដល់សន្លប់ក៏មានដែរ ពេលមកសាក់។ តែនៅតែមកព្រោះជាក្តីស្រឡាញ់ និងចង់មាននូវស្នាមសាក់យ័ន្តរបស់ខ្មែរយើង។ ចំពោះទីតាំងនៃរាងកាយអ្នកសាក់ទៀតសោត មិនអាចធ្វើការកុម្ម៉ង់តាមចំណង់ចិត្តខ្លួនបានឡើយ ហើយសាក់រូបអនុស្សាវរីយ៍នានាមានដូចជាផ្កាកុលាប មនុស្សជាគូស្នេហ៍ ឬអក្សរជាសារជូនពរនានា ក៏យើងមិនសាក់ជូនដែរ គឺយើងទទួលសាក់តែយ័ន្រ្តខ្មែរ ២ ប្រភេទប៉ុណ្ណោះ គឺយ័ន្រ្តអក្សរ និងយ័ន្តរូបតាមក្បួនបុរាណខ្មែរ»។
លោក សាយ ទេវិន្ទ វ័យ ៣២ ឆ្នាំ បានបង្ហើបពីប្រវត្តិនៃសិល្បៈសាក់យ័ន្តខ្មែរបែបបុរាណនេះថា «ទោះបីជាមានក្រុមអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរយើងមួយចំនួន បានសរសេរពីប្រវត្តិនៃសិល្បៈវប្បធម៌សាក់យ័ន្តខ្មែរនេះច្រើនយ៉ាងណាក្តី តែបើតាមសំណេរស្រាវជ្រាវរបស់លោកបណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ ដែលជាអ្នកបុរាណវិទូខ្មែរនោះ លោកបានកំណត់ច្បាស់នូវប្រវត្តិនៃសិល្បៈសាក់យ័ន្តនេះ គឺលោកអះអាងថា មានអាយុកាលប្រមាណ ២ ៥០០ ឆ្នាំ មុនគ្រិស្តសករាជឯណោះ។ អាស្រ័យហេតុនេះ ខាងសហព័ន្ធយើងក៏បានប្រើប្រាស់សំណេរប្រវត្តិនេះ ជាឯកសារមួយជាក់លាក់ពីប្រវត្តិតែម្តង ខណៈយើងក៏ចាំមើលដែរថា ប្រសិនបើមានអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរផ្សេងៗទៀត លោកបានសរសេរពីរឿងនេះ បានច្បាស់លាស់យ៉ាងណា»៕