លោកមេធាវី ជូង ជូងី សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាគណៈមេធាវី កម្ពុជា និងជាមេធាវីការិយាល័យច្បាប់សិលា បានផ្តល់បទសម្ភាសជាមួយ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ជុំវិញបញ្ហាការយកចម្លើយពីជនជាប់សង្ស័យឬជនជាប់ចោទក្នុងគ្រប់ដំណាក់កាលផ្អែកលើខ្លឹមសារច្បាប់ជាធរមាន ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
តាមច្បាប់តើការចាប់ខ្លួនជនណាម្នាក់តម្រូវឲ្យមានដីកាពីស្ថាប័នណា? ហើយប៉ូលិសអាចចាប់ខ្លួនជនណាម្នាក់ ដោយគ្មានដីកានៅពេលណា?
ជាទូទៅនគរបាលយុត្តិធម៌អាចចាប់ខ្លួននរណាម្នាក់បាន គឺត្រូវផ្អែកទៅលើការសម្រេចឲ្យចាប់ខ្លួនពីតុលាការឬផ្អែកលើដីកាឲ្យចាប់ខ្លួនពីតុលាការ។ តែប្រសិនបើគ្មានការសម្រេចគ្មានដីកា ចាប់ខ្លួនពីតុលាការការចាប់នោះគឺខុសច្បាប់។
តែវាមានលក្ខខណ្ឌក្នុងករណីចាប់បន្ទាន់ ឬក៏មានភាពស្មុគស្មាញច្រើន គឺសមត្ថកិច្ចអាចសុំការអនុញ្ញាតពីព្រះរាជអាជ្ញាដោយមិនចាំបាច់រង់ចាំដីកាទេ។ ក្នុងករណីឃើញជនណាប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង សមត្ថកិច្ចមិនចាំបាច់មានដីកាពីតុលាការទេ ហើយត្រូវចាប់ខ្លួនជននោះធ្វើសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ។
តើក្នុងដំណាក់កាលនគរបាលយុត្តិធម៌តើចម្លើយរបស់ជនសង្ស័យដែលគ្មានមេធាវីការពារអាចចាត់ទុកថា ត្រឹមត្រូវយកជាការបានទេ?
គ្រប់ជនត្រូវចោទ ទោះត្រូវសមត្ថកិច្ចឃាត់ខ្លួនក្តី ឬក៏មិនទាន់ត្រូវបានឃាត់ខ្លួនក្តី ជននោះមានសិទ្ធិពឹងពាក់មេធាវីគ្រប់កាលៈទេសៈទោះនៅនគរបាលយុត្តិធម៌ឬនៅព្រះរាជអាជ្ញាឬនៅចៅក្រមជម្រះក្តី។ បានន័យថា តាមច្បាប់គឺអនុញ្ញាតឲ្យជនត្រូវចោទគ្រប់រូបមានសិទ្ធិពឹងមេធាវីការពារសិទ្ធិរបស់ខ្លួននៅគ្រប់ដំណាក់កាលទាំងអស់នៃនីតិវិធី។ មន្រ្តីនគរបាលយុត្តិធម៌ គឺគាត់មានអំណាចសាធារណៈ តែអ្នកខ្លះគាត់អនុវត្តដោយខ្វះការយល់ដឹង ហើយខ្លះទៀតអនុវត្ត ទាំងបំពានតែម្តង។ ដូច្នេះ ក្នុងករណីធ្វើទាំងបំពានបែបនេះ គឺជាការអនុវត្តខុសទៅនឹងច្បាប់។ របាយការណ៍របស់នគរបាលយុត្តិធម៌ គឺមិនតម្រូវថា តុលាការត្រូវតែជឿទេ វាគ្រាន់តែជាព័ត៌មានបឋម សម្រាប់តុលាការយកទៅពិចារណា និងស៊ើបអង្កេតបន្ត។ នៅក្នុងការសម្រេចចុងក្រោយតុលាការអាចជឿឬមិនជឿទៅលើរបាយការណ៍នោះ។ ចំពោះការមិនមានវត្តមានរបស់មេធាវីចូលរួមនៅដំណាក់កាល ប៉ូលិសវាជាការខ្វះចន្លោះមួយ ព្រោះមេធាវីគាត់មានសិទ្ធិការពារកូនក្តីនៅគ្រប់ដំណាក់កាលក្នុងករណី ប៉ូលិសកំណត់ត្រាឬប្រឌិតចម្លើយមិនត្រឹមត្រូវដោយការបង្ខំ គាត់ឬធ្វើទារុណកម្មទៅលើគាត់និងបង្ខំឲ្យគាត់ផ្តិតមេដៃ នោះជាការបំពានរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ ហើយដែលបញ្ហានេះ ពេលជំនុំជម្រះក្តីនៅតុលាការពេលគាត់មានមេធាវីការពារក្តី គាត់តែងបដិសេធចម្លើយនោះហើយផ្តល់ចម្លើយផ្សេងទៅចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាខុសពីចម្លើយនៅនគរបាលយុត្តិធម៌។
ទោះជនជាប់ចោទបដិសេធចម្លើយនៅនគរបាលយុត្តិធម៌សំអាងលើការបង្ខំឬរងទារុណកម្មក្តី តែជារឿយៗតុលាការតែងយកចម្លើយនោះដាក់បន្ទុកនិងដាក់ទោសតើលោកយល់ដូចម្តេចដែរ?
ការចោទប្រកាន់របស់តុលាការសំអាងលើរបាយការណ៍របស់ប៉ូលិសតែងតែមានហើយកំហុសនេះ បើសាលាដំបូងឬថ្នាក់ណាដែលជាអ្នកចោទប្រកាន់ជននោះ ទៅដាក់ទោសគឺស្ថាប័ននោះត្រូវតែទទួលខុសត្រូវក្នុងរឿងនោះ បើរឿងហ្នឹងទៅដល់ឧទ្ធរណ៍តែសាលាឧទ្ធរណ៍នៅតែតម្កល់សេចក្តីសម្រេចរបស់សាលាដំបូង ខណៈដែលធាតុពិតគាត់គ្មានកំហុសឬគ្មានភ័ស្តុតាងគ្មានសាក្សីថា ជននោះប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ។ ដូច្នេះ បានន័យថា តុលាការឧទ្ធរណ៍ក៏ជាអ្នករួមចំណែកខុសដែរ។ អ្វីដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍គឺសំខាន់លើបុគ្គលមានតួនាទីជាចៅក្រមវិនិច្ឆយខុស ព្រោះតាមគតិច្បាប់បើផ្តន្ទាទោសនរណាម្នាក់ត្រូវផ្អែកទៅលើភ័ស្តុតាងនិងសាក្សី តែបើគ្មានសាក្សី ភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់បទល្មើសនោះទេគឺតុលាការត្រូវតែដោះលែង។
មានរឿងខ្លះតុលាការរកមិនឃើញកំហុសជនជាប់ចោទទេនិងបានដោះលែងវិញ តែតុលាការបានចេញដីកាឃុំខ្លួន ៥ឆ្នាំ ហួសហើយ តើគាត់មានសិទ្ធិប្តឹងទាមទារយុត្តិធម៌ឬជំងឺចិត្តវិញបានទេ?
បើស្ថាប័នណាសម្រេចផ្តន្ទាទោសគាត់ដោយអយុត្តិធម៌គាត់មានសិទ្ធិប្តឹងទាមទារឲ្យសាលាដំបូងនោះសងជំងឺចិត្តគាត់ ហើយបន្ទាប់មកគាត់មានសិទ្ធិប្តឹងបុគ្គលដែលប្រើតួនាទីជាចៅក្រមផ្តន្ទាទោសគាត់ទាំងអយុត្តិធម៌។ ដោយឡែកនៅស្រុកខ្មែរយើងអត់មានច្បាប់ អត់មានយន្តការដើម្បីធានាសម្រាប់ផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនពលរដ្ឋដែលរងការកាត់ទោសដោយអយុត្តិធម៌កន្លងមកទេ ទើបធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះនៅតែជួបបញ្ហានេះដដែល។
តាមបទពិសោធរបស់លោកមេធាវីមានដែលជួបករណីនេះទេ?
ខ្ញុំបានជួបប្រទះរឿងនេះ ហើយកន្លងមកបានប្តឹងទៅឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ប្តឹងទៅរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង យុត្តិធម៌ ហើយក៏មានប្តឹងទៅតុលាការដែរ ប៉ុន្តែពុំទទួលបានចំណាត់ការឲ្យបានត្រឹមត្រូវនិងផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋរងគ្រោះក្នុងភាពអយុត្តិធម៌នោះទេ។
ដើម្បីវិនិច័្ឆយនិងចោទប្រកាន់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវតើតុលាការត្រូវផ្អែកទៅលើអ្វី?
បើតាមគោលការណ៍ច្បាប់ ដើម្បីវិនិច័្ឆយទោសលើជនជាប់ចោទណាមួយគឺតុលាការត្រូវផ្អែកទៅលើភ័ស្តុតាងនិងសាក្សីដើម្បីបញ្ជាក់ថា អ្នកនោះឯងប្រព្រឹត្តបទល្មើសពិតប្រាកដមែនតែដរាបណាគ្មានភ័ស្តុតាងច្បាស់លាស់ តុលាការត្រូវតែប្រកាសថា ជននោះគ្មានទោស។ តែ ការអនុវត្តជាក់ស្តែងកន្លងមកទោះបីមានការបដិសេធឬគ្មានបន្ទុកច្បាស់លាស់ក្តីក៏ចៅក្រមជំនុំជម្រះជាច្រើននៅតែរក្សាការផ្តន្ទាទោសជនត្រូវចោទដែលប៉ូលិសបញ្ជូនមក។ ជាញឹកញាប់ខ្ញុំសង្កេតឃើញថា ចម្លើយរបស់ជនត្រូវចោទនៅប៉ូលិសមានភាពខុសគ្នារវាងចម្លើយគាត់នៅព្រះរាជអាជ្ញាឬចៅក្រមស៊ើបសួរ ហើយចៅក្រមជំនុំជម្រះពុំមានភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកគ្រប់គ្រាន់ ក៏តុលាការនៅតែមានទំនោរយករបាយកាណ៍របស់ប៉ូលិសដដែល។
ដើម្បីកុំឲ្យភាន់ច្រឡំក្នុងការចាប់ខ្លួនឬឃុំខ្លួនជនណាម្នាក់ខុស តើលោកយល់ថានគរបាលនិងតុលាការគួរធ្វើអ្វីខ្លះ?
វាមាន ២ ករណី ទី១ តុលាការបញ្ជាភាន់ច្រឡំ ដូច្នេះបើតុលាការបញ្ជាច្រឡំគឺប៉ូលិសដែលចាប់នោះមិនខុសទេ តែចៅក្រមដែលបញ្ជាច្រឡំនោះត្រូវតែទទួលទោសទទួលខុសត្រូវ។ ទី២ បើប៉ូលិសបញ្ជាឲ្យចាប់ជនណាម្នាក់ភាន់ច្រឡំ គឺជាសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង មហាផ្ទៃ ជាអ្នកត្រួតពិនិត្យលើរឿងនេះថា ច្រឡំដោយអចេតនាឬចេតនា រួចត្រូវពិន័យឲ្យទៅរៀនសូត្របន្ថែមនិងដកតួនាទីគាត់ បើជាអចេតនា។ តែបើជាចេតនាគឺត្រូវតែផ្តន្ទាទោសគាត់ទើបយុត្តិធម៌៕
