.jpg)
លោក មេធាវី សារ៉េត សារ៉េនឌី កាលពីកន្លងមក។ រូបថត សហការី
ការជំនុំជម្រះក្តីទាក់ទងនឹងអនីតិជន ច្បាប់បានកំណត់ និងបែងចែកពីនីតិវិធីជម្រះខុសពីមនុស្សពេញវ័យ។ ដើម្បីបានជ្រាបថា តើច្បាប់មានគោលការណ៍ និងបែងចែកយ៉ាងណានោះ កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោក មេធាវី សារ៉េត សារ៉េនឌី សមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រដែលមានការិយាល័យនៅជាន់ទី ១០ បន្ទប់ P10-11 នៃអគារសាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញអន្តរជាតិ (PPIU) មានលេខ ៣៦ ផ្លូវ ១៦៨ សង្កាត់ វាលវង់ខណ្ឌ៧មករា រាជធានី-ភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
ជាគោលការណ៍ តើច្បាប់បានផ្ដល់សិទ្ធិអ្វីខ្លះដល់អនីតិជន ពេលជំនុំជម្រះនៅក្នុងអង្គសវនាការ ?
ជាគោលការណ៍ ច្បាប់បានផ្ដល់សិទ្ធិដល់អនីតិជនពេលជំនុំជម្រះនៅក្នុងអង្គសវនាការដូចជា៖
-សិទ្ធិមិនផ្ដល់ចម្លើយនៅពេលមាន ឬគ្មានវត្តមានមេធាវី
-សិទ្ធិមិនទទួលការបង្ខិតបង្ខំឲ្យឆ្លើយដាក់បន្ទុកលើខ្លួនឯង
-សិទ្ធិរក្សាការសម្ងាត់នៃជីវិតឯកជន
-សិទ្ធិទទួលបានការពិនិត្យសុខភាព និង ការព្យាបាល
-សិទ្ធិទទួលបានការឲ្យដំណឹងអំពីបទចោទប្រកាន់
-សិទ្ធិក្នុងការជូនដំណឹងអំពីការចាប់ខ្លួនទៅដល់អ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់
-សិទ្ធិទទួលបានជំនួយពីមេធាវីដោយការជ្រើសរើស ឬដោយការចាត់តាំងមិនយកកម្រៃ ស្របតាមលក្ខខណ្ឌដែលមានចែងដោយច្បាប់ស្ដីពីលក្ខន្តិកៈមេធាវី ចាប់តាំងពីដំណាក់កាលដំបូងនៃនីតិវិធី
-សិទ្ធិឲ្យមានការចូលរួមពីអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់គ្រប់ដំណើរការរឿងក្ដី ប្រសិនបើការចូលរួមនេះមិនផ្ទុយនឹងឧត្តមប្រយោជន៍របស់អនីតិជន
-សិទ្ធិទទួលបានជំនួយពីអ្នកបកប្រែភាសាដោយមិនយកកម្រៃ កាលបើមានការចាំបាច់
-សិទ្ធិបង្ហាញភ័ស្តុតាង
-សិទ្ធិស្នើសុំឲ្យកោះហៅសាក្សី និងសួរសាក្សី
-សិទ្ធិស្នើសុំអនុញ្ញាតនៅក្រៅឃុំ
-សិទ្ធិស្នើសុំឲ្យកែប្រែវិធានការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ
-សិទ្ធិទំនាក់ទំនងជាមួយសា្ថនទូត ស្ថានកុងស៊ុលក្នុងករណីអនីតិជនជាបរទេស
-សិទ្ធិផ្សេងទៀតដែលមានចែងក្នុងបទដ្ឋានគតិយុត្តជាធរមាន។
-សិទ្ធិមានវត្តមាននៅពេលជំនុំជម្រះក្ដី
-សិទ្ធិទទួលបានការការពារពីតុលាការនូវទង្វើមិនគប្បី ឬការសួរដេញដោលមិនសមរម្យ
-សិទ្ធិប្ដឹងដិតចិត្តចៅក្រមជំនុំជម្រះ
-សិទ្ធិធ្វើសំណូមពរចុងក្រោយ
-សិទ្ធិប្ដឹងឧទ្ធរណ៍
ហេតុអ្វីបានជាពេលជម្រះពាក់ព័ន្ធនឹងអនីតិជនប្រព្រឹត្តទៅជាអសាធារណៈ? តើពេលជម្រះប្រព្រឹត្តទៅចាំបាច់ត្រូវតែមានមេធាវីឬយ៉ាងណា?( ជារឿងមជ្ឈិម និងឧក្រិដ្ឋ )
បើយោងតាមមាត្រា ៤៧ នៃច្បាប់ស្ដីពីយុត្តិធម៌អនីតិជន ចែងថាការពិភាក្សាដេញដោល និង ប្រកាសសាលក្រមត្រូវធ្វើឡើងក្នុងសវនាការជាអសាធារណៈ។ មានតែបុគ្គលដែលមានសិទ្ធិ កាតព្វកិច្ច ឬ ផលប្រយោជន៍ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងក្ដីប៉ុណ្ណោះដែលមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងសវនាការ។
អ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់ ឬទំនុកបម្រុងរបស់អនីតិជនត្រូវចូលរួមក្នុងសវនាការលើកលែងតែមានសំណូមពរពីអនីតិជនផ្ទុយពីនេះ ឬតុលាការយល់ឃើញថាការចូលរួមរបស់បុគ្គលទាំងនោះមិនបម្រើឧត្តមប្រយោជន៍របស់អនីតិជន។
នៅពេលជម្រះជារឿងមជ្ឈិម និងឧក្រិដ្ឋដាច់ខាតចាំបាច់ត្រូវមានមេធាវីនៅក្នុងសវនាការ។ ក្នុងករណីអនីតិជនមិនមានមេធាវី ឬមិនបានជ្រើសរើសមេធាវីប្រធានតុលាការត្រូវចាត់តាំងមេធាវីមិនយកកម្រៃនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ស្ដីពីលក្ខន្តិកៈមេធាវី។ តុលាការត្រូវផ្ដល់ពេលវេលាសមស្រប និងលិខិតចម្លងសំណុំរឿងទៅឲ្យមេធាវីសម្រាប់រៀបចំការពារ។ សោហ៊ុយសម្រាប់ធ្វើការចម្លងសំណុំរឿងជាបន្ទុកមេធាវីដែលត្រូវជ្រើសរើសឲ្យអនីតិជន បើយោងតាមមាត្រា ៥០ នៃច្បាប់ស្ដីពីយុត្តិធម៌អនីតិជន។
ជាគោលការណ៍ច្បាប់សម្ដីអនីតិជនអាចយកមកធ្វើជាភ័ស្តុតាងក្នុងការចោទប្រកាន់ ឬដាក់បន្ទុកលើជនណាម្នាក់បានដែរឬទេ?
ក្នុងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌមិនមានកំណត់រឹតត្បិតទៅលើសក្ខីកម្មរបស់អនីតិជននោះទេក្នុងន័យនេះសំដៅថាចម្លើយរបស់អនីតិជនអាចយកមកប្រើប្រាស់ជាភ័ស្តុតាងដោយស្រេចលើការជឿរបស់ចៅក្រម។
ឧបមាថា មនុស្សពេញវ័យជាប់ ១០ ឆ្នាំក្នុងបទឧក្រិដ្ឋ ហើយក្មេងជាអនីតិជន ក៏មានទោសឧក្រិដ្ឋ តើទណ្ឌកម្មទោសរបស់គាត់ស្មើគ្នានឹងមនុស្សពេញវ័យដែរទេ?
ក្មេងដែលជាអនីតិជនដែលមានទោសឧក្រិដ្ឋគឺជាអនីតិជនមានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំឡើង ដល់ក្រោមអាយុ ១៨ ឆ្នាំ។ ទណ្ឌកម្មទោសរបស់អនីតិជន មិនស្មើគ្នានឹងមនុស្សពេញវ័យជានីតិជនទេ ប៉ុន្តែទោសរបស់គាត់ស្មើនឹងពាក់កណ្តាលនៃមនុស្សពេញវ័យជានីតិជន។
មានន័យថា ក្មេងជាអនីតិជនត្រូវតុលាការផ្ដន្ទាទោសជាប់ ១០ ឆ្នាំ អតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាលចំពោះអនីតិជនត្រូវជាប់ទោសតែ ៥ ឆ្នាំទេបានន័យថា ទណ្ឌកម្មទោសរបស់ក្មេងជាអនីតិជនចែកជា ២ នឹងមនុស្សពេញវ័យជានីតិជន។
បើតាមមាត្រា ១៦០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា កាលណាតុលាការសម្រេចផ្តន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន ) ឆ្នាំឡើងទៅមូលទោសលើបទល្មើស ដែលចោទប្រកាន់ត្រូវបានបន្ថយក្នុងលក្ខខណ្ឌដូចតទៅ ៖
១- អតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាល។
២- ប្រសិនបើអនីតិជនមានទោសនោះគឺជាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតអតិបរមាត្រូវបន្ថយមកដាក់ ពន្ធនាគារ ២០( ម្ភៃ) ឆ្នាំ។
៣- អប្បបរមានៃទោសដាក់ ពន្ធនាគារត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាល ប្រសិនបើអប្បបរមានេះ លើសពី ១ (មួយ)ថ្ងៃ ។
៤- អប្បបរមា និងអតិបរមានៃទោសពិន័យជាប្រាក់ត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាល។ ក្នុងករណីចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋ ប្រសិនបើបទប្បញ្ញត្តិនៃមាត្រានេះមានអានុភាពបន្ថយអតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារមកត្រឹមថិរវេលាមួយស្មើ ឬ តិចជាង ៥ ឆ្នាំនោះ បទល្មើសដែលចោទប្រកាន់នៅតែជាបទឧក្រិដ្ឋដដែល៕
