.jpg)
លោក មេធាវី កុយ ដុល្លា កាលពីពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
ជាទូទៅការបំពេញកំណត់ហេតុនៃសំណុំរឿងណាមួយសមត្ថកិច្ចតែងតែត្រូវការនូវស្នាមមេដៃអ្នកពាក់ព័ន្ធមកផ្ដិតលើឯកសារដើម្បីបន្តនីតិវិធី។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីមនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធបានស្លាប់តើអាចយកស្នាមមេដៃមកប្រើបានដែរឬទេ? ជុំវិញបញ្ហានេះ ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី កុយ ដុល្លា ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវី ធម្មសាស្ត្រ មានការិយាល័យនៅអគារលេខ ៣៦ ជាន់ទី ១០ បន្ទប់លេខ P១០-P១១ ផ្លូវលេខ ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅ ៖
ឧបមាថា ជនបរទេសម្នាក់បានស្លាប់ ហើយសមត្ថកិច្ចនគរបាលបានយកមេដៃសាកសពមកផ្តិតលើកំណត់ហេតុពិនិត្យ និងកោសល្យវិច័យសាកសព។ តើស្នាមមេដៃសពនោះអាចយកជាផ្លូវការបានទេ? បើបាន ហេតុអ្វី?
ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការបកស្រាយនូវសំណួរខាងលើយើងត្រូវស្វែងយល់ពីសញ្ញាណរូបវន្តបុគ្គល តើរូបវន្តបុគ្គលមានន័យដូចម្តេច? យោងតាមសទ្ទានុក្រមក្រមរដ្ឋប្បវេណីរូបវន្តបុគ្គលគឺមានន័យថា មនុស្សពិតតាមធម្មជាតិ ដែលផ្ទុយនឹងនីតិបុគ្គល ឬនិយាយសាមញ្ញហៅថាមនុស្ស។
រូបវន្តបុគ្គលគ្រប់រូបមានលក្ខណសម្បត្តិអាចក្លាយជាប្រធាននៃសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ច ហើយមានសមត្ថភាពទទួលសិទ្ធិនៅពេលចាប់កំណើត ហើយបាត់បង់អស់នូវសមត្ថភាពទទួលសិទ្ធិនេះនៅពេលទទួលមរណភាព (មាត្រា ៦ និងមាត្រា ៨ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី)។
កាលណាជារូបវន្តបុគ្គលត្រូវទទួលបានការពារពាក់ព័ន្ធនឹងជីវិត រូបកាយ សុខភាព សេរីភាព នាម ភាពឯកជន ឬសិទ្ធិផ្សេងទៀតដែលជាប្រយោជន៍ទាក់ទងនឹងលក្ខណៈបុគ្គល។ សំណួរសួរថា នៅពេលមនុស្សស្លាប់តើសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរលត់ដែរឬទេ? ផ្អែកតាមគោលការណ៍ច្បាប់ខាងលើនៅពេលមនុស្សស្លាប់លែងមានសិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ចទៀតហើយលើកលែងករណីមួយចំនួនដូចសិទ្ធិគោរពសាកសព និងករណីដែលច្បាប់បានកំណត់ជាក់លាក់។
ហេតុដូច្នេះចំពោះករណីជនបរទេសម្នាក់ដែលបានស្លាប់ហើយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌បានយកមេដៃសាកសពផ្តិតលើកំណត់ហេតុពិនិត្យ និងកោសល្យវិច័យសាកសព ឬកំណត់ហេតុផ្សេងៗសំណួរសួរថាតើស្នាមមេដៃសពអាចយកជាផ្លូវការបានទេ បើបានហេតុអ្វី?
នៅពេលមានមនុស្សស្លាប់បណ្តាលពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ឬករណីអត្តឃាតមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ចុះទៅទីកន្លែងកើតហេតុដើម្បីពិនិត្យ និងស្រាវជ្រាវកន្លែងកើតហេតុ ក៏ដូចជាប្រមូលភ័ស្តុតាងផ្សេងៗ។ ប៉ុន្តែតាមគោលការណ៍ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌មិនអាចយកស្នាមមេដៃសាកសពមកផ្តិតលើកំណត់ហេតុណាមួយ ដើម្បីទទួលស្គាល់ខ្លឹមសារកំណត់ហេតុនោះបានទ្បើយ ដោយហេតុថា សាកសពមិនមែនជាប្រធាននៃសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចទ្បើយ មានន័យថា គាត់បានបាត់បង់នូវសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរួចទៅហើយ។
មួយវិញទៀតដូចអ្វីដែលយើងបានដឹងស្រាប់ហើយថា ស្នាមមេដៃ ឬហត្ថលេខារបស់បុគ្គលណាម្នាក់ដែលផ្តិតទៅលើលិខិត កិច្ចសន្យា ឬកំណត់ហេតុផ្សេងៗ គឺជាការសម្គាល់ និងបង្ហាញនូវឆន្ទៈរបស់បុគ្គលនោះទទួលស្គាល់ខ្លឹមសារដែលមានក្នុងលិខិតកិច្ចសន្យា ឬកំណត់ហេតុនោះ។
ផ្ទុយទៅវិញមនុស្សដែលស្លាប់បាត់ទៅហើយពុំអាចធ្វើរឿងនេះបានទេ។ ហេតុដូច្នេះស្នាមមេដៃរបស់សាកសពនៅលើកំណត់ហេតុដើម្បីទទួលស្គាល់ខ្លឹមសារពុំមានន័យអ្វីទ្បើយ ប៉ុន្តែតម្លៃនៃកំណត់ហេតុពិនិត្យ និងកោសល្យវិច័យសាកសពគឺជាអំណាចឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់តុលាការក្នុងការធ្វើមូលវិចារណ៍ដោយសេរីលើកំណត់ហេតុដែលធ្វើទ្បើងដោយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ (មាត្រា ១១០ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ)។ (សូមរង់ចាំ អានវគ្គបន្តនៅសប្ដាហ៍ក្រោយ)
