.jpg)
លោក យុង ផានិត អនុប្រធាននាយកដ្ឋានការពារក្ដីជនក្រីក្រនៃគណៈមេធាវីកម្ពុជា។ រូបថត គឹម សារុំ
តាមផ្លូវច្បាប់ការដាក់ទោសទណ្ឌបុគ្គលណាម្នាក់លុះត្រាណាបុគ្គលរូបនោះ មានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំទៅ ១៨ ឆ្នាំឡើងទៅ ប៉ុន្តែបើក្មេងដែលមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំវិញ ហើយបានបង្កបទល្មើសត្រូវជាប់ចោទក្នុងបទល្មើសឧក្រិដ្ឋណាមួយតើច្បាប់ផ្តល់សិទ្ធិក្នុងការការពារខ្លួនយ៉ាងដូចម្តេចដែរ?
ចង់ជ្រាបថាមានខ្លឹមសារយ៉ាងណានោះ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោក យុង ផានិត អនុប្រធាននាយកដ្ឋានការពារក្តីជនក្រីក្រនៃគណៈមេធាវីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅ៖
មានករណីទណ្ឌិត (អ្នកទទួលសាលក្រម ឬ សាលដីកាស្ថាពរ) ម្នាក់ឈ្មោះ ឃី វណ្ណី ត្រូវបានតុលាការកំពូលបើកសវនាការជំនុំជម្រះ ហើយក្រោយមកត្រូវបានតុលាការប្រកាសដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញព្រោះបន្ទាប់ពីស្រាវជ្រាវដល់មូលដ្ឋានក្នុងសំបុត្រកំណើតបញ្ជាក់ថា ក្មេងនោះកាលពីថ្ងៃប្រព្រឹត្តបទល្មើសគាត់ទើបមានអាយុ ១២ ឆ្នាំ ២៨ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ បានន័យថា ក្មេងនោះមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែមុនមានការដោះលែង ក្មេងនោះត្រូវតុលាការថ្នាក់ក្រោមផ្តន្ទាទោសដាក់គុក ៣ឆ្នាំ ពីបទរំលោភសេពសន្ថវៈ។ តាមផ្លូវច្បាប់ បុគ្គលដែលអាចជាប់ទោសលុះណាមានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំឡើង។
ក្នុងករណីបែបនេះសួរថាពេលកើតហេតុដំបូងហេតុអ្វីបានជានគរបាលយុត្តិធម៌មិនស្រាវជ្រាវពីអាយុរបស់ក្មេងនោះឲ្យបានច្បាស់?
ករណីនេះក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌត្រង់មាត្រា ៣៧ ចែងថាបុគ្គលដែលមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌមិនត្រូវទទួលទណ្ឌកម្មណាមួយទេ។
ចំពោះមាត្រា ៣៩ អនីតិជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាកម្មវត្ថុនៃវិធានការតាមដាន វិធានការអប់រំ វិធានការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភ។ ប៉ុន្តែតុលាការអាចប្រកាសទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំឡើងទៅប្រសិនបើកាលៈទេសៈនៃបទល្មើស ឬ បុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់អនីតិជនតម្រូវ។
ដូចលោកបានសួរខាងលើពាក់ព័ន្ធនឹងករណីទណ្ឌិតម្នាក់មិនទាន់គ្រប់អាយុហើយត្រូវតុលាការថ្នាក់ក្រោមផ្តន្ទាទោសរឿងរំលោភសេពសន្ថវៈហើយក្រោយពីតុលាការកំពូលជំនុំជម្រះ ក៏ត្រូវដោះលែងវិញ។ ពាក់ព័ន្ធករណីនេះខ្ញុំយល់ថា វាទាក់ទងនឹងនគរបាលនៅមូលដ្ឋានដែលជននោះប្រព្រឹត្តបទល្មើសហេតុអ្វីបានជានគរបាលមូលដ្ឋាននោះ មិនធ្វើការស្រាវជ្រាវសាវតារ ឬប្រវត្តិរបស់ក្មេងនោះមុននឹងបញ្ជូនទៅតុលាការ។
តាមពិតទៅ អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធពេលចាប់ជននោះមក គួរតែសង្ស័យព្រោះធម្មតាជននោះត្រូវតែមានសាច់ញាតិបងប្អូន ឬ ឪពុកម្តាយអីដែរហើយ ហេតុអ្វីបានជាមិនសួរឲ្យដឹង។ ដើម្បីរកកំហុសអ្នកពាក់ព័ន្ធបាន លុះណាតែធ្វើការស្រាវជ្រាវប្រសិនបើកិច្ចការនេះអនុវត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវ គឺស្រាវជ្រាវ ហើយបញ្ហានេះកំហុសមកពីអ្នកណា។ ជាទូទៅ សមត្ថកិច្ចនគរបាលយុត្តិធម៌ជាអ្នកធ្វើរបាយការណ៍។
ដូចដែលកន្លងមកមានមេធាវីខ្លះសំណូមពរទៅតុលាការកុំឲ្យជឿទៅលើរបាយការណ៍របស់នគរបាលទាំងស្រុងពេក ប៉ុន្តែតុលាការក៏តែងតែសួរមកវិញថា តើមានភ័ស្តុតាងណាផ្ទុយទេ ប៉ុន្តែវាពិបាកក្នុងការរកភ័ស្តុតាងថ្មីហ្នឹង។ នគរបាលយុត្តិធម៌គាត់ជាអ្នកងាយរកជាងមេធាវីព្រោះគាត់ជាសមត្ថកិច្ចគាត់អាចទាក់ទងគ្នាគាត់ភ្លាមៗ ឬ ក៏តុលាការធ្វើលិខិតបញ្ជូនទៅនគរបាលមូលដ្ឋានឲ្យស្រាវជ្រាវរកឪពុកម្តាយបងប្អូនក្មេងនោះទៅ។
ពាក់ព័ន្ធអនីតិជនក្រោមអាយុ ១៤ ឆ្នាំហើយបានបង្កបទល្មើសឧក្រិដ្ឋ។ បើយោងមាត្រា ៤០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌនិយាយពីវិធានការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភមានដូចតទៅ៖
១-ការប្រគល់អនីតិជនឲ្យទៅឪពុកម្តាយអាណាព្យាបាលបុគ្គលដែលថែរក្សាអនីតិជននោះ ឬបុគ្គលណាផ្សេងទៀតប្រសិនបើបុគ្គលនោះស័ក្តិសមនឹងទំនុកចិត្ត។
២-ការប្រគល់អនីតិជនឲ្យទៅសេវាសាធារណៈដែលសម្រាប់ទទួលអនីតិជនទៅអង្គការឯកជនដែលមាននីតិសម្បទាក្នុងការទទួលអនីតិជន។
៤-ការប្រគល់អនីតិជនឲ្យទៅមន្ទីរពេទ្យ ឬ ស្ថាប័នឯកជន។
៥-ការដាក់អនីតិជនឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការ។
មាត្រា ៤១ - ក្នុងករណីដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការនោះតុលាការចាត់តាំងបុគ្គលមួយរូបដែលទទួលភារៈធ្វើការតាមដានអនីតិជន។ បុគ្គលនេះផ្ញើរបាយការណ៍ស្តីពីកិរិយាមារយាទរបស់អនីតិជនឲ្យបានទៀងទាត់ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា។ បុគ្គលនោះត្រូវផ្តល់ព័ត៌មានដល់ព្រះរាជអាជ្ញាអំពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់ដែលអាចនាំឲ្យមានការកែប្រែនូវវិធានការនេះ។
ចំពោះអនីតិជន ដែលមិនទាន់គ្រប់អាយុជាប់ពន្ធនាគារបើតាមច្បាប់ស្តីពីយុត្តិធម៌សម្រាប់អនីតិជនបានផ្តល់សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានអ្វីខ្លះដល់គាត់?
ក្នុងមាត្រា ៦ នៃច្បាប់ស្តីពីយុត្តិធម៌ សម្រាប់អនីតិជនចែងថា អនីតិជនគ្រប់រូបដែលជាប់សង្ស័យ ឬជាប់ចោទថាប្រព្រឹត្តបទល្មើសត្រូវទទួលបាននូវសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន ក្នុងនីតិវិធី ដូចតទៅ៖
-សិទ្ធិមិនផ្តល់ចម្លើយនៅពេលដែលមាន ឬគ្មានវត្តមានមេធាវី។
-សិទ្ធិមិនទទួលការបង្ខិតបង្ខំឲ្យឆ្លើយដាក់បន្ទុកលើខ្លួនឯង។
-សិទ្ធិរក្សាការសម្ងាត់នៃជីវិតឯកជន។
-សិទ្ធិទទួលបានការពិនិត្យសុខភាព និងការព្យាបាល។
-សិទ្ធិទទួលបានការឲ្យដំណឹងអំពីបទចោទប្រកាន់។
-សិទ្ធិក្នុងការជូនដំណឹងអំពីការចាប់ខ្លួនទៅដល់អ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់។
-សិទ្ធិទទួលបានជំនួយពីមេធាវីដោយការជ្រើសរើសឬដោយការចាត់តាំងដោយមិនយកកម្រៃស្របតាមលក្ខខណ្ឌដែលចែងដោយច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈមេធាវីចាប់តាំងពីដំណាក់កាលដំបូងបំផុតនៃនីតិវិធី។
-សិទ្ធិឲ្យមានការចូលរួមពីអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់នៅគ្រប់ដំណាក់កាលរឿងក្តីប្រសិនបើការចូលរួមនេះមិនផ្ទុយនឹងឧត្តមប្រយោជន៍របស់អនីតិជន។
-សិទ្ធិទទួលបានជំនួយពីអ្នកបកប្រែភាសាដោយមិនយកកម្រៃបើមានការចាំបាច់។
-សិទ្ធិបង្ហាញភ័ស្តុតាង។
-សិទ្ធិស្នើសុំឲ្យកោះហៅសាក្សី និងសួរសាក្សី។
-សិទ្ធិស្នើសុំអនុញ្ញតនៅក្រៅឃុំ។
-សិទ្ធិស្នើសុំឲ្យកែប្រែវិធានការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ។
-សិទ្ធិទំនាក់ទំនងជាមួយស្ថានទូត ស្ថានកុងស៊ុល ក្នុងករណីអនីតិជនជាជនបរទេស។
-សិទ្ធិផ្សេងៗទៀតដែលមានចែងនៅក្នុងបទដ្ឋានគតិយុត្តជាធរមាន។
មាត្រា ៧ ចែងថា នីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានកំណត់ចាប់ពីអាយុ ១៨ (ដប់ប្រាំបី) ឆ្នាំឡើងទៅ។ ប៉ុន្តែ តុលាការ អាចប្រកាសទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌ ទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំឡើងទៅប្រសិនបើកាលៈទេសៈនៃបទល្មើស ឬ បុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់អនីតិជននោះតម្រូវលើកលែងតែករណីមានចែងពិសេសនៅក្នុងច្បាប់ផ្សេងទៀត។
មាត្រា ៩ អាយុនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់អនីតិជនត្រូវកំណត់យកអាយុនៅពេលដែលអនីតិជននោះប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ ភ័ស្តុតាងនៃអាយុរបស់អនីតិជនត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយសំបុត្រកំណើត ឬ ឯកសារផ្សេងទៀតដែលអាចបញ្ជាក់បានអំពីកំណើត។
ក្នុងករណីពុំមានឯកសារ ឬ មានការសង្ស័យឬមិនមានភាពច្បាស់លាស់ ទាក់ទងនឹងយថាភូតឯកសារនោះភ័ស្តុតាងនៃអាយុរបស់អនីតិជនអាចផ្តល់តាមគ្រប់មធ្យោបាយផ្សេងទៀតដែលអាជ្ញាធរតុលាការអាចជឿទុកចិត្តបាន។
អាជ្ញាធរ មានសមត្ថកិច្ចត្រូវស្វះស្វែងរកភ័ស្តុតាងដើម្បីកំណត់អាយុរបស់អនីតិជនឲ្យបានឆាប់រហ័សបំផុតដែលអាចធ្វើទៅបាន។ ក្នុងករណីមានការសង្ស័យអំពីអាយុរបស់អនីតិជនវិមតិសង្ស័យត្រូវបានជាប្រយោជន៍ដល់អនីតិជន៕
