.jpg)
លោក មេធាវី លី កុសល កាលពីពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
ប្រសិនបើជនណាម្នាក់បង្កបទល្មើសអ្វីមួយហើយត្រូវសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនតើជននោះអស់សិទ្ធិជាពលរដ្ឋ ឬក៏នៅតែមានសិទ្ធិធម្មតា ហើយត្រូវបានច្បាប់ការពារបែបណា? ជុំវិញបញ្ហានេះភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី លី កុសល ដែលមានការិយាល័យផ្ទះលេខ ៤៥ Eo ផ្លូវលេខ ៩ ក្រុម ៥ ភូមិត្រពាំងថ្លឹង សង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
តើច្បាប់បានកំណត់ទេថា នៅពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យណាម្នាក់ដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសទាំងនៅទីសាធារណៈទាំងនៅក្នុងបន្ទប់សួរចម្លើយ។ តើតម្រូវឲ្យជននោះបិទបាំងមុខពាក់ម៉ាស់ ឬពាក់មួក ឬពាក់វ៉ែនតាខ្មៅ) ដែរទេ?
នៅពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យណាម្នាក់ដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសទាំងនៅទីសាធារណ:ទាំងនៅក្នុងបន្ទប់សួរចម្លើយ សួរថាតើច្បាប់តម្រូវឲ្យជននោះបាំងមុខដូចជា (ពាក់ម៉ាស់ ឬពាក់មួក ឬពាក់វ៉ែនតាខ្មៅ) ដែរទេ? ជាគោលការណ៍តាមការអនុវត្តច្បាប់ស្តង់ដាអន្តរជាតិ និងច្បាប់ជាតិ (រដ្ឋធម្មនុញ្ញ) គឺមានន័យថាច្បាប់ការពារជីវិតកិត្តិយស និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។
ព្រោះពួកគេមិនទាន់ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពរនៅឡើយទេផ្ទុយទៅវិញការដែលជនសង្ស័យត្រូវបានសមត្ថកិច្ចតម្រូវឲ្យមានការបិទបាំងមុខ ពាក់ម៉ាស់ ឬពាក់មួក ឬពាក់វ៉ែនតា គឺជាការគោរពសិទ្ធិរបស់ជនសង្ស័យទៅវិញទេ។
តើការចុះផ្សាយក្នុងទំព័រកាសែតពីឈ្មោះ អាយុ និងបង្ហាញមុខរបស់ជនណាម្នាក់ក្នុងអំឡុងពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជាការត្រឹមត្រូវដែរទេ ឬអាចថារំលោភលើសិទ្ធិរបស់ជននោះ?
ចំពោះការចុះផ្សាយតាមកាសែតនូវឈ្មោះ អាយុ និងបង្ហាញមុខរបស់ជនណាម្នាក់ក្នុងអំឡុងពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជាការមិនត្រឹមត្រូវនោះទេចំពោះការធ្វើបែបនេះគឺខុសទៅនឹងច្បាប់ និងគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ហើយវាអាចប៉ះពាល់ទៅលើផ្លូវចិត្ត ប៉ះពាល់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ ក្រមសីលធម៌ ជាពិសេសបើមានការពាក់ព័ន្ធនឹងអនីតិជនដែលជាកុមារ ឬស្ត្រីជាដើមគឺកាន់តែមានការប៉ះពាល់សិទ្ធិរបស់គាត់ធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀត។
ព្រោះជននោះមិនទាន់ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពរនៅឡើយទេ។ ម្យ៉ាងទៀតក៏មិនមានច្បាប់ណាមួយចែង ហើយតម្រូវឲ្យចុះផ្សាយក្នុងកាសែតនូវអត្តសញ្ញាណ និងបង្ហាញមុខជននោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើមានការចុះផ្សាយវិញនោះអ្នកចុះផ្សាយត្រូវចេះច្នៃថតរូបឬច្នៃរូបថតកុំឲ្យចំមុខ ឬធ្វើម៉េចឲ្យរូបថតនោះមានសភាពព្រាលៗ ដើម្បីកុំឲ្យអ្នកដទៃផ្សេងទៀតស្គាល់ជននោះបាន។
ជាគោលការណ៍ច្បាប់តើជនដែលសមត្ថកិច្ចនាំខ្លួនអាចសន្មតថាជាជនមានកំហុសបានទេ បើគេបានឃើញគាត់ចាក់ជនម្នាក់ទៀតស្លាប់ផ្ទាល់ភ្នែកហើយនោះ?
ចំពោះជនដែលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនបានគឺមិនអាចសន្មតថាជាជនមានកំហុសបានទេ ទោះបីជាជននោះចាក់ជនម្នាក់ទៀតស្លាប់ផ្ទាល់ភ្នែកហើយក៏ដោយ ព្រោះថាជាគោលការណ៍ច្បាប់ ជនជាប់ចោទណាក៏ដោយត្រូវចាត់ទុកជាមនុស្សឥតទោសដរាបណាតុលាការមិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ យោងតាមមាត្រា ៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ចំពោះគោលការណ៍សន្មតថា គ្មានទោសនេះក៏មានចែងនៅក្នុងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិផងដែរហើយត្រូវតែគោរពគ្រប់រឿងហេតុទាំងអស់ទៅលើជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។ តាមច្បាប់ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ សមត្ថកិច្ច នគរបាលយុត្តិធម៌គ្រាន់តែបំពេញការងាររបស់ខ្លួនដោយចាប់ខ្លួនជនល្មើសនោះបញ្ជូនទៅព្រះរាជអាជ្ញាដើម្បីស្វែងរកពិរុទ្ធភាពជនល្មើសតែក៏មិនមែនមានន័យអាចសន្មតថា ជនសង្ស័យមានកំហុសនៅឡើយនោះទេ លុះមានការវិនិច្ឆ័យយ៉ាងត្រឹមត្រូវពីចៅក្រមជំនុំជម្រះដោយបានរកឃើញពីកំហុសរបស់ជនសង្ស័យនោះ។
ឧបមាថា នគរបាលបានវាយជនម្នាក់ពេលចាប់ខ្លួននៅទីសាធារណ: ឬវាយពេលសួរចម្លើយ ឬដាក់ខ្នោះដៃពេលសួរចម្លើយ តើគាត់ប្រព្រឹត្តបែបនេះផ្ទុយនឹងច្បាប់ ឬចាត់ទុកថារំលោភសិទ្ធិជននោះឬយ៉ាងណា?
ពាក់ព័ន្ធនឹងនគរបាលវាយជនម្នាក់ពេលចាប់ខ្លួននៅទីសាធារណ: ឬវាយពេលសួរចម្លើយ ឬដាក់ខ្នោះដៃពេលសួរចម្លើយ ការប្រព្រឹត្តបែបនេះគឺផ្ទុយនឹងច្បាប់ ព្រោះតាមផ្លូវច្បាប់ តាមគោលការណ៍សន្មតថា គ្មានទោសនេះហើយទើបច្បាប់ហាមមិនឲ្យមានការបង្កហិង្សាអ្វីមួយដែលខុសច្បាប់ទៅលើជនសង្ស័យនោះទេគឺមានន័យថាអ្នកដែលត្រូវគេវាយនោះគ្មានទោសនៅឡើយទេ ពួកគេនៅមានសិទ្ធិជាមនុស្សនៅឡើយ។ ជាពិសេសគឺបំណងរបស់ច្បាប់គឺកុំឲ្យមានការប្រើហិង្សាកើតឡើងទៅលើជនសង្ស័យ បើទោះបីជាជននោះបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការដើរហើរយ៉ាងណាក្តីយោងតាមមាត្រា ៣៨ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចែងថា ច្បាប់រ៉ាប់រងមិនឲ្យមានការរំលោភបំពានលើរូបរាងកាយបុគ្គលណាម្នាក់ឡើយ។ តែប្រសិនបើសមត្ថកិច្ច នគរបាលយុត្តិធម៌នៅតែប្រព្រឹត្តនូវការប្រើអំពើហិង្សា វាយដំយកចម្លើយលើជនសង្ស័យវិញនោះ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់គឺកិច្ចការងារកសាងសំណុំរឿងរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ដែលគាត់បានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើទាំងអស់គឺត្រូវបានមេធាវីរបស់ជនសង្ស័យអាចនឹងធ្វើការសុំមោឃភាពនូវកំណត់ហេតុសួរចម្លើយរបស់សមត្ថកិច្ចនគរបាលយុត្តិធម៌។ សមត្ថកិច្ចក៏អាចទទួលរងនូវបណ្តឹងពីសំណាក់ជនសង្ស័យវិញពីបទការប្រើអំពើហិង្សាលើរូបរាងកាយរបស់គាត់ទាំងនេះគឺជាចំណោទបញ្ហានឹងកើតឡើងទាក់ទងទៅនឹងការអនុវត្តច្បាប់របស់សមត្ថកិច្ចនគរបាលយុត្តិធម៌ផងដែរ។
ភារកិច្ចនគរបាលគឺចូលរួមទប់ស្កាត់កុំឲ្យជនសង្ស័យបន្តធ្វើអំពើខុសច្បាប់ ប៉ះពាល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណ: និងរបៀបរៀបរយសង្គម និងអ្នកដទៃផ្សេងទៀត។ នគរបាលគាត់គ្រាន់តែធ្វើការចាប់ឃាត់ខ្លួនជននោះនៅនឹងកន្លែងបញ្ជូនខ្លួនគាត់ទៅធ្វើការសាកសួរចម្លើយ ពន្យល់ពីសិទ្ធិរបស់គាត់ផ្សេងៗដែលគាត់មានដោះខ្នោះដៃនៅពេលសួរចម្លើយជាដើម។ បើយោងតាមមាត្រា ៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចែងថា: ការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ឬ ការឃុំខ្លួនជនណាម្នាក់អាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមបញ្ញត្តិច្បាប់។
តើគេអាចចាត់ទុកថាជនណាម្នាក់មានកំហុសបាននៅពេលណា?
គេអាចចាត់ទុកថាជនណាមា្នក់មានកំហុសបាននៅពេលដែលជននោះត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពរ គឺមានន័យថាសំណុំរឿងក្តីរបស់ជនជាប់ចោទត្រូវបានដំណើរការតាមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ដូចជា ការចាប់ផ្តើមការស៊ើបអងេ្កត ការចោទប្រកាន់ ការស៊ើបសួរ ការជំនុំជម្រះក្តីរហូតដល់ដំណាក់កាលប្រកាសសាលក្រមកាត់ទោសជននោះជាស្ថាពរទើបអាចកំណត់ថា ជនណាម្នាក់មានកំហុសបាន៕
