.jpg)
លោក ម៉ៅ សុវិទ្យា សមាជិកក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រ។ រូបថត សហការី
ជាធម្មតា ជនម្នាក់ដែលមានសតិបញ្ញាគ្រប់គ្រាន់ ហើយទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើសនឹងត្រូវមានទោស។ ប៉ុន្តែចំពោះជនដែលមានសតិបញ្ញាមិនគ្រប់គ្រាន់ហើយទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើសវិញ តើច្បាប់នឹងលើកលែង ឬក៏តម្រូវឲ្យជនប្រព្រឹត្តល្មើសនោះត្រូវតែមានទោស? ជុំវិញបញ្ហានេះកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោក មេធាវី ម៉ៅ សុវិទ្យា សមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រដែលមានការិយាល័យជាន់ទី ១០ បន្ទប់ P10-11 នៃអគារសាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញអន្តរជាតិ (PPIU) អគារលេខ ៣៦ ផ្លូវ ១៦៨ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
តើមនុស្សវិកលចរិតត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌដែរឬទេ ក្នុងករណីគាត់បានទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើស ដូចជា ការប្រើអំពើហិង្សា ឬធ្វើឲ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃ ឬអំពើផ្សេងទៀតដែលជាបទល្មើស?
ជាគោលការណ៍បុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវតែទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌចំពោះអំពើដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តហើយអំពើនោះមានចែងក្នុងបទប្បញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌជាធរមាន។
ប៉ុន្តែក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក៏មានចែងអំពីមូលហេតុនៃការមិនទទួលខុសត្រូវ ឬការសម្រាលនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌផងដែរ។ យោងតាមមាត្រា ៣១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានចែងអំពីការមិនទទួលខុសត្រូវដោយសារមូលហេតុវិបល្លាសស្មារតី៖ "កាលបើជនណាម្នាក់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស នៅពេលដែលជននោះកើតវិបល្លាសស្មារតី ដែលធ្វើឲ្យបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួន ជននោះមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ"។ ក្នុងករណីខាងលើនេះ បុគ្គលម្នាក់ដែលវិកលចរិតបានប្រើអំពើហិង្សាលើអ្នកដទៃ ដែលជាការប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។ ឧ. លោក ក ដែលជាមនុស្សវិកលចរិតអចិន្រៃ្តយ៍បានវាយលោក ខ ឲ្យមានរបួស។
តើ លោក ក ត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌក្នុងបទហិង្សាដោយចេតនាដែរឬទេ? ក្នុងករណីនេះប្រសិនបើមានការបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ដោយគ្រូពេទ្យជំនាញថា លោក ក ពិតជាមនុស្សវិកលចរិតប្រាកដមែននោះ លោក ក មិនត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌនោះទេ ទោះបីជាការប្រព្រឹត្តនោះគឺជាបទល្មើសដែលច្បាប់ចែងក៏ដោយ ព្រោះថាលោក ក បានបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួនទាំងស្រុង ដោយសារបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតីដែលក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានចែងអំពីការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌប្រសិនបើបុគ្គលនោះបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួនដោយសារបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតី។
ទោះបីជាលោក ក មិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌក៏ដោយ ក៏ជនរងគ្រោះមានសិទ្ធិក្នុងការទាមទារនូវសំណងរដ្ឋប្បវេណីពីបុគ្គលដែលជាអ្នកមានអាណាព្យាបាល ឬអ្នកគ្រប់គ្រងលោក ក ដើម្បីទទួលខុសត្រូវលើសំណងនៃការខូចខាតដែលបង្កឡើងដោយលោក ក ផងដែរ។
បើបុគ្គលកើតវិបល្លាសស្មារតីដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយមិនត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេនោះ តើគ្រប់បុគ្គលដែលកើតវិបល្លាសស្មារតីនៅពេលប្រព្រឹត្តបទល្មើសត្រូវរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌមែនទេ?
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមាត្រា ៣១ កថាខណ្ឌទី ១ បានចែងថាការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌដោយសារបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតីគឺសំដៅទៅលើបុគ្គលដែលបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួនអាចថាជាមនុស្សវិកលចរិតជាអចិន្រៃ្តយ៍។ ក្នុងករណីខាងលើនេះមិនមែនគ្រប់បុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសនៅពេលដែលខ្លួនកើតវិបល្លាសស្មារតីសុទ្ធតែរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។
ជនណាដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស នៅពេលដែលខ្លួនកើតវិបល្លាសស្មារតីដែលបន្ថយនូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួន ជននោះនៅតែទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌដដែល ប៉ុន្តែតុលាការត្រូវតែគិតគូរអំពីបញ្ហានេះ កាលណាតុលាការកំណត់ទោស ព្រោះជនមួយចំនួនអាចកើតមានវិបល្លាសស្មារតីតាមពេលវេលា ឧ. លោក ក ជាមនុស្សវិកលចរិត ប៉ុន្តែមានពេលខ្លះលោក ក គាត់ជាមនុស្សធម្មតាដែលអាចយល់ដឹងខុសត្រូវ ដូច្នេះប្រសិនបើលោក ក គាត់ប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងពេលដែលគាត់អាចយល់ដឹងខុសត្រូវនោះលោក ក មិនរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានទេ។
ក្នុងករណីផ្សេងទៀតដែលជនណាម្នាក់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស នៅពេលដែលជននោះ កើតវិបល្លាសស្មារតី ដោយសារតែគ្រឿងស្រវឹង ឬសារជាតិផ្សេងៗដែលច្បាប់ហាមឃាត់។ ជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសមិនអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានឡើយ ហើយការអះអាងនានាអំពីការបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក៏មិនមែនជាមូលហេតុដែលជននោះត្រូវរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវបានដែរ។
ចុះបើក្នុងករណីដែលបុគ្គលដែលមានការយល់ដឹងគ្រប់គ្រាន់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសលើជនដែលមានបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតី តើបុគ្គលត្រូវទទួលទោសយ៉ាងដូចម្តេច?
កាលណាបុគ្គលដែលមានការយល់ដឹងគ្រប់គ្រាន់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះ ជនដែលប្រព្រឹត្តត្រូវតែទទួលខុសត្រូវលើការប្រព្រឹត្តរបស់ខ្លួន។ ក្នុងករណីខាងលើនេះបុគ្គលដែលមានការយល់ដឹងគ្រប់គ្រាន់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសលើជនដែលមានបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតីនោះបុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទៅតាមបទល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត។
យោងតាមក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងអំពីទណ្ឌកម្មលើបទល្មើសដែលបានប្រព្រឹត្តរួមទាំងមានចែងអំពីស្ថានទម្ងន់ទោសផង។ ក្នុងករណីខាងលើនេះបុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តត្រូវទទួលទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌដែលមានស្ថានទម្ងន់ទោស ព្រោះការប្រព្រឹត្តបទល្មើសនេះគឺបានប្រព្រឹត្តលើជនដែលមានស្មារតីអាចយល់ដឹង និងការពារបាន។ ឧ. លោក ក ជាអ្នកភូមិដែលរស់ក្បែរគ្នាជាមួយ នារី ខ។ លោក ក បានដឹងថានារី ខ គឺជាមនុស្សដែលមានសតិមិនគ្រប់គ្រាន់ ហើយលោក ក បានលួងលោមនារី ខ ឲ្យទៅដើរលេងជាមួយគាត់។
លោក ក បានប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសេពសន្ថវៈលើនារី ខ។ ក្នុងករណីនេះលោក ក ត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌក្នុងបទរំលោភសេពសន្ថវៈ និងមានស្ថានទម្ងន់ទោសយោងតាមមាត្រា ២៤០ និង ២៤១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌដែលមាត្រា ២៤១ បានចែងថា "បទរំលោភសេពសន្ថវៈត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៧ (ប្រាំពីរ) ឆ្នាំ ទៅ ១៥ (ដប់ប្រាំ) កាលបើអំពើនេះប្រព្រឹត្តទៅលើ៖ ៣) បុគ្គលដែលទន់ខ្សោយពិសេសដោយមូលហេតុនៃជំងឺ ឬពិការភាពកាលបើស្ថានភាពបុគ្គលនេះត្រូវបានគេឃើញជាក់ស្តែង ឬកាលបើជនល្មើសបានដឹង"៕
