.jpg)
លោក កុយ ដុល្លា សមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រកាលពីពេលកន្លងមក ។ រូបថត សហការី
កាលពីសប្ដាហ៍មុន ភ្នំពេញ-ប៉ុស្ដិ៍បានផ្សព្វផ្សាយមួយវគ្គរួចមកហើយពាក់ព័ន្ធនឹងករណីជួលទីតាំង ឬផ្ទះឲ្យគេ តែត្រូវបានអ្នកជួលយកទៅធ្វើសកម្មភាពល្មើសច្បាប់ ហើយត្រូវសមត្ថកិច្ចបង្ក្រាបតាមរយៈការបកស្រាយពីលោកមេធាវី កុយ ដុល្លា អត្តលេខ ១ ៩៧៨T ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រ ដែលមានការិយាល័យនៅអគារលេខ ៣៦ ជាន់ទី ១០ បន្ទប់លេខ P១០-P១១ ផ្លូវលេខ ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់វគ្គនេះលោកបានពន្យល់ជុំវិញករណីនេះថា តើទីតាំងទាំងនោះអាចត្រូវដកហូតឬមួយយ៉ាងណា តាមរយៈសំណួររបស់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ដូចខាងក្រោម៖
តើសមត្ថកិច្ចអាចដកឃ្លាំង ឬផ្ទះនោះជាសម្បត្តិរដ្ឋទេ? ប្រសិនបើមិនដកហូតទេ ត្រូវប្រើពេលប៉ុន្មានទើបប្រគល់ឲ្យម្ចាស់វិញ ហើយត្រូវបំពេញបែបបទស្នើសុំកាន់កាប់ផ្ទះ ឬទីតាំងវិញតាមនីតិវិធីបែបណា?
យោងតាមមាត្រា ៤៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងថា៖ “ជនណាក៏ដោយ ទោះជាបុគ្គលក្តី ជាសមូហភាពក្តីមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ មានតែរូបវន្តបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គលដែលមានសញ្ជាតិជាខ្មែរទេ ទើបមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើដីធ្លី។
កម្មសិទ្ធិឯកជនស្របច្បាប់ស្ថិតនៅក្រោមការគាំពារនៃច្បាប់។
ដែលនឹងអាចដកហូតកម្មសិទ្ធិអំពីជនណាមួយបាននោះលុះត្រាតែប្រយោជន៍សាធារណៈតម្រូវឲ្យធ្វើក្នុងករណីដែលច្បាប់បានបញ្ញត្តិទុក ហើយត្រូវផ្តល់សំណងជាមុន ដោយសមរម្យ និងយុត្តិធម៌”។
តាមរយៈមាត្រាខាងលើបានផ្តល់ឲ្យច្បាប់ដោយទ្បែកជាអ្នកកំណត់ពីរបបកម្មសិទ្ធិ និងការដកហូតកម្មសិទ្ធិលើវត្ថុហើយនៅក្នុងនោះយើងឃើញមានច្បាប់ស្តីពីអស្សាមិករណ៍ (ឧទាហរណ៍ដូចជា ការដកហូតអចលនវត្ថុទាំងស្រុង ឬផ្នែកណាមួយ ដើម្បីសាងសង់ផ្លូវជាដើម តែត្រូវផ្តល់សំណងជាមុនដោយសមរម្យ) និងឃើញមានក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌត្រង់មាត្រា ៦២ បានចែងថា៖ “ការរឹបអូសអាចធ្វើទៅលើវត្ថុដូចតទៅ៖
១-ឧបករណ៍សម្ភារ ឬវត្ថុណាមួយដែលបានប្រើប្រាស់ក្នុងការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬសម្រាប់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស។
២-វត្ថុ ឬមូលនិធិដែលជាកម្មវត្ថុនៃបទល្មើស។
៣-ផលទុន ឬទ្រព្យសម្បត្តិដែលជាផលកើតចេញពីបទល្មើស។
៤-ឧបភោគភណ្ឌ សម្ភារ និងចលនវត្ថុនៅក្នុងទីកន្លែងដែលបទល្មើសបានប្រព្រឹត្ត។
ប៉ុន្តែការរឹបអូសមិនអាចប្រកាសបានទេ ប្រសិនបើមានការប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់តតិយជន”។
ចំណែកមាត្រា ៦៣ កថាខណ្ឌ ១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានចែងថា៖ កាលបើការរឹបអូសបានក្លាយទៅជាស្ថាពរ ទ្រព្យសម្បត្តិរឹបអូសក្លាយទៅជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋលើកលែងតែមានបទប្បញ្ញតិ្តដោយទ្បែកដែលចែងអំពីការប្រគល់ផ្សេងពីនេះ” ។
តាមការពិនិត្យទៅលើច្បាប់ខាងលើ ការដកហូតទៅជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋអាចធ្វើទ្បើងក្រោមក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ស្តីពីអស្សាមិករណ៍ ឬមានសេចក្តីសម្រេចជាស្ថាពរអាចជាសាលក្រម ឬសាលដីកាស្ថាពរដែលសម្រេចរឹបអូសវត្ថុណាមួយជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋទើបវត្ថុនោះក្លាយទៅជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋបាន។
ដោយទ្បែកពាក់ព័ន្ធនឹងសំណួរសួរថាតើ បើមិនដកហូតជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋទេ រយៈពេលប៉ុន្មានទើបប្រគល់ឲ្យម្ចាស់ (កម្មសិទ្ធិករ) វិញហើយត្រូវបំពេញបែបបទស្នើសុំកាន់កាប់ផ្ទះវិញតាមនីតិវិធីបែបណា?
ជាធម្មតា នៅពេលមានការបិទទីតាំងនៃបទល្មើសដែលបង្កទ្បើងដោយភតិកៈ (អ្នកជួល) ច្បាស់ណាស់នឹងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិកម្មសិទ្ធិរបស់ម្ចាស់ផ្ទះ ឬឃ្លាំងនោះ។ អ៊ីចឹងម្ចាស់ផ្ទះ ឬឃ្លាំងនោះ គួរធ្វើបែបណាទើបអាចកាន់កាប់វិញបាន។ ដើម្បីងាយស្រួលពន្យល់ពីករណីនេះ គប្បីដឹងអំពីដំណាក់កាលនៃរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌគឺដំណាក់កាលមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ដំណាក់កាលអយ្យការ ដំណាក់កាលស៊ើបសួរ និងដំណាក់កាលជំនុំជម្រះ។
ហេតុដូច្នេះម្ចាស់ផ្ទះ ឬឃ្លាំងអាចដាក់ពាក្យស្នើសុំទៅស្ថាប័នអយ្យការ ឬចៅក្រមស៊ើបសួរ ឬក្រសួងមានសមត្ថកិច្ច (ករណីច្បាប់ចែងជាក់លាក់) ដើម្បីបើកទីតាំងនោះវិញ ក៏ប៉ុន្តែម្ចាស់ផ្ទះ ឬឃ្លាំងនោះត្រូវធ្វើសេចក្តីបញ្ជាក់ និងមានភ័ស្តុតាងថា ខ្លួនពុំជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសនោះទេ។
ជាទូទៅនៅក្នុងកិច្ចសន្យាជួលតែងតែបញ្ជាក់ពីកម្មវត្ថុនៃការជួលថា តើជួលដើម្បីធ្វើសកម្មភាពអ្វី និងមានការបញ្ជាក់ថានៅពេលមានបទល្មើសកើតទ្បើងគឺជាការទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ភតិកៈ និងបញ្ជាក់អំពីភាពចាំបាច់មួយចំនួនដែលអាចឲ្យតុលាការពិចារណា និងឈានដល់ការអនុញ្ញាតឲ្យបើកទីតាំងនោះវិញ។ ប្រសិនបើតុលាការអនុញ្ញាតឲ្យបើកទីតាំងនោះវិញ គឺម្ចាស់ផ្ទះ ឬឃ្លាំងនោះមានសិទ្ធិចូលកាន់កាប់ ប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យវិញបានដោយស្របច្បាប់ ។
ដោយទ្បែកចំពោះថិរវេលានៃការបិទវិញ អាស្រ័យទៅលើច្បាប់កំណត់ ហើយករណីខ្លះក៏ពុំបានកំណត់ថិរវេលាដែរ។ ជាក់ស្តែងយើងឃើញមានក្នុងមាត្រា ៨៧ នៃច្បាប់ស្តីពីការត្រួតពិនិត្យគ្រឿងញៀន គឺចៅក្រមស៊ើបសួរអាចបិទគ្រឹះស្ថាន ការហាមឃាត់អាជីវកម្មលើគ្រឹះស្ថានជាបណ្តោះអាសន្នអាចធ្វើទ្បើងសម្រាប់រយៈពេល ៦ ខែយ៉ាងច្រើនប៉ុណ្ណោះ។
ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើយើងពិនិត្យទៅលើច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងគុណភាពសុវត្ថិភាពលើផលិតផលទំនិញ និងសេវាត្រង់មាត្រា ២២ កថាខណ្ឌ ៣ គឺថា ផលិតកម្ម សហត្ថាករណ៍ ពាណិជ្ជកម្មព្រមទាំងគ្រឹះស្ថាននានាដែលត្រូវបានបញ្ឈប់ ឬបិទទ្វារជាបណ្តោះអាសន្នអាចដំណើរការទ្បើងវិញបាន លុះត្រាតែមានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងមានសមត្ថកិច្ច ហេតុដូច្នេះក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃច្បាប់នេះពុំមានកំណត់ថិរវេលានោះទេ។
ប្រសិនបើអ្នកជួល (ភតិកៈ) សម្លាប់មនុស្សក្នុងផ្ទះនោះ ហើយរត់បាត់តើម្ចាស់ផ្ទះជាប់ទោស ឬក៏ត្រូវសមត្ថកិច្ចរឹបអូសផ្ទះ ព្រោះជាទីតាំងប្រព្រឹត្តបទល្មើស?
នៅពេលមានបទល្មើសឃាតកម្មនៅក្នុងផ្ទះបង្កទ្បើងដោយភតិកៈ ហើយអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌអាចមានម្នាក់ ឬមានច្រើននាក់គឺអាចជាចារី (ជនដៃដល់) សហចារី អ្នកសមគំនិត និងអ្នកផ្តើមគំនិត។ អ៊ីចឹងសួរថា តើម្ចាស់ផ្ទះជាប់ទោសឬទេ ហើយផ្ទះនោះត្រូវបានរឹបអូសឬទេ?
យោងតាមមាត្រា ២៤ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ (គោលការណ៍ឯកត្តកម្មនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ) បានចែងថា៖ “បុគ្គលម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌតែចំពោះអំពើផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ”។
ត្រង់ចំណុចនេះ ប្រសិនបើភតិកៈពិតជាបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសឃាតកម្មប្រាកដមែន គឺគាត់ត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌចំពោះមុខច្បាប់ ដោយហេតុថាក្នុងរឿងព្រហ្មទណ្ឌ នរណាធ្វើ គឺអ្នកនោះជាអ្នកទទួលខុសត្រូវដូចពាក្យមួយពោលថា សក់អ្នកណា ក្បាលអ្នកនោះ (ជាភាសាបារាំង comme on fait son lit, on se couche)។
អ៊ីចឹងទេម្ចាស់ផ្ទះ ឬភតិបតីត្រូវបង្ហាញថាខ្លួនពុំបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬចូលរួមប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាមួយចារីនោះទេ ដូចជា ខ្លួនពុំបានសម្រួលឲ្យមានបទល្មើសទេ ខ្លួនពុំបានផ្ចុងផ្តើមឲ្យមានបទល្មើសទេ ដើម្បីរួចផុតពីការប្រឈមនឹងការទទួលខុសត្រូវ និងរួចផុតពីការប្រឈមនឹងការរឹបអូសផ្ទះនោះ។
ចំណែកតុលាការវិញ ខ្ញុំបាទជឿថា គាត់កាត់សេចក្តីប្រកបដោយយុត្តិធម៌ណាស់ ពោលគឺមុនសេចក្តីសម្រេចផ្តន្ទាទោសអ្នកណាម្នាក់នោះគឺគាត់មានភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកច្បាស់លាស់ណាស់៕
