.jpg)
លោក កុយ ដុល្លា សមាជិកក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រ។ រូបថត សហការី
កាលពីសប្ដាហ៍មុនភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានចុះផ្សាយ ១ វគ្គរួចមកហើយពីករណីដែលសមត្ថកិច្ចមិនអាចឃាត់ខ្លួនក្មេងអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំដែលប្រព្រឹត្តល្មើសលើសាច់ញាតិ ឬអ្នកដទៃតាមការបកស្រាយពីលោកមេធាវី កុយ ដុល្លា អត្តលេខ ១៩៧៨T ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រដោយផ្អែកតាមមាត្រា ១៤ កថាខណ្ឌ ១ នៃច្បាប់ស្តីពីយុត្តិធម៌អនីតិជន។ ប៉ុន្តែបើអ្នកប្រព្រឹត្តអាយុលើពី ១៤ ឆ្នាំលោកមេធាវីបានបកស្រាយដូចខាងក្រោម៖
ប្រសិនបើមនុស្សពេញវ័យលេងកាំភ្លើងហើយផ្ទុះត្រូវចំម្ដាយ ឬសមាជិកគ្រួសារស្លាប់តើគាត់អាចត្រូវឃាត់ខ្លួនដែរឬទេ?
ដូចខ្ញុំបានបញ្ជាក់ខាងដើមរួចមកហើយថា ការឃាត់ខ្លួនត្រូវបានហាមតែអនីតិជនអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដោយទ្បែកអនីតិជនដែលមានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំទ្បើងទៅ និងនីតិជនអាចនឹងត្រូវបានឃាត់ខ្លួនប្រសិនបើរកឃើញថាបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែងដូចមានចែងក្នុងមាត្រា ៨៦ និងមាត្រា ៨៨ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌពោលគឺមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចចាត់នីតិវិធីឃាត់ខ្លួនបានភ្លាមៗតែម្តង។
ដូច្នេះត្រង់ចំណុចនេះមនុស្សពេញវ័យក្នុងគ្រួសារដែលលេងកាំភ្លើងហើយផ្ទុះចំស្ដ្រី ឬសាច់ញាតិស្លាប់នឹងត្រូវឃាត់ខ្លួន និងអាចប្រឈមនឹងបទល្មើសឃាតកម្ម ប្រសិនបើគាត់មានចេតនាបាញ់តាមមាត្រា ១៩៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងបទល្មើសមនុស្សឃាតដោយអចេតនាតាមមាត្រា ២០៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ប្រសិនបើគាត់គ្មានចេតនាសម្លាប់ជនរងគ្រោះទេ តែគាត់មានការធ្វេសប្រហែសមិនប្រុងប្រយ័ត្ន ឬមានការខ្ជីខ្ជាដែលបណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ (ឧ.គាត់គ្រាន់តែលលេងខ្វះការប្រុងប្រយ័ត្ន រៀលកៃកាំភ្លើងបាញ់ចំសមាជិកគ្រួសារធ្វើឲ្យស្លាប់ជាដើម) ពោលគឺមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌មានសិទ្ធិអំណាចឃាត់ខ្លួនជននោះបានដោយហេតុថាជនសង្ស័យមិនមែនជាអនីតិជនអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំនោះទេ ហើយតាមច្បាប់បច្ចុប្បន្នក៏ពុំមានអភ័យឯកសិទ្ធិគ្រួសារនោះដែរ។ ប៉ុន្តែថិរវេលានៃការឃាត់ខ្លួនចំពោះអនីតិជន និងនីតិជនមានលក្ខណៈខុសគ្នា អាស្រ័យតាមអាយុ និងប្រភេទបទល្មើស (បទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈិម)។ អ៊ីចឹងសួរថា តើការឃាត់ខ្លួនមានថិរវេលាយ៉ាងដូចម្តេច?
ជាគោលការណ៍ច្បាប់ការឃាត់ខ្លួនមានថិរវេលា ៤៨ ម៉ោង។ ថិរវេលានេះត្រូវគិតពីម៉ោងដែលសាមីខ្លួនមកដល់អង្គភាពនគរបាល ឬកងរាជអាវុធហត្ថ។ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចពន្យារថិរវេលាឃាត់ខ្លួននេះបាន ប្រសិនបើមានភាពចាំបាច់សម្រាប់ការស៊ើបអង្កេត ដោយស្នើសុំការពន្យារថិរវេលានេះទៅព្រះរាជអាជ្ញា ហើយព្រះរាជអាជ្ញាត្រូវផ្ទៀងផ្ទាត់លើមូលកភាពថា តើការស្នើសុំពន្យារថិរវេលាឃាត់ខ្លួនរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌នោះមានលក្ខណៈសមស្របដែរឬទេ?។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្ដី ការពន្យារថិរវេលានេះមិនអាចលើសពី ២៤ ម៉ោងបានទ្បើយ។ ចំពោះអនីតិជនវិញ ការពន្យារថិរវេលាឃាត់ខ្លួនមិនអាចធ្វើបានទ្បើយ។
ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ អនីតិជនដែលមានអាយុពី ១៤ ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៦ ឆ្នាំ មិនអាចត្រូវគេឃាត់ខ្លួនលើសពី ៣៦ ម៉ោងទ្បើយ។
ចំពោះបទមជ្ឈិម អនីតិជនដែលមានអាយុពី ១៤ ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៦ ឆ្នាំ មិនអាចត្រូវគេឃាត់ខ្លួនលើសពី ២៤ ម៉ោងទ្បើយ។
ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋអនីតិជនដែលមានអាយុពី ១៦ ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៨ ឆ្នាំ មិនអាចត្រូវគេឃាត់ខ្លួនលើសពី ៤៨ ម៉ោងទ្បើយ។
ចំពោះបទមជ្ឈិម អនីតិជនដែលមានអាយុពី ១៦ ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៨ ឆ្នាំ មិនអាចត្រូវគេឃាត់ខ្លួនលើសពី ៣៦ ម៉ោងទ្បើយ។
អនីតិជនដែលមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំ ពុំអាចត្រូវគេឃាត់ខ្លួនទ្បើយ។
ខ្ញុំបាទសូមបញ្ជាក់ជូនផងដែរថា ថិរវេលានៃការឃាត់ខ្លួនខាងលើនេះមានចែងក្នុងមាត្រា ៩៦ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ។
ឧបមាថា ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះមិនប្តឹង តើមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចឃាត់ខ្លួនអ្នកប្រព្រឹត្តនោះបានដែរឬទេ?
នៅពេលបុគ្គលណាម្នាក់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសគឺបុគ្គលនោះត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌចំពោះអំពើរបស់ខ្លួន។ កាលណាមានបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌកើតទ្បើងជាទូទៅអាចមានបណ្តឹង ២ គឺ៖
បណ្តឹងអាជ្ញា ឬបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌ និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅក្នុងដំណើរការនីតិវិធីនៃរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌ។ សួរថា តើបណ្តឹងអាជ្ញា និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច?
យោងតាមមាត្រា ២ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌបានចែងថា“បណ្តឹងអាជ្ញា និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីគឺជាបណ្តឹង ២ ផ្សេងគ្នា។ បណ្តឹងអាជ្ញាមានគោលបំណងពិនិត្យអត្ថិភាពនៃបទល្មើសបង្ហាញឲ្យឃើញពិរុទ្ធភាពរបស់ជនល្មើស និងផ្តន្ទាទោសជននោះតាមច្បាប់កំណត់។ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមានគោលបំណងធ្វើឲ្យទទួលបាននូវការជួសជុលការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីអំពើល្មើសលើភាគីរងគ្រោះពោលគឺឲ្យភាគីរងគ្រោះទទួលបានសំណងជំងឺចិត្តធួនល្មមនឹងព្យសនកម្មដែលខ្លួនបានទទួលរង”។
តាមការពិនិត្យអង្គហេតុខាងលើបើទោះបីជាក្រុមគ្រួសាររបស់ស្ត្រីរងគ្រោះមិនដាក់បណ្ដឹងទល់នឹងបទល្មើសនេះក៏ដោយ ឬក៏ភាគីរងគ្រោះពុំបានតាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីដើម្បីទាមទារសំណងក៏ដោយ ក៏នីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌនៅតែបន្តដដែល ពីព្រោះការលះបង់សិទ្ធិប្តឹង ឬដកពាក្យបណ្តឹងរបស់ភាគីរងគ្រោះ (ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ) មិនអាចបញ្ឈប់ ឬព្យួរការអនុវត្តបណ្តឹងអាជ្ញាបានទេ ហើយចំណុចនេះមានចែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងមាត្រា ២៥ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌមានន័យថា បណ្តឹងអាជ្ញាមិនអាចរលត់ដោយការមិនប្តឹង ឬការដកពាក្យបណ្តឹងពីភាគីរងគ្រោះទ្បើយ លើកលែងតែច្បាប់ចែងជាមុនថា ការដកពាក្យបណ្តឹងនាំឲ្យបណ្តឹងអាជ្ញារលត់ប៉ុណ្ណោះ (ឧ.ក្នុងករណីបទបរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ ប្រសិនបើមានការដកពាក្យបណ្តឹងនោះបណ្តឹងអាជ្ញានឹងរលត់នេះគឺដោយសារតែមានច្បាប់ចែងយ៉ាងច្បាស់ជាមុនសូមមើលមាត្រា ៣០៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)។
យើងអាចសាកល្បងពិចារណាលើករណីនេះ ប្រសិនបើមានបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌខាងលើកើតទ្បើង តែភាគីរងគ្រោះបានដកពាក្យបណ្តឹង ឬមិនដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទល់នឹងអំពើនោះហើយនាំឲ្យបណ្តឹងអាជ្ញារលត់ទៅតាមដែរនោះគឺអាចមានករណីផ្សេងទៀតយកគំរូតាម ហើយភាគីជនសង្ស័យនឹងមិនខ្លាចរអាក្នុងការប្រព្រឹត្តបទល្មើសទ្បើយ។
ហេតុដូច្នេះហើយទើបច្បាប់ចែងថាទោះបីជាមានការដកពាក្យបណ្តឹង ឬក៏ភាគីរងគ្រោះមិនប្តឹងក៏ដោយ ក៏បណ្តឹងអាជ្ញានៅដំណើរការដដែល ហើយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌នៅតែមានសិទ្ធិឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យបានដើម្បីបញ្ជូនទៅស្ថាប័នអយ្យការ ព្រោះមានតែអយ្យការ (ព្រះរាជអាជ្ញា) ទេទើបមានសិទ្ធិធ្វើបណ្តឹងអាជ្ញា (មាត្រា ១៣១ ថ្មីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា) ដើម្បីទាមទារឲ្យយុត្តាធិការស៊ើបសួរ និងយុត្តាធិការជំនុំជម្រះអនុវត្តទៅតាមច្បាប់។
ករណីស្រដៀងគ្នានេះដែរ ឪពុកបង្កើតបានកាប់កូនខ្លួនឯងស្លាប់ តើគាត់ត្រូវមានទោសដែរឬទេ ព្រោះគាត់ជាសាច់ញាតិក្នុងគ្រួសារ និងជាមនុស្សពេញវ័យទៀត។ ក្នុងរឿងនេះ តើមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវតែឃាត់ខ្លួនគាត់ដែរឬទេ?
ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើហើយថា ចំពោះករណីនេះច្បាប់ពុំបានផ្តល់អភ័យឯកសិទ្ធិគ្រួសារទ្បើយ ហើយការអនុវត្តបណ្តឹងអាជ្ញាគឺអនុវត្តទៅលើទាំងរូបវន្តបុគ្គលទាំងនីតិបុគ្គលដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា ជំនឿសាសនា និន្នាការនយោបាយដើមកំណើត ឋានៈក្នុងសង្គម ធនធាន ឬស្ថានភាពផ្សេងទៀតទ្បើយ (ដូចមានចែងក្នុងមាត្រា ៣ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ)។
ត្រង់ចំណុចនេះស្តែងឲ្យឃើញថាការអនុវត្តបណ្តឹងអាជ្ញាមានលក្ខណៈទូទៅ និងមិនចំពោះមានន័យថា ទោះបីជាជនសង្ស័យនោះជាបុព្វញាតិ ឬបច្ឆាញាតិ អ្នកធំ អ្នកតូច អ្នកមាន អ្នកក្រ ឬមានជាតិសាសន៍អ្វីក៏ដោយឲ្យតែប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌគឺត្រូវទទួលទោសតាមច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌលើកលែងតែច្បាប់ផ្តល់អភ័យឯកសិទ្ធិគ្រួសារប៉ុណ្ណោះ ឧទាហរណ៍អំពើលួចទ្រព្យសម្បត្តិរបស់បុព្វញាតិ ឬបច្ឆាញាតិ ឬអំពើលួចទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សហព័ទ្ធ (ប្តី ឬប្រពន្ធ) គឺមានអភ័យឯកសិទ្ធិគ្រួសារដែលមិនអាចផ្តន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌបានទេ នេះបើយោងតាមមាត្រា ៣៥៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
ក៏ប៉ុន្តែផ្អែកតាមអង្គហេតុខាងលើនេះច្បាប់ពុំបានចែងអំពីអភ័យឯកសិទ្ធិគ្រួសារនោះទេ ហេតុដូច្នេះជនសង្ស័យជាឪពុកបានកាប់កូនខ្លួនឯងបណ្តាលឲ្យស្លាប់នោះគឺត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ ហើយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចធ្វើការឃាត់ខ្លួនជននោះបាន៕
