.jpg)
លោក មេធាវី ឡោ គីមហ្គិច មេធាវីអាស៊ានអន្តរជាតិ។ រូបថត សហការី
នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នគេបានសង្កេតឃើញថាការប្រព្រឹត្តបទល្មើសដូចជាការសម្លាប់មនុស្សដែលជាបទឧក្រិដ្ឋជួនកាលអាចបង្កឡើងដោយក្មេងមានអាយុក្រោម ១៨ ឆ្នាំ ឬក្រោម ១៤ ឆ្នាំ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងផ្លូវច្បាប់តើក្មេងមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំ និងក្មេងមានអាយុពី ១៤ ឆ្នាំដល់អាយុក្រោម ១៨ ឆ្នាំត្រូវប្រឈមចំពោះទោសទណ្ឌយ៉ាងណានោះភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី ឡោ គីមហ្គិចនៃក្រុមមេធាវីអាស៊ានអន្តរជាតិដែលមានអាសយដ្ឋានផ្ទះលេខ ១៦R ផ្លូវ ២៥២ សង្កាត់ចតុមុខ ខណ្ឌដូនពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
ប្រសិនបើក្មេងម្នាក់ជាអនីតិជន (អាយុក្រោម ១៤) ឆ្នាំ បង្កបទល្មើសសម្លាប់គេ តើតាមផ្លូវច្បាប់ក្មេងនោះអាចមានទោសដែរទេ?
ទាក់ទងក្មេងអាយុនៅក្រោម ១៤ ឆ្នាំហើយគាត់ទៅបង្កបទល្មើសដូចជាសម្លាប់មនុស្សស្លាប់ក្នុងមធ្យោបាយណាមួយនោះបើតាមច្បាប់ក្មេងនោះមិនត្រូវជាប់ទោសទេ ហើយក្មេងនោះត្រូវប្រគល់ឲ្យឪពុកម្តាយវិញ។ ប៉ុន្តែសំណួរសួរថាបើប្រគល់ក្មេងនោះឲ្យឪពុកម្តាយវិញ ដូច្នេះឪពុកម្តាយនោះមានទោសជំនួសកូនបានទេ? ករណីនេះឪពុកម្តាយមិនអាចទទួលទោសជំនួសបានទេនៅក្នុងរឿងព្រហ្មទណ្ឌគឺអ្នកណាធ្វើ អ្នកនោះទទួល តែពួកគាត់នឹងចេញសំណងរដ្ឋប្បវេណីជំនួសឲ្យកូនដែលបង្កបទល្មើសនោះ។
បើយោងតាមច្បាប់ស្តីពីយុត្តិធម៌អនីតិជននៅត្រង់មាត្រា ១៤ បានចែងថា អនីតិជនមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំ (ដប់បួនឆ្នាំ) ដែលជាប់សង្ស័យថា បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសពុំអាចត្រូវបានឃាត់ខ្លួនឡើយ ហើយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ត្រូវប្រគល់អនីតិជននោះទៅឲ្យអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់។
ក្នុងករណីអនីតិជនត្រូវការកិច្ចការពារ និងថែទាំ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវបញ្ជូនជននោះទៅមន្ទីរ ឬការិយាល័យទទួលបន្ទុកវិស័យសង្គមកិច្ចរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ដើម្បីចាត់វិធានការសមស្របទៅតាមសុខុមាលភាពនិងស្ថានភាពសង្គមរបស់អនីតិជន។ មន្ទីរ ឬការិយាល័យទទួលបន្ទុកវិស័យសង្គមកិច្ចរាជធានីខេត្តក្រុងស្រុកខណ្ឌ ត្រូវធ្វើរបាយការណ៍អំពីការទទួលខុសត្រូវអនីតិជនពីមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ជូនទៅព្រះរាជអាជ្ញា។
ក្នុងករណីយល់ឃើញថា អនីតិជនត្រូវការកិច្ចការពារ និងថែទាំនោះមន្ទីរ ឬការិយាល័យត្រូវចាត់វិធានការស្នើសុំព្យួរ ឬដកហូតអំណាចមេបា ឬបញ្ឈប់អ្នកអាណាព្យាបាលសម្រាប់អនីតិជន ឬអ្នកអាណាព្យាបាលទូទៅក្នុងករណីដែលអនីតិជនមានអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់ដើម្បីតុលាការសម្រេចអំពីការព្យួរ ឬការដកហូត ឬការបញ្ឈប់អ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់ និងសិទ្ធិអាណាព្យាបាលលើអនីតិជននោះ។
ក្នុងករណីដែលអនីតិជនគ្មានអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់មន្ទីរ ឬការិយាល័យត្រូវសុំទៅតុលាការដើម្បីសម្រេចអំពីសិទ្ធិអាណាព្យាបាលលើអនីតិជននោះ។ គ្រប់អំពើជាបទល្មើសទាំងអស់ដែលប្រព្រឹត្តដោយអនីតិជនអាយុក្រោម ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅព្រះរាជអាជ្ញា។
ប្រសិនបើអនីតិជនត្រូវបានសាកសួរនៅដំណាក់កាលចៅក្រមស៊ើបសួរគឺតម្រូវឲ្យគាត់មានមេធាវីនៅក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបសួរនោះ។ គាត់ត្រូវមានមេធាវីរបស់គាត់អមជានិច្ចចាប់ពីដំណាក់កាលចៅក្រមស៊ើបសួរទៅ។ តែចំពោះនីតិជនវិញគឺគាត់អាចមានមេធាវីក៏បានអត់មេធាវីក៏បាន ព្រោះគាត់មានស្មារតីគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការឆ្លើយហើយ។
ក្នុងករណីអនីតិជនមានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំដល់ក្រោមអាយុ ១៨ ឆ្នាំ ហើយគាត់បង្កបទល្មើស តើគាត់ត្រូវមានទោសដែរទេ?
ក្នុងករណីអនីតិជនចាប់ពីអាយុ ១៤ ឆ្នាំឡើងដល់ក្រោមអាយុ ១៨ ឆ្នាំហើយគាត់ទៅបង្កបទល្មើសគឺគាត់ត្រូវមានទោសហើយ។ ប៉ុន្តែទោសរបស់គាត់ស្មើនឹងពាក់កណ្តាលនៃមនុស្សពេញវ័យ។ មានន័យថាគាត់ត្រូវតុលាការផ្ទន្ទាទោសពី ៥ ទៅ ១០ ឆ្នាំអីចឹងគាត់ត្រូវតែជាប់ទោសតែ ២ ឆ្នាំកន្លះទេ បានន័យថាអប្បបរមានៃទោសគឺទោសណាក្រោមគេគឺយកទោសនោះមកចែកជា ២ ទៀត។
បើតាមមាត្រា ១៦០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា កាលណាតុលាការសម្រេចផ្តន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំឡើងទៅមូលទោសលើបទល្មើសដែលចោទប្រកាន់ត្រូវបានបន្ថយក្នុងលក្ខខណ្ឌដូចតទៅ ៖
១- អតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារពាក់កណ្តាល។
២- ប្រសិនបើអតិបរមានៃទោសនោះគឺជាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតអតិបរមាត្រូវបន្ថយមកដាក់ពន្ធនាគារ ២០ (ម្ភៃ) ឆ្នាំ។
៣- អប្បបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាលប្រសិនបើអប្បបរមានេះលើសពី ១ (មួយ) ថ្ងៃ។
៤- អប្បបរមា និងអតិបរមានៃទោសពិន័យជាប្រាក់ត្រូវបន្ថយពាក់កណ្តាល។ ក្នុងករណីចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋប្រសិនបើបទប្បញ្ញត្តិនៃមាត្រានេះមានអានុភាពបន្ថយអតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគារមកត្រឹមថិរវេលាមួយស្មើ ឬតិចជាង ៥ ឆ្នាំនោះ បទល្មើសដែលចោទប្រកាន់នៅតែជាបទឧក្រិដ្ឋដដែល។
តើពាក្យថាអនីតិជនគឺចង់សំដៅទៅលើមនុស្សចាប់ពីអាយុប៉ុន្មានដែរទៅ?
បើយោងមាត្រា ៤ នៃច្បាប់ស្តីពីយុត្តិធម៌អនីតិជននៅត្រង់ចំណុច ៣ ចែងថាអនីតិជនសំដៅដល់ជនដែលមានអាយុតិចជាង ១៨ (ដប់បី) ឆ្នាំនៅពេលប្រព្រឹត្តបទល្មើស៕
