.jpg)
លោក មេធាវី លាង មេត្តា កាលពីពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
កាលពីថ្ងៃចន្ទសប្ដាហ៍មុន ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានផ្សព្វផ្សាយ ១ វគ្គរួចមកហើយទាក់ទងនឹងសិទ្ធិប្រើដីជាប់ព្រំរបស់កម្មសិទ្ធិករក្នុងការធ្វើរបង ឬសំណង់ដោយមានការបកស្រាយពីលោកមេធាវី លាង មេត្តា បម្រើការនៅការិយាល័យមេធាវីជីជីអន្តរជាតិមានអាសយដ្ឋាននៅអគារលេខ ២៣០D ផ្លូវលេខ ២១ ក្នុងភូមិព្រែកតាឡុង សង្កាត់ចាក់អង្រែក្រោម ខណ្ឌមានជ័យ រាជធានី-ភ្នំពេញ។ សម្រាប់លេខនេះភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍សូមលើកយកករណីសាងសង់សំណង់ទាំងនោះ មកចុះផ្សាយក្នុងវគ្គបញ្ចប់តាមការពន្យល់ពីលោកមេធាវីដដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
ករណីដីមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នា ប្រសិនបើភាគីម្ខាងចង់សង់របង តើត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីភាគីម្ខាងទៀតដែរឬទេ?
ដោយយោងតាមអត្ថន័យសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដីដែលជាប់គ្នា និងរបងអឌ្ឍសិទ្ធិខាងលើបានន័យថា ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករនៃដីអាចទាមទារប្រើដីដែលជាប់ព្រំគ្នាបានក្នុងទំហំចាំបាច់ដើម្បីធ្វើរបង ឬសំណង់ ឬជួសជុលរបស់ទាំង ២ នេះនៅព្រំប្រទល់ដី ដោយមិនចាំបាច់សុំការអនុញ្ញាតពីភាគីម្ខាងទៀតឡើយ បើសិនជាការធ្វើរបងនេះត្រឹមតែក្នុងដីរបស់គាត់ ឬត្រឹមតែពីលើព្រំប្រទល់ដីដោយមិនមានលយចូលក្នុងដីរបស់ភាគីម្ខាងទៀតទេនោះម្ចាស់ដីជិតខាងនេះមិនអាចជំទាស់នឹងការសាងសង់នេះបានទេ។
ច្បាប់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានការពារទៅលើកម្មសិទ្ធិករនីមួយៗហើយ ប៉ុន្តែពាក្យចាស់លោកពោលថា “អ្នកជិតខាង ភូមិផងរបងជាមួយ” ត្រូវចេះរាប់អាន អត់ឱន អធ្យាស្រ័យឲ្យគ្នា និងជួយយកអាសាគ្នា ដូចនេះហើយក្នុងនាមយើងជាអ្នកភូមិផងរបងជាមួយគ្នា ជាសីលធម៌ សុជីវធម៌ យើងគួរតែជូនដំណឹងទៅភាគីម្ខាងទៀតថា យើងចង់សាងសង់របងនៅលើព្រំដីតែមួយនឹងទៅបានហើយ។ ប៉ុន្តែភាគីម្ខាងទៀតមិនអាចជំទាស់នឹងការសាងសង់របងនេះបានទេ។ ឧទាហរណ៍ៈលោក A គាត់មានបំណងចង់ធ្វើរបងព័ទ្ធជុំវិញដីរបស់គាត់ដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នាជាមួយដីរបស់លោក B ក្នុងករណីនេះ គាត់អាចធ្វើរបងនេះបានរឹមតែព្រំប្រទល់ដី ដោយមិនលយចូលមកដីរបស់លោក B ទេ។
ដោយឡែកខុសពីករណីខាងលើដែលសង់របងក្នុងដីរបស់ខ្លួន បើភាគីណាម្ខាងចង់សង់របងចំពីលើព្រំប្រទល់នៃដីតែម្តងនោះភាគីនោះត្រូវស្នើសុំទៅភាគីម្ខាងទៀតដើម្បីសាងសង់របងអឌ្ឍសិទ្ធិ។ របងដែលសាងសង់នេះគឺត្រូវបានកំណត់ថាជាកម្មសិទ្ធិរួមរបស់ម្ចាស់ដីទាំងសងខាង។ ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់ដីទាំងសងខាងត្រូវទទួលបន្ទុកចំណាយក្នុងការសង់ជួសជុលថែទាំចាត់ចែង និងប្រើប្រាស់របងនេះរួមគ្នា។
ក្នុងករណីសង់របងលើព្រំរួចហើយ ហើយភាគីម្ខាងសុំប្រើរបងនោះរួមគ្នាតើបានដែរទេ?
ដោយយោងតាមអត្ថន័យរបងអឌ្ឍសិទ្ធិ និងជញ្ជាំងអឌ្ឍសិទ្ធិ គឺកំពែងទាំងអស់ដែលនៅត្រង់ព្រំ ខណ្ឌអចលនវត្ថុ ត្រូវសន្មតថាជាវត្ថុអឌ្ឍសិទ្ធិរបស់កម្មសិទ្ធិករនៃអចលនវត្ថុនីមួយៗ។
ជាគោលការណ៍ កំពែងរួមមានទាំងរបងដែលនៅត្រង់ព្រំប្រទល់ដី គឺជាកម្មសិទ្ធិរួមរបស់ម្ចាស់ដីទាំងសងខាង បើយោងតាមនិយមន័យនៃអឌ្ឍសិទ្ធិ។
យោងតាមអត្ថន័យនេះភាគីម្ខាងទៀតអាចសុំរបងនោះប្រើរួមគ្នាបាន ដោយគាត់ត្រូវបង់ពាក់កណ្ដាលនៃសោហ៊ុយសាងសង់របងនេះ។
ប៉ុន្តែម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករម្ខាងទៀតអាចបដិសេធដោយមិនសហការគ្នាក្នុងការធ្វើរបងអឌ្ឍសិទ្ធិនេះបាន ដោយគាត់ត្រូវបោះបង់អឌ្ឍសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់ដីម្ខាងទៀតដែលជាអ្នកទទួលបន្ទុកចំណាយតែម្នាក់ឯងលើការសាងសង់ ជួសជុល និងថែទាំរបងគឺជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដោយផ្តាច់មុខលើរបងនេះហើយភាគីម្ខាងទៀតមិនអាចប្រើប្រាស់របងនេះរួមគ្នាបានទេ។ ឧទាហរណ៍ៈ លោក A បានសង់របងដើម្បីហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញដីរបស់គាត់រួចហើយ ប៉ុន្តែលោក B ដែលមានដីជាប់គ្នាជាមួយគាត់ ចង់ប្រើប្រាស់របងនេះរួមគ្នាជាមួយលោក A។ អ៊ីចឹងគាត់អាចប្រើរួមគ្នាបាន ដោយគាត់ត្រូវបង់ពាក់កណ្ដាលនៃសោហ៊ុយសាងសង់របងនេះ ជូនលោក A។
ក្នុងករណីភាគីម្ខាងសង់ជញ្ជាំងផ្ទះលើព្រំប្រទល់ដីរួមវិញ ពេលភាគីម្ខាងទៀតយកជញ្ជាំងនោះធ្វើជាជញ្ជាំងផ្ទះរបស់ខ្លួនបានដែរឬទេ?
ដោយយោងតាមអត្ថន័យជញ្ជាំងអឌ្ឍសិទ្ធិខាងលើក្នុងករណីនេះភាគីម្ខាងទៀតគាត់អាចទាមទារយកជញ្ជាំងផ្ទះអ្នកជិតខាងមកធ្វើជាជញ្ជាំងផ្ទះរបស់ខ្លួនបានដោយគាត់ត្រូវបង់ពាក់កណ្ដាលនៃសោហ៊ុយសាងសង់ជញ្ជាំងអឌ្ឍសិទ្ធិនោះ។
ឧទាហរណ៍ៈ ករណីសាងសង់ផ្ទះល្វែង ១ កន្លែងនៅក្នុងក្បាលដីតែ ១ (ដីពុះឡូត៍)។ ដោយលោក ក គាត់ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករលើដី ១ កន្លែង ហើយគាត់មានបំណងចង់សង់ផ្ទះ ដោយគាត់បានសង់ជញ្ជាំងផ្ទះនៅលើដីព្រំតែ ១ ជាប់គ្នា។ ក្នុងករណីនេះបើលោក ខ គាត់មានបំណងចង់សង់ផ្ទះដែរហើយគាត់ត្រូវការប្រើជញ្ជាំងរួមគ្នាជាមួយលោក ក ដូច្នេះគាត់អាចប្រើជញ្ជាំងរួមគា្នជាមួយលោក ក បានដោយគាត់ត្រូវសហការជាមួយលោក ក ដោយបង់ពាក់កណ្ដាលនៃសោហ៊ុយសាងសង់ជញ្ជាំងអឌ្ឍសិទ្ធិនោះ។
ករណីភាគី “ក” បានសង់ផ្ទះរឹងមាំ ហើយភាគី “ខ” បានបុកគ្រឹះធ្វើឲ្យប្រេះជញ្ជាំងផ្ទះភាគី “ក” ដែលមានព្រំដីជាប់គ្នា ហើយមិនព្រមសងការខូចខាតឲ្យភាគី “ក” ព្រោះសំអាងថា មានច្បាប់សង់។ ក្នុងករណីមានវិវាទ តើត្រូវដោះស្រាយដូចមេ្តច?
ក្នុងករណីនេះភាគី “ក” មានសិទ្ធិក្នុងការរៀបចំលិខិតជូនដំណឹងតាមផ្លូវច្បាប់ដើម្បីទាមទារឲ្យភាគី “ខ” សងសំណងនៃការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីការសាងសង់របស់គាត់មកលើផ្ទះរបស់ខ្លួន។ ក្នុងករណីដែលគូភាគី មិនអាចចរចាក្នុង ឬមិនស្ម័គ្រចិត្តក្នុងការសងសំណងនោះទេ ភាគី “ក” មានសិទ្ធិក្នុងការដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅតុលាការ ដើម្បីទាមទារសំណងនៃការខូចខាតតាមរយៈខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ ឬតាមរយៈការប្រគល់សិទ្ធិជូនមេធាវីក្នុងការបំពេញកិច្ចការងារតំណាងដោយអាណត្តិឲ្យខ្លួន។
ដោយយោងតាមមាត្រា ១៤៣ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីទាក់ទងនឹងសិទ្ធិប្រើដីដែលជាប់គ្នាបានចែងថាកម្មសិទ្ធិករនៃដីអាចទាមទារប្រើដីដែលជាប់គ្នាបានក្នុងទំហំចាំបាច់ដើម្បីធ្វើរបង ឬសង់សំណង់ ឬជួសជុលរបស់ទាំង ២ នេះនៅព្រំប្រទល់ដីបាន។
ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នកជិតខាងទទួលការខូចខាតដោយសារការសាងសង់ ឬជួសជុលនេះកម្មសិទ្ធិករនៃដីត្រូវបង់ប្រាក់សំណងការខូចខាតឲ្យទៅម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករ ដែលមានរបង និងផ្ទះដែលរងផលប៉ះពាល់នោះ ទោះបីជាគាត់មានច្បាប់សាងសង់ក៏ដោយ។
ក្នុងករណីដែលភាគី “ខ” មិនព្រមបង់សំណងការខូចខាតឲ្យភាគី “ក” ទៀតនោះភាគី “ក” អាចដាក់ពាក្យសុំដីកាសម្រេចរក្សាការពារដើម្បីឲ្យផ្អាកដំណើរការបុកគ្រឹះរហូតទាល់តែភាគី “ខ” បានធ្វើការសងសំណងការខូចខាតជូនភាគី “ក” រួចរាល់សិនបានអាចដំណើរការបុកគ្រឹះបន្តទៀតបាន។ ឧទាហរណ៍ៈ ក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យ ១ កន្លែងគាត់បានបុះគ្រឹះ ដើម្បីសាងសង់ខុនដូ ៣០ ជាន់ គាត់ត្រូវការបុះគ្រឹះដើម្បីឲ្យសំណង់អគាររឹងមាំ។ ដោយការបុះគ្រឹះនេះបានធ្វើឲ្យជញ្ជាំងផ្ទះរបស់លោក A ប្រេះទាំងស្រុង ក្នុងករណីនេះលោក A អាចទាមទារសំណងការខូចខាតពីក្រុមហ៊ុននោះបានដោយយោងតាមក្រមរដ្ឋប្បវេណីមាត្រា ១៤៣ សិទ្ធិប្រើដីដែលជាប់គ្នា៕
