អស់រយៈពេលជាងមួយខែមកហើយ ដែលការខ្វែងគំនិតគ្នាក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន និងរដ្ឋាភិបាលបានកើតឡើង និងបន្តរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសហប្រតិបត្តិការតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម (CLV-DTA)។
ទោះបីជាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានផ្ដួចផ្ដើមកាលពី ២៥ ឆ្នាំមុនក៏ដោយ ចំណាប់អារម្មណ៍សាធារណៈទើបតែកើតមានពេលថ្មីៗនេះ ដោយសារតែមិនបានទទួលព័ត៌មានលម្អិតអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ រួមជាមួយនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រដែលកម្ពុជាបាត់បង់ទឹកដីទៅប្រទេសជិតខាង និងការបញ្ឆេះពីក្នុងចំណោមអ្នកប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនរស់នៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង អូស្ត្រាលី និងជប៉ុន បានធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹង CLV-DTA ដោយទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលដកខ្លួនចេញពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ។ មនុស្សមួយចំនួនក៏បានប្រើបណ្ដាញសង្គមដើម្បីអំពាវនាវឲ្យអ្នកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាធ្វើបាតុកម្មនៅភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ប្រឆាំង CLV-DTA និងឲ្យធ្វើតាមបទពិសោធន៍ប្រទេសបង់ក្លាដែសដែលបាតុករបានទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលនិងឈានដល់ការស្លាប់មនុស្សរាប់រយនាក់។
នៅថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌បានប្រកាសប្រាប់ពលរដ្ឋឲ្យចៀសឆ្ងាយពីការចូលរួមបាតុកម្ម ដោយបញ្ជាក់ថា អ្នករៀបចំគម្រោងនេះប្រឈមបទល្មើសឧបឃាត (ទោសពី ១៥ ទៅ ៣០ឆ្នាំ) ចំណែកអ្នកចូលរួមក្នុងគម្រោងនេះប្រឈមនឹងបទល្មើសរួមគំនិតក្បត់ (ទោសពី៥ទៅ១០ឆ្នាំ)។
សមត្ថកិច្ចក៏បានត្រៀមខ្លួនទប់ទល់នឹងបាតុកម្ម ទោះបីជាជាក់ស្ដែង មិនមានបាតុកម្មធំដុំបានកើតឡើង។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ជាលទ្ធផល មនុស្សជាង ៣០ នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងការចែករំលែកព័ត៌មានអំពីផែនការចូលរួមបាតុកម្មប្រឆាំងនឹង CLV-DTA និងការព្យាយាមធ្វើដំណើរមកចូលរួមបាតុកម្មតាមការញុះញង់ពីក្រៅប្រទេស។
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់តុលាការ ភាគច្រើននៃអ្នកដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនត្រូវបានចោទប្រកាន់និងឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» ចំណែកអ្នកខ្លះត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់។ ចំនួនមនុស្សដែលត្រូវចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់អាចកើនឡើងច្រើនជាងនេះ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌។
ទោះបីជាការចាប់ខ្លួនអាចបន្តធ្វើក៏ដោយ ក្រុមអ្នកនៅក្រៅប្រទេសក៏បន្តដាក់ផែនការរបស់ពួកគេ ដោយកំណត់យកថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ខាងមុខនេះជាថ្ងៃបាតុកម្មជាថ្មី និងអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋចូលរួម។
អ្វីជា CLV-DTA?
CLV-DTA ជាគម្រោងផ្ដួចផ្ដើមដំបូងកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៩ រវាងមេដឹកនាំប្រទេសទាំង៣ កម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម ហើយបានលេចជារូបរាងឡើងនៅឆ្នាំ២០០៤ ក្នុងគោលបំណងអភិវឌ្ឍតំបន់ប្រសព្វនៃប្រទេសទាំង៣ តាមរយៈការតភ្ជាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដឹកជញ្ជូន លើកកម្ពស់ពាណិជ្ជកម្ម កិច្ចសហប្រតិបត្តិការទប់ស្កាត់ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន និងបទល្មើសធនធានធម្មជាតិជាដើម។ នេះបើតាមការពន្យល់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងឯកសារកិច្ចព្រមព្រៀង។
យ៉ាងណាក៏ដោយ យោងតាមឯកសារ CLV-DTAទោះបីជាប្រទេសទាំង៣ យល់ស្របជាមួយគ្នាទៅលើការសម្រួលការដឹកជញ្ជូនទំនិញក៏ដោយ ក៏កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានបញ្ជាក់ពីការគោរពច្បាប់សម្រាប់ការធ្វើដំណើរឆ្លងចូលទៅប្រទេសនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
ចំណុចនេះត្រូវបានបញ្ជាក់នៅក្នុងមាត្រា១២ កថាខណ្ឌ១ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ២០១៦ ដែលសរសេរថា៖ «មនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង CLV-DTA ត្រូវគោរពទៅតាមច្បាប់នឹងបទប្បញ្ញត្តិទាំងឡាយនៃប្រទេសនីមួយៗ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការប្រឆាំងនឹង CLV-DTA បានក្លាយទៅជារឿងនយោបាយ និង ជម្លោះដ៏ក្ដៅគគុកក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេស។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក ប៉ា ច័ន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា។
លោកនិយាយថា៖ «វាគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ប្រសិនបើមានក្រុមណាមួយដែលកេងចំណេញពីព្រឹត្តិការណ៍នេះ ដោយប្រើប្រាស់រឿង CLV-DTA និងមើលឃើញពីកំសួលនៃទឹកចិត្តស្នេហាជាតិស្នេហាទឹកដីក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ហើយប្រើប្រាស់វាជាឧបករណ៍ដើម្បីបង្កភាពចលាចលឬបញ្ហានៅក្នុងសង្គមខ្មែរតាមរយៈការបំផុសឲ្យមានសកម្មភាពតវ៉ា បះបោរ នៅក្នុងទម្រង់ណាមួយ»។
ចំពោះការចាប់ខ្លួន លោក ប៉ា ច័ន្ទរឿន យល់ថា ជាការពិតអាជ្ញាធរមានករណីកិច្ចក្នុងការធានានូវសុខសុវត្ថិភាពសម្រាប់សង្គម។ ប៉ុន្តែ លោកស្នើឲ្យចំណាត់ការនេះគោរពនិងប្រកាន់គោលការណ៍យុត្តិធម៌ខ្ពស់ ចៀសវាងចាប់ខ្លួន ឬចោទប្រកាន់យុវជនខុស ហើយបង្កឲ្យមានភាពយុត្តិធម៌ និងខូចដល់អនាគតរបស់យុវជន។
អ្វីជាដំណោះស្រាយដែលអាចទៅរួច?
លោក ប៉ា ច័ន្ទរឿន ស្នើឲ្យអាជ្ញាធរពិនិត្យឲ្យបានច្បាស់ទៅលើយុវជនទាំងអស់ ថាតើពួកគេចូលរួមបាតុកម្មដោយចេតនា ឬដោយសារតែទទួលបានព័ត៌មានមិនច្បាស់លាស់ ឬធ្វើតាមការឃោសនារបស់ក្រុមណាមួយ។
លោកនិយាយថា៖ «ការដាក់ទោសយុវជនក្នុងកម្រិតទោសធ្ងន់ធ្ងរមិនមែនជាវិធីល្អទេ ហើយវាក៏ប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិ។ ខ្ញុំគិតថា ទាំងយុវជន ទាំងរដ្ឋាភិបាលគួរដកឃ្លាម្នាក់មួយជំហាន ហើយរិះរកវិធីថ្មីដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីរឿង CLV-DTA នេះឡើងវិញ និងពិនិត្យទៅលើថាតើអ្វីជាដើមចមដែលធ្វើឲ្យមានការតវ៉ាប្រឆាំង។ តើមានមធ្យោបាយអ្វីក្នុងការតវ៉ា ហើយរដ្ឋត្រូវរកវិធីថ្មីដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោកចង់ឲ្យមានការជជែកគ្នាដោយមានការចូលរួមពីរដ្ឋាភិបាល ទាំងសង្គមស៊ីវិល និងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ដើម្បីពង្រីកការយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់លើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ជាជាងការចាប់ខ្លួនអ្នកដែលចេញតវ៉ាប្រឆាំង។
លោកថ្លែងថា៖ «ប្រសិនបើសន្ទុះនៃការកាបសង្កត់ទៅលើពលរដ្ឋនៅតែបន្តដោយសារតែរឿងនេះ រឿងនេះមិនអាចចប់ទេ ហើយវានឹងទៅជាជំងឺនយោបាយរ៉ាំរ៉ៃ ប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពសង្គម ការវិនិយោគ ការរកស៊ី និងវិស័យទេសចរណ៍ផងដែរ»។
លោក យ៉ង់ គឹមអេង ប្រធានរធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសន្តិភាព យល់ថា ការអភិវឌ្ឍនៅតំបន់ CLV មិនមានអ្វីអាក្រក់ទេ ប៉ុន្តែបញ្ហាកើតចេញពីការមិនយល់គ្នា ឬមិនបានពន្យល់ឲ្យបានច្បាស់តាំងពីដំបូង។ ដូច្នេះហើយ ទាំងរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវបន្តផ្សព្វផ្សាយ និងជជែកគ្នាបន្តទៀតដើម្បីឲ្យសាធារណជនបានដឹងកាន់តែច្បាស់។
លោកបន្តថា ស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ននេះធ្វើឲ្យខ្មែរងាយបែកបាក់ខ្លាំងណាស់។ ដូច្នេះគ្រប់ភាគីទាំងអស់ គួររិះរកវិធីធ្វើឲ្យស្ថានការណ៍មានភាពល្អប្រសើរឡើងវិញ ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យពលរដ្ឋយល់ដឹងនិងមានព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់អំពី CLV-DTA ហើយភាគីទាំងសងខាងគួរស្ដាប់ការលើកឡើងពីភាគីម្ខាងទៀត។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា ទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែចង់បានការអភិវឌ្ឍមួយប្រកបដោយជោគជ័យ ដោយតម្លាភាព និងផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងតំបន់នោះ និងជាអត្ថប្រយោជន៍ដល់ជាតិទាំងមូល»។
លោក អំ សំអាត នាយកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ថ្លែងថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើការរឿងសិទ្ធិមនុស្សមានការព្រួយបារម្ភតាំងពីដំបូងពាក់ព័ន្ធនឹងប្រតិកម្មលើ CLV-DTA រួមមានការធ្វើបាតុកម្មនៅក្រៅស្រុក និងក្នុងស្រុក និងការប្រកាសរបស់កងកម្លាំងអំពីការទប់ស្កាត់និងបង្ក្រាបទៅលើអ្នកដែលប្រមូលផ្ដុំនៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា។
លោកនិយាយថា៖ «ចំណុចនេះ យើងជាអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្លាប់ឃើញបទពិសោធន៍កន្លងមកដូចជារឿងថ្ងៃ៩ វិច្ឆិកា ២០១៩ និងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗទៀត អ្នកដែលរងគ្រោះគឺប្រជាពលរដ្ឋដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងឃុំខ្លួន»។ លោកថ្លែងដូច្នេះ សំដៅលើការប្រកាសត្រឡប់មកវិញរបស់មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី នៅថ្ងៃនោះ ដែលបណ្ដាលឲ្យមានការចាប់ខ្លួនអ្នកគាំទ្រជាច្រើននាក់។
លោកបន្តថា៖ «អ្វីដែលសំខាន់ យើងជាអ្នកធ្វើការសិទ្ធិមនុស្ស យើងចង់ឃើញអ្នកនយោបាយតម្កល់ឧត្តមប្រយោជន៍ជាតិនិងឧត្ដមប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋជាធំ ហើយកុំយកពលរដ្ឋជាឧបករណ៍នយោបាយ ដែលនាំឲ្យពលរដ្ឋជាអ្នករងគ្រោះទៅវិញ។ អីចឹង យើងចង់ឃើញអ្នកនយោបាយដោះស្រាយតាមបែបនយោបាយដោយសន្តិវិធី»។
លោកបន្តទៀតថា៖ «យើងឃើញថា រដ្ឋាភិបាលលោកបានធ្វើហើយទាក់ទងនឹងការពន្យល់ ការបកស្រាយទៅលើ CLV-DTA។ យើងចង់ឃើញរាជរដ្ឋាភិបាលបន្តការបកស្រាយពន្យល់តទៅទៀត ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋទាំងក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុកបានយល់អំពីបញ្ហានេះកាន់តែច្បាស់»។
លោក គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា លើកឡើងថា ការតវ៉ារឿង CLV-DTA នេះ បង្ហាញពីស្មារតីជាតិដែលកើតចេញពីបេះដូងបរិសុទ្ធរបស់ប្រជារាស្ត្រនិងរាជរដ្ឋាភិបាល។ ទាំងរដ្ឋទាំងរាស្ត្រសុទ្ធតែផ្តល់អាទិភាពខ្ពស់លើបញ្ហាព្រំដែន អធិបតេយ្យ ឯករាជ្យ និងបូរណភាពទឹកដី។
លោកថ្លែងថា៖ «ទាំងរដ្ឋទាំងរាស្ត្រសុទ្ធតែខ្វល់ខ្វាយរឿងនេះដូចគ្នា។ ដូច្នេះ បើរដ្ឋប្រឹងដោយមានរាស្ត្រគាំទ្រ ស្រុកយើងគង់វង្សយូរអង្វែងហើយ។ សូមស្មារតីជាតិដ៏បរិសុទ្ធកើតមានក្នុងដួងចិត្តខ្មែរគ្រប់ៗរូប ហើយសូមជៀសចាកឆ្ងាយពីក្រុមពាក់ស្រោមស្នេហាជាតិដែលនាំឱ្យជាតិយើងបែកបាក់»។
លោក គិន ភា ស្នើឲ្យអ្នកដែលចាញ់ការញុះញង់ពីអ្នកនៅក្រៅស្រុកចេញមុខសារភាពអំពីទោសកំហុសរបស់ខ្លួន និងអំពាវនាវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកុំឲ្យជឿតាមការញុះញង់របស់អ្នកជ្រុលនិយម។ ចំពោះអ្នកដែលចាញ់បោកការញុះញង់ហើយត្រូវបានចាប់ខ្លួន ពួកគេគួរទទួលបានការសន្ដោសប្រណីពីរដ្ឋាភិបាល។
លោកថ្លែងថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែអប់រំពួកគាត់ទៅ ហើយលើកលែងការចោទប្រកាន់ ឲ្យពួកគាត់វិលទៅផ្ទះសម្បែងវិញទៅ ជាមួយនឹងកិច្ចសន្យា និងការផ្ញើរសារអំពាវនាវទៅដល់អ្នកឯទៀតដែលធ្លាប់ជឿតាមការញុះញង់របស់អ្នកនយោបាយជ្រុលនិយម។ ខ្ញុំគិតថា នេះជាជម្រើសដែលល្អ»។
លោកបន្តថា៖ «យើងឃើញថា បងប្អូនដែលជឿនោះ គាត់ស្រឡាញ់ស្រុកទេសហើយ តែគាត់ខ្វះមូលដ្ឋានព័ត៌មាននិងចំណេញដឹង។ អីចឹងទៅ ដោយសារតែស្រឡាញ់ជាតិស្រឡាញ់ទឹកដី ស្រឡាញ់ព្រៃព្រឹក្សាធនធានធម្មជាតិ ក៏ជឿតាមការឃោសនាញុះញង់បំបែកបំបាក់ ធ្វើឲ្យមានគម្លាតទំនុកចិត្តរវាងរដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោកចង់ឃើញកម្ពុជា ជាសង្គមមួយមានភាពសុខដុមរមនា ដែលប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅដោយក្ដីសុខក្សេមក្សាន្តទទួលបានការថែទាំងពីរដ្ឋាភិបាល ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវការប្រជាពលរដ្ឋដែលមានស្មារតី ឧត្តមគតិជាតិ ចៀសវាងការបែកបាក់ដោយសារតែការញុះញង់ពីក្រុមជ្រុលនិយមណាម្នាក់ ឬបរទេសណាមួយ។
លោក គិន ភា៖ «សូមបងប្អូន សារភាពកំហុស ហើយអំពាវនាវដល់អ្នកឯទៀតដែលគិតខុសទៅលើរដ្ឋាភិបាល ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវផ្ដល់ក្ដីសន្ដោសទៅដល់ពួកគាត់ អប់រំពួកគាត់ ហើយឲ្យគាត់ត្រឡប់ទៅវិញដើម្បីប្រកបរបបចិញ្ចឹមជីវិត លើកតម្កើងជីវភាពរបស់ពួកគាត់ ជាការប្រសើរ»៕
