វត្ថុបុរាណខ្មែរនៅសារមន្ទីរ The Met. រូបថត Edenbridge Asia
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ កម្ពុជាបានប្រារព្ធពិធីប្រគល់វត្ថុបុរាណចំនួន ៧០ ដែលបញ្ជូនត្រឡប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលក្នុងនោះមាន ១៤ បានពីសារមន្ទីរសិល្បៈ Metropolitan (The Met) នៅទីក្រុងញូវយ៉ក។ មកដល់ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានជួយសម្រួលដល់ការប្រគល់វត្ថុបុរាណជាង ១៥០ មកកម្ពុជា។
មានការរាយការណ៍ថាសារមន្ទីរ The Met នៅមានវត្ថុបុរាណខ្មែរជាច្រើនដែល «ភាគច្រើន» ទទួលបានពីឈ្មួញវត្ថុបុរាណដ៏ល្បីល្បាញគឺលោក Douglas Latchford ដែលបានស្លាប់កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន។ ក្រោយការស្លាប់ គ្រួសាររបស់លោក Latchford បានប្រកាសពីការប្រគល់វត្ថុបុរាណជាង ១០០ មកប្រទេសកម្ពុជា ពីការប្រមូលផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់។
កាលពីសប្តាហ៍មុន ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានរៀបចំដំណើរទស្សនកិច្ចនៅសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់មន្ត្រីកម្ពុជាមកពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ដឹកនាំដោយរដ្ឋលេខាធិការប្រចាំការលោក ហាប់ ទូច ដើម្បីទទួលបានការយល់ដឹង និងបទពិសោធន៍ក្នុងការអភិរក្សវត្ថុបុរាណ។
លោក ហាប់ ទូច បានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ នៅថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញាថា កម្ពុជាកំពុងចរចាជាមួយ The Met ដើម្បីទទួលបានការប្រគល់វត្ថុបុរាណបន្ថែមទៀត។ ប៉ុន្តែ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញាកន្លងទៅ
មានហេតុការណ៍មួយគឺមេធាវី លោក Bradley J. Gordon នៃក្រុមហ៊ុន Edenbridge Asia ដែលតែងជួយក្នុងការចរចាយកវត្ថុត្រឡប់មកវិញ ត្រូវបាន The Met មិនឲ្យចូលរួមក្នុងការណែនាំមួយសារមន្ទីរនេះ។ ប៉ុន្តែ លោកត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យត្រឡប់មកចូលរួមវិញនៅថ្ងៃទី ៤ ខែកញ្ញា។
ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ធ្វើបានធ្វើកិច្ចសម្ភាសន៍មួយជាមួយលោក Gordon អំពីកិច្ចប្រឹងប្រែងទាមទារវត្ថុបុរាណខ្មែរត្រឡប់មកវិញ ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
លោកត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យទៅជាមួយអតិថិជន (កូនក្ដី) របស់នៅសារមន្ទីរ The Met ។ ក្នុងនាមជាមនុស្សសំខាន់ម្នាក់ដែលចូលរួមក្នុងការចរចាទាមទារយកវត្ថុបុរាណខ្មែរមកវិញ តើអ្នកយល់យ៉ាងណាចំពោះរឿងនេះ?
សារមន្ទីរ The Met. រូបថត Edenbridge Asia
ខ្ញុំជឿថាអ្វីដែល The Met បានធ្វើគឺគ្មានសីលធម៌។ ពួកគេមិនគួរបំបែកកូនក្តីចេញពីមេធាវីទេ ជាពិសេសដោយសាររដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈបានស្នើសុំឲ្យខ្ញុំនៅទីនោះជាទីប្រឹក្សា។ នេះគឺជាច្បាប់ជាមូលដ្ឋាន។
តាមអ្វីដែលខ្ញុំយល់ សារមន្ទីរ The Met កំពុងផ្តល់អំណោយដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដូចជាអាហារូបករណ៍ និងដំណើរកម្សាន្តសម្រាប់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ក្រសួង ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែចង់រក្សាទុកវត្ថុបុរាណដែលត្រូវបានលួច។ ការធ្វើបែបនេះមិនអាចទទួលយកបាន។
ខ្ញុំដឹងថា ពួកគេភ័យថាប្រសិនបើខ្ញុំនៅក្នុងបន្ទប់នោះ ខ្ញុំប្រហែលជាបានជំទាស់នឹងរឿងនេះ។ វាគ្មានសីលធម៌ ហើយ The Met បានប្រើលេសថា វាជាសម្រេចរបស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការរារាំងខ្ញុំ។ ក្រោយមកក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានសុំទោសខ្ញុំ ហើយបាននិយាយថា វាមិនមែនជាការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកគេក្នុងការដកខ្ញុំចេញទេ។ ដូច្នេះ The Met បានប្រើក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់គោលបំណងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ហើយនោះមិនអាចទទួលយកបានទេ។
តាមច្បាប់ តើការប្រគល់វត្ថុបុរាណដែលគេលួចទៅប្រទេសដើម ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា គឺជាការចាំបាច់ ឬធ្វើឡើងដោយស្ម័គ្រចិត្ត?
មានច្បាប់ប្រឆាំងនឹងការកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បត្តិដែលត្រូវបានលួច និងការការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ ហើយសកម្មភាពផ្លូវច្បាប់កំពុងត្រូវបានធ្វើឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងករណីមួយចំនួន។ ខ្ញុំជឿថា ដោយសារការត្រួតពិនិត្យ និងការផ្សាយរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ បុគ្គលដែលរក្សាទុក និងសារមន្ទីរជាច្រើនចង់ធ្វើរឿងត្រឹមត្រូវ។
ដូច្នេះ ពួកគេកំពុងទាក់ទងយើង ឬនិយាយជាមួយអាជ្ញាធរសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយនិយាយថាពួកគេនឹងប្រគល់វត្ថុបុរាណវិញព្រោះពួកគេមិនចង់ឡើងតុលាការ។ ពួកគេមិនចង់ប្រឈមជាមួយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ឬឲ្យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលចង់ទៅមើលអ្វីដែលមានក្នុងបន្ទប់ស្នាក់នៅរបស់ពួកគេទេ។ ករណីទាំងនោះត្រូវបានគេពណ៌នាថា ជាការវិលត្រឡប់ដោយស្ម័គ្រចិត្ត ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែងមានច្បាប់។ មានច្បាប់ជាច្រើនដែលអាចត្រូវប្រើទាក់ទងនឹងរូបចម្លាក់ទាំងនេះ។
កម្ពុជាមិនបានចេញលិខិតអនុញ្ញាតនាំចេញណាមួយក្នុងរយៈពេលជិត ១០០ ឆ្នាំមកហើយ។ ដូច្នេះ តាមទស្សនៈរបស់យើង បើគ្មានការអនុញ្ញាតនាំចេញទេ រូបសំណាកទាំងអស់នេះត្រូវបានចាត់ទុកថាត្រូវបានលួច លើកលែងតែវត្ថុមួយចំនួនដែលត្រូវបានផ្ដល់ជាអំណោយពីព្រះមហាក្សត្រ ដែលនេះប្រហែលជាករណីលើកលែងតែមួយ។ ទ្រព្យដែលគេលួចនៅតែជាទ្រព្យដែលគេលួច។ ដូច្នេះ សំនួរសួរថា តើអ្នកអាចរក្សាទ្រព្យសម្បត្តិដែលលួចបានទេ? ចម្លើយគឺទេ។
តើមានការរីកចម្រើនក្នុងការចរចាជាបន្តជាមួយ The Met ដែរឬទេ? កម្ពុជាហាក់មានសង្ឃឹមថា វត្ថុបុរាណច្រើនទៀតនឹងត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់មកប្រទេសកំណើតវិញ។
ខ្ញុំជឿថាកម្ពុជានឹងនៅតែប្រកាន់ជំហររបស់ខ្លួនយ៉ាងច្បាស់លាស់។ ដូចដែលខ្ញុំបានបង្ហោះនៅលើ LinkedIn បញ្ហានេះភាគច្រើនកើតចេញពីលោក Douglas Latchford ដែលជាតួអង្គសំខាន់មួយ ដោយមានការប្រមូលជាច្រើនមានប្រភពមកពីគាត់។ លោក Latchford ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទជួញដូរវត្ថុបុរាណដែលត្រូវបានលួច ហើយខ្ញុំជឿថាសារមន្ទីរ The Met ដឹងថាខ្លួនមានបណ្តុំនៃ «វត្ថុបុរាណឈាម»។
វត្ថុបុរាណខ្មែរនៅសារមន្ទីរ The Met. រូបថត Edenbridge Asia
ក្តីបារម្ភរបស់ The Met គឺថា ប្រសិនបើពួកគេប្រគល់របស់ទាំងនោះមកកម្ពុជាវិញ ប្រទេសផ្សេងទៀតដូចជា ឥណ្ឌា ឥណ្ឌូណេស៊ី និងប្រទេសជាច្រើនទៀតនឹងធ្វើតាម និងធ្វើការទាមទារស្រដៀងគ្នា។ ការវត្ថុបុរាណទាំងនេះជាច្រើនជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងលោក Latchford ឬអ្នកជំនួញដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់ទៀតដែលមានឈ្មោះថា Subhash Kapoor។
ដូច្នេះឥឡូវនេះ វត្ថុបុរាណពីអាស៊ីទាំងមូលនៅ The Met អាចនឹងត្រូវបានគេលើកមកជជែក ហើយ The Met មិនចង់ប្រឈមមុខនឹងរឿងនេះទេ។ ពួកគេចង់ឲ្យកម្ពុជាចាកចេញ ហើយវិធីសាស្រ្តរបស់ពួកគេហាក់ដូចជាកំពុងផ្តល់អំណោយដើម្បីរក្សារូបសំណាកនៅសារមន្ទីរ។ ពួកគេមានផ្នត់គំនិតអាណានិគមយ៉ាងខ្លាំង ដោយគិតថាពួកគេជាអ្នកថែរក្សាវត្ថុបុរាណដ៏ល្អបំផុត។
ខ្ញុំមិនជឿថា ពួកគេខ្វល់ខ្វាយពីសារៈសំខាន់ខាងស្មារតី ឬតម្លៃវប្បធម៌នៃរូបចម្លាក់ទាំងនេះចំពោះប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ។ ពួកគេគ្រាន់តែចង់រក្សារបស់ទាំងនោះ ទោះបីជាគ្រប់គ្នាដឹងថាវត្ថុទាំងនោះត្រូវបានលួចក៏ពីកម្ពុជាក៏ដោយ។
ដូច្នេះហើយ The Met មិនចង់ឲ្យខ្ញុំនៅក្នុងបន្ទប់ទេ ព្រោះគេដឹងថាខ្ញុំកំពុងតស៊ូមតិដើម្បីប្រជាជនកម្ពុជា។ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេបានព្យាយាមបំបែកខ្ញុំចេញពីការចរចា ដោយផ្តល់អំណោយផ្សេងៗដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីរក្សារបស់ទាំងនោះនៅញូវយ៉ក។ ដូច្នេះ ការចរចាកំពុងតែបន្ត ប៉ុន្តែយើងនឹងឃើញថាតើការចរចាមានដំណើរការយ៉ាងណា។ ពួកគេបានសុំឱ្យខ្ញុំយកកាបូបរបស់ខ្ញុំ ហើយចាកចេញពីបន្ទប់ ហើយថែមទាំងមានអ្នកយាមម្នាក់នាំខ្ញុំចេញពីអគារ ដោយទុកកូនក្តីរបស់ខ្ញុំ និងគណៈប្រតិភូកម្ពុជានៅទីនោះ។ នេះគឺជារឿងគ្មានសីលធម៌ គួរឲ្យខ្លាច និងគួរឲ្យតូចចិត្តជាខ្លាំង។
នៅថ្ងៃបន្ទាប់គេបានអញ្ជើញខ្ញុំត្រឡប់មកវិញ ហើយខ្ញុំក៏ចូលម្ដងទៀតដើម្បីមើលការសមុច្ច័យ។ មានរូបសំណាកសំខាន់ៗជាច្រើននៅទីនោះ។ យើងបានស្នើសុំវត្ថុបុរាណចំនួន ៤៩ បន្ថែមទៀតដើម្បីត្រឡប់មកវិញ បន្ទាប់ពី The Met បានប្រគល់វត្ថុបុរាណចំនួន ១៤ មកវិញ។ ឥឡូវនេះ យើងកំពុងចរចាសម្រាប់ការត្រឡប់មកវិញនៃវត្ថុបុរាណចំនួន ៤៩ ដែលជាអាទិភាព។
យើងក៏កំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាមួយឯកសារបញ្ជាក់ផងដែរ។ ពួកគេមិនចង់បង្ហាញយើងនូវព័ត៌មានដែលពួកគេមានលើរូបសំណាកកម្ពុជាទេ ហើយកំពុងពន្យារពេលដំណើរការ។ ខ្ញុំជឿថា The Met កំពុងជាប់គាំងដោយសារតែលក្ខន្តិកៈនៃការកំណត់នៅញូវយ៉ក។ ប្រសិនបើពួកគេពន្យារពេលបានយូរគ្រប់គ្រាន់ ពួកគេអាចនឹងជឿថាយើងនឹងមិនអាចកាត់ទោសពួកគេតាមផ្លូវច្បាប់បានទេ។ ដូច្នេះ ល្បែងរបស់ពួកគេគឺពន្យារពេល និងផ្តល់របស់ផ្សេងទៀត ដូចជាការបណ្តុះបណ្តាល និងអាហារូបករណ៍ ដើម្បីពួកគេបន្តគ្រប់គ្រងវត្ថុមានតម្លៃទាំងនេះ។
ដំណើរការចរចាមានសារៈសំខាន់ ជាពិសេសចំពោះការបាត់បង់រូបសំណាកដែលគេស្គាល់ថា Golden Boy ដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅប្រទេសថៃ។ ខ្ញុំជឿថា កម្ពុជាបានព្យាយាមតស៊ូមតិដើម្បីការវិលត្រឡប់មកវិញនៃវត្ថុបុរាណនេះ។ តើលោកអាចបញ្ជាក់បានទេថា ហេតុអ្វីបានជា The Met ប្រគល់ Golden Boy ទៅឱ្យថៃ?
វត្ថុបុរាណខ្មែរនៅសារមន្ទីរ The Met. រូបថត Edenbridge Asia
បាទ ខ្ញុំជឿថា ការសម្រេចចិត្តនោះធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនមានការភ្ញាក់ផ្អើលអំពីវត្ថុបុរាណ។ សំណួរសួរថា តើ The Met កំពុងធ្វើអ្វី? ហេតុអ្វីបានជាគេសម្រេចចិត្តប្រគល់រូបសំណាកពីរឱ្យថៃ ក្នុងពេលតែមួយដែលគេប្រគល់វត្ថុបុរាណ១៤មកកម្ពុជាវិញ? ហើយហេតុអ្វីបានជាគេធ្វើបែបនេះដោយមិនបានប្រឹក្សាជាមួយយើង? មិនមានការពិគ្រោះយោបល់ទាល់តែសោះ។ យើងបានសួរ The Met ម្តងទៀតនៅថ្ងៃមុន ហើយខ្ញុំបានសួរពួកគេផ្ទាល់អំពីហេតុផល និងភស្តុតាងដែលពួកគេមានដែលជំរុញឲ្យពួកគេយល់ថា រូបចម្លាក់ទាំងពីរនោះមកពីប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្តែ ពួកគេបានបដិសេធមិនប្រាប់ខ្ញុំ។
យើងបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា យើងមិនសប្បាយចិត្តនឹងរបៀបដែលពួកគេបានធ្វើការសម្រេចចិត្តនោះទេ។ The Met យ៉ាងហោចណាស់គួរតែពិគ្រោះជាមួយយើង ឬផ្តល់ការពន្យល់អំពីមូលហេតុដែលពួកគេសម្រេចចិត្តធ្វើបែបនោះ។ The Met នៅតែបដិសេធមិនធ្វើតាមសំណើយើង។
ដូច្នេះ វាហាក់ដូចជា The Met បានធ្វើការសម្រេចចិត្តនោះដោយចេតនា។ ដូច្នេះសំណួរគឺហេតុអ្វី?
នៅពេលដែលវត្ថុបុរាណមួយត្រូវបានទាមទារដោយភាគីជាច្រើន គួរតែមានដំណើរការមួយដើម្បីពិចារណា។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺ រូបចម្លាក់ «អាទិទេពលុតជង្គង់»។ អស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយដែល The Met បាននិយាយម្តងហើយម្តងទៀតថា វាជារូបចម្លាក់ធ្វើពីសំរិទ្ធដ៏ស្រស់ស្អាតបំផុតពីប្រទេសកម្ពុជា។ ចុះហេតុអ្វីបានជាគេប្រគល់ឲ្យថៃវិញ? បើគេរកឃើញនៅប្រទេសថៃតាមច្បាប់អន្តរជាតិ យើងនឹងទទួលយក ហើយមិនប្រកែកទេ។ អ្នកណារកឃើញរូបនោះនៅថៃ? យើងមិនទាន់ឃើញភ័ស្តុតាងជាក់ស្តែងអំពីរឿងនោះទេ ហើយយើងកំពុងធ្វើការស្រាវជ្រាវនៅឡើយ។ ដោយសារអាកប្បកិរិយារបស់ The Met វិធីដែលសារមន្ទីរនេះសម្រេចចិត្តគឺមិនអាចទទួលយកបានទេ។
ក្រៅពីសារមន្ទីរ The Met តើមានសារមន្ទីរណាទៀតដែលរក្សាទុកវត្ថុបុរាណខ្មែរ?
មានសារមន្ទីរប្រហែល ១០០ នៅជុំវិញពិភពលោកដែលមានវត្ថុបុរាណខ្មែរ ហើយយើងកំពុងទាក់ទងជាមួយពួកគេ។ ជាឧទាហរណ៍ យើងកំពុងសន្ទនាជាមួយវិទ្យាស្ថាន Smithsonian នៅវ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី។ ពួកគេមានតម្លាភាព និងបើកចំហយ៉ាងខ្លាំង ដោយចែករំលែកព័ត៌មានភស្តុតាងនៃវត្ថុបុរាណទាំងនោះជាមួយយើង។ សារមន្ទីរ Smithsonian បាននិយាយថា ប្រសិនបើយើងចង់បានអ្វីទៅវិញ យើងគួរតែធ្វើការស្នើសុំ ហើយពួកគេនឹងពិចារណាយ៉ាងម៉ត់ចត់។ សារមន្ទីរ Smithsonian ក្នុងនាមជាសារមន្ទីរដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក គេបានគាំទ្រ និងគោរពដល់កម្ពុជា។
យើងក៏កំពុងពិភាក្សាជាមួយសារមន្ទីរផ្សេងទៀតនៅក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ផងដែរ និងនៅចក្រភពអង់គ្លេស ដែលក្រុមការងាររបស់យើងកំពុងធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយទីប្រឹក្សារបស់យើង Melina Antoniadis និង ពីរបីទៀតនៅក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលី ហើយការសន្ទនាមានភាពវិជ្ជមាន។
ជាអកុសល The Met គឺជាករណីមួយដែលពិបាកជាងគេ។ ប៉ុន្តែនៅពេលអនាគត ខ្ញុំជឿថា សារមន្ទីរជាច្រើនទៀតនឹងទទួលស្គាល់ថា ប្រសិនបើពួកគេរក្សាទុកវត្ថុបុរាណដែលត្រូវបានលួច ជាពិសេសអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយឈ្មួញដូចជា Latchford ឬវត្ថុបុរាណទាំងនេះបានមកដល់ក្នុងអំឡុងពេលនៃសង្រ្គាម ឬអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ពួកគេនឹងចង់ធ្វើរឿងត្រឹមត្រូវ។ ពួកគេប្រហែលជាចង់រក្សាវត្ថុបុរាណ ប៉ុន្តែប្រសិនបើយើងស្នើសុំពួកគេនឹងប្រគល់វាវិញ។
វាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ពីព្រោះវត្ថុបុរាណនីមួយៗដែលបានមកផ្ទះវិញ តែងជួយយើងឲ្យយល់បន្ថែមអំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា។ កម្ពុជាមិនចង់យករបស់ទាំងអស់ពីសារមន្ទីរទាំងទេ។ យើងបើកចំហរក្នុងការពិនិត្យមើលសមុច្ច័យ ហើយយើងអាចយល់ព្រមថា វត្ថុទាំងនេះជាច្រើនមិនចាំបាច់ត្រូវប្រគល់មកវិញទេ' ឬរូបចម្លាក់មួយចំនួនអាចបន្តខ្ចីបានហើយរក្សាក្នុងសារមន្ទីរទាំងនោះបាន។
ចំពោះវត្ថុបុរាណដែលមិនត្រូវបានប្រគល់មកវិញ យើងចង់ឱ្យវាច្បាស់លាស់ថា ទាំងនោះវាជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយគេអាចទទួលយកវត្ថុបុរាណទាំងនោះដាក់តាំងបង្ហាញក្នុងសារៈមន្ទីរដែលខ្ចីពីយើងបាន។ ដូច្នេះ យើងមិនព្យាយាមយករបស់គ្រប់យ៉ាងមកផ្ទះវិញភ្លាមៗទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ យើងចង់ឲ្យប្រទេសកម្ពុជាគ្រប់គ្រងសម្បត្តិវប្បធម៌របស់ខ្លួនទាំងស្រុង។ មានវត្ថុបុរាណសំខាន់ៗជាច្រើនដែលត្រូវបានគេយកក្នុងសម័យសង្គ្រាមនិងក្រោយសង្គ្រាម។ យើងក៏កំពុងពិនិត្យមើលវត្ថុបុរាណសារមន្ទីរ Guimet ក្នុងទីក្រុងប៉ារីសផងដែរ។
សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការវិលត្រឡប់មកវិញនៃវត្ថុបុរាណទាំងនេះមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់៕
