.jpg)
ដងទន្លេសេសាននៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងប្រទេសកម្ពុជា។ ហុង មិនា
ភ្នំពេញៈ ក្រុមអង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិបានរកឃើញថា ប្រព័ន្ធទន្លេ ៣ គឺកំពុងតែស្ថិតក្នុងភាពតានតឹង និងគំរាមកំហែងដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋជាង ៣ លាននាក់ដោយសារតែខ្វះអភិបាលកិច្ច និងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីរហូតដល់ចំនួន ៦៥ ហើយទៅថ្ងៃខាងមុខ ទំនប់ជាង ៣០ ទៀតអាចនឹងត្រូវសាងសង់ឡើង។
អង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ (CI) និងអង្គការ IUCN រួមសហការជាមួយនឹងគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គកម្ពុជា (CNMC) បានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញនូវការស្រាវជ្រាវ និងវាយតម្លៃសុខភាពទឹកសាបរបស់ខ្លួននៅទន្លេសេសាន ស្រែពក និងសេកុងដែលជាប្រព័ន្ធទន្លេ ៣ (៣S) ស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។
ក្នុងនោះគេបានរកឃើញថា ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនៃ ៣S កំពុងតែប្រឈមនឹង «ភាពតានតឹង» ដែលកំពុងតែបង្កការគំរាមកំហែងដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋចំនួន ៣,៤ លាននាក់ក្នុងប្រទេសទាំង ៣ នេះ ខណៈដែលការផ្តល់ថវិកាក្នុងការអភិរក្ស និងស្តារឡើងវិញនៃ ៣S នៅមានកម្រិត បើទោះបីជាត្រូវចំណាយប្រមាណ ១០ លានដុល្លារ ក្នុង ១ ឆ្នាំៗយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ការសិក្សាវាយតម្លៃតាមរយៈសន្ទស្សន៍សុខភាពទឹកសាប (FHI) បានបង្ហាញថា ភាពរស់រវើកនៃប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ ៣S ទទួលបានពិន្ទុ ៦៦ ដែលបង្ហាញថា វានៅមានសុខភាពមធ្យម។ រីឯការបំពេញតម្រូវការ ឬសេវាកម្មរបស់អេកូឡូស៊ី ដល់មនុស្សមានពិន្ទុ ៨០ និងចុងក្រោយពិន្ទុនៃអភិបាលកិច្ច និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទទួលបានទាបជាងគេគឺចំនួន ៤៣ តែប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអង្គការបានលើកឡើងថា ការកសាងទំនប់នៅតាមទន្លេទាំង ៣ បានកំពុងតែធ្វើឲ្យលំហូរទឹកតាមលក្ខណៈធម្មជាតិមានការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំង និងប៉ះពាល់ដល់ការហូរនាំយកដីល្បាប់ និងការបំផ្លាស់ទីរបស់ត្រី។ ក្នុងនោះលំហូរនៅទន្លេសេកុងរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងឡាវទទួលបានពិន្ទុ ៧០ និងរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាមនៅទន្លេសេសានមានពិន្ទុ ៤២ និងទន្លេស្រែពកមាន ៥៤ ពិន្ទុ។
លោក Nick Souter ប្រធានក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវទឹកសាបអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិករបស់អង្គការ CI ដែលបានធ្វើបទបង្ហាញពីលទ្ធផលស្រាវជ្រាវនេះបានឲ្យដឹងថា នៅទន្លេទាំង ៣ នេះមានទំនប់សាងសង់រួចរហូតដល់ទៅ ៦៥ ដែលភាគច្រើនត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីផលិតថាមពលអគ្គិសនី។ ក្នុងនោះនៅប្រទេសវៀតណាមមាន ៥៩ ឡាវ ៥ និងកម្ពុជាមាន ២ ទំនប់។ ក្រៅពីនោះក៏មានទំនប់ខ្លះ កំពុងតែសាងសង់ដែរដូចជានៅវៀតណាមចំនួន ១ និងឡាវចំនួន ៧ ហើយទំនប់ដែលអាចនឹងសាងសង់នៅថ្ងៃអនាគតនៅតាមទន្លេទាំង ៣ មានជាង ៣០ ទៀតឯណោះ។
លោក Nick បានថ្លែងថា៖ «ទំនប់ទាំងនោះវាបង្កកំណកនៅផ្នែកខាងលើ ដោយសារតែវាស្ទាក់ទឹកសំណង់តំបន់ធំៗបែបនេះមានការហូរចុះកម្ទេចកំណកទៅទន្លេផ្នែកខាងក្រោម តែយើងអត់ទាន់មានទិន្នន័យច្បាស់លាស់ពីការបំពុលទឹកពីទំនប់នោះទេ»។
លោក Jake Brunner តំណាងមកពីអង្គការ IUCN ថ្លែងក្នុងឱកាសនោះថា ផ្នែកអភិបាលកិច្ចទទួលបានពិន្ទុតិចជាងគេនោះគឺមិនមានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះលោកនោះទេ ដោយសារតែកន្លងមកលោកសង្កេតឃើញថាមានការជជែកគ្នាច្រើនពីការងារពាក់ព័ន្ធនឹងទន្លេទាំងនេះ។ ប៉ុន្តែការធ្វើសកម្មភាពគឺមានតិចតួច។ នេះគឺត្រូវការក្របខ័ណ្ឌគ្រប់គ្រងមួយដ៏រឹងមាំសម្រាប់អាងទន្លេទាំងនោះដោយមានការចូលរួមពីអ្នកពាក់ព័ន្ធ។
លោកថ្លែងថា៖ «ការប្រែប្រួលប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនេះទើបតែកើតមាននាពេលថ្មីៗនេះ។ កម្ទេចកំណក និងបញ្ហាជលផលនៅក្នុងអាងដោយសារតែស្ថានភាពទំនប់កាលពី ២០ ឆ្នាំមុនគឺមិនធ្ងន់ធ្ងរប៉ុន្មាននោះទេ»។ ទោះយ៉ាងណាលោកកត់សម្គាល់ថា ការយល់ដឹងពីសារៈសំខាន់នៃទន្លេទាំងនោះ ទើបតែកើតមានក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំចុងក្រោយប៉ុណ្ណោះ។
លោក Jake ក៏បានឲ្យដឹងថាការងារអភិរក្សអាងទន្លេទាំងនោះត្រូវចំណាយថវិកាប្រមាណជា ១០ លានដុល្លារអាមេរិកក្នុង ១ ឆ្នាំៗ ដែលថវិកាប្រមាណជាពាក់កណ្តាលបានមកពីរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំង ៣។ ក្នុងនោះប្រទេសវៀតណាមបានផ្តល់ច្រើនជាងគេ។ រីឯថវិកាប្រហែលជាពាក់កណ្តាលទៀតបានមកពី អង្គការ ឬដៃគូអភិវឌ្ឍន៍។ ទោះយ៉ាងណាលោកថា ថវិកាសម្រាប់ប្រតិបត្តិការមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នោះទេ។
លោក តែ ណាវុធ អគ្គលេខាធិការនៃគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គកម្ពុជា (CNMC) បានថ្លែងថា លទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពសហប្រតិបត្តិការឆ្លងកាត់ព្រំដែន។ លោកបន្តថា តួនាទីរបស់ CNMC គឺជួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការសម្របសម្រួលធនធានទឹក អភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍនៅអាងទន្លេមេគង្គ។
លោកស្រី Tracy Farrell តំណាងមកពីអង្គការ CI ក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា វាគួរតែមានការកៀរគរ និងធ្វើការរួមគ្នាបន្ថែមទៀតរវាងរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដើម្បីសម្រេចបានការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។ លោកស្រីថ្លែងថា៖ «ការអភិវឌ្ឍអាស្រ័យលើថារដ្ឋាភិបាលឯកភាពគ្នាយ៉ាងណាក៏ដូចធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានសម្បទានរវាងការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅ»។
អ្នកស្រី ស្រាំង ឡាញ ជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមនៅភូមិក្បាលរមាសជិតទន្លេសេសានក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងបានអះអាងថា ការបិទទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានបានកំពុងតែបង្កឲ្យលិចភូមិឋាន ស្រែចម្ការដំណាំ និងផ្នូរដូនតា ហើយទឹកនៅកន្លែងខ្លះល្អក់ ស្លែ និងស្អុយដែលមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់បានដូចទឹកធម្មជាតិនោះទេ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ទឹកប្រៀបដូចជាសមុទ្រអ៊ីចឹង ព្រោះវាមិនហូរទៅណាទេ។ ថ្ងៃណាក៏ឃើញទឹកប្រៀបៗអ៊ីចឹង ដែលវាមិនមែនទឹកធម្មតា។ ពិបាកប្រើប្រាស់មិនល្អដូចមុនទេ»៕
