ភ្នំពេញៈ បន្ទាប់ពីបានចុះទៅធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងប្រមូលទិន្នន័យបង្គោលព្រំដែននៅតាមបណ្តាយព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាមដែលមានភាពចម្រូងចម្រាសជិត ១ ឆ្នាំរួចមកក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវកិច្ចការព្រំដែននៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានរកឃើញថាវៀតណាមបានបោះបង្គោលព្រំដែនចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជាចន្លោះពី ៥ ទៅ ៥០ ម៉ែត្រនៅសម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៥-១៩៨៧ ។
ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវកិច្ចការព្រំដែនលោក សុខ ទូច ដែលបានចុះដោយផ្ទាល់ធ្វើកិច្ចការនេះបានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍កាលពីម្សិលមិញថាក្រោយពីបានចុះធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវជិត ១ ឆ្នាំក្រុមរបស់លោកបានរកឃើញបង្គោលបីប្រភេទក្នុងនោះប្រភេទទី ១ ជាបង្គោលសម័យបារាំងទី ២ សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៨៥-១៩៨៧ និងទី ៣ ជាប្រភេទបង្គោលដែលបានបោះនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
តែលោកថា បង្គោលទាំងបីប្រភេទនោះភាគច្រើននៅសម័យសាធារណរដ្ឋគឺវៀតណាមបោះបង្គោលចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជាច្រើនជាងគេចំណែកបង្គោលសម័យបារាំងវៀតណាមបានបោះបង្គោលចូលដីខ្មែរខ្លះៗ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ឆ្នាំ ៨៥-៨៧ អត់សុក្រឹតទេភាគច្រើនបង្គោលចូលដីខ្មែរខ្លះ ៥ ម៉ែត្រខ្លះ ១០ ម៉ែត្រខ្លះទៅច្រើនដល់ ២០ ទៅ ៥០ ម៉ែត្រ អ៊ីចឹងទេកាលសម័យហ្នឹងយើងមិនចោទថាម៉េចទេព្រោះយើងសិក្សាទៅសម័យហ្នឹងអត់ទាន់មានរបស់ទំនើបអត់មាន GPS អត់មានថតពីលើអាកាសគ្រប់គ្រាន់»។
តែលោកបញ្ជាក់ថាសម្រាប់ការបោះបង្គោលព្រំដែនបច្ចុប្បន្នពុំមានបង្គោលព្រំដែនបោះចូលក្នុងទឹកដីខ្មែរទៀតទេគឺមានតែខ្មែរបោះបង្គោលខិតជិតចូលទៅដីវៀតណាមគ្រាន់តែលោកពុំទាន់ដឹងថាកម្ពុជាជាអ្នកចំណេញ ឬវៀតណាមជាអ្នកចំណេញទេ។
បើតាមលោក សុខ ទូច ជិតមួយឆ្នាំមកនេះលោកបានចុះស្រាវជ្រាវចំនួន ៤ ខេត្តមានរយៈចម្ងាយ ៥០០ គីឡូម៉ែត្រហើយបានរកឃើញជាង ១ ពាន់បង្គោល។
លោកថា នៅចុងឆ្នាំ ២០១៦ នឹងបញ្ចប់ការប្រមូលទិន្នន័យតាមបង្គោលព្រំដែនកម្ពុជា វៀតណាមហើយឆ្នាំ ២០១៧ នឹងធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់ផែនទីជាមួយផែនដី។
លោកថា៖ «សម័យឥឡូវនេះផែនទីបោនខ្នាត ១/១០០.០០០ បើផែនទី ១០ សង់ទីម៉ែត្រស្មើនឹង ១០ គីឡូម៉ែត្រលើដែនដីហើយយើងវាស់មើលថាវាចំឬអត់បើចំហើយយើងចប់ហើយយើងអត់ត្រូវមានអីមកជជែកទៀតទេព្រោះយើងយកបោនខ្នាត ១/១០០.០០០ ជាគោលហើយ»។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនធ្លាប់បានអះអាងជាបន្តបន្ទាប់នាពេលកន្លងមកថាចាប់តាំងពីក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ មកកម្ពុជាពុំដែលបានបាត់បង់ទឹកដីសូម្បីតែមួយចំអាម ឬមួយមិល្លីម៉ែត្រទៅកាន់ប្រទេសជិតខាងឡើយជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការរិះគន់ជាច្រើនដែលអះអាងថាការបោះបង្គោលព្រំដែនបានធ្វើឲ្យកម្ពុជាបាត់បង់ទឹកដីជាច្រើនទៅខាងវៀតណាម។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងដែលសកម្មរឿងព្រំដែនលោក អ៊ុំ សំអាន បានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ពីក្រៅប្រទេសកាលពីម្សិលមិញថាអ្វីដែលក្រុមស្រាវជ្រាវរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជារកឃើញថាវៀតណាមបោះបង្គោលចូលទឹកដីកម្ពុជានៅចន្លោះឆ្នាំ ពិតជាត្រឹមត្រូវតែមិនមែនចូលត្រឹមចន្លោះពី ៣ ទៅ ៥០ ម៉ែត្រនោះទេគឺច្រើនជាងនេះទៅទៀត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «គឺច្រើនជាងហ្នឹងមិនមែនប្រវែងហ្នឹងទេព្រោះប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់ដីច្រើនហិកតានៅពេលបោះបង្គោលថ្មីហ្នឹង»។
លោកបានបន្ថែមថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនចង់បាត់បង់ដីខ្មែរតាមព្រំដែនទេគឺត្រូវតែបោះបង្គោលទៅតាមអនុសញ្ញាកម្ពុជាកូសាំងស៊ីន ឆ្នាំ ១៨៧៣ និងតាមបង្គោលបារាំងចាស់ចំនួន ១២៤ បង្គោលហើយឈប់ទទួលស្គាល់បង្គោលក្នុងទសវត្សរ៍ ៨០ ដែលវៀតណាមជាអ្នកបោះបង្គោលឱ្យខ្មែរ។
អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជាលោកស្រី កុយ ពិសី សុំមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយនូវអ្វីដែលលោក សុខ ទូច បានរកឃើញនោះទេដោយអះអាងថាជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រុមស្រាវជ្រាវរបស់គេ។
តែលោកស្រីបញ្ជាក់ថាដោយសារតែសន្ធិសញ្ញាកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋជាមួយវៀតណាមឆ្នាំ ១៩៨៥ មានភាពខ្វះចន្លោះទើបមានសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ ២០០៥។ តែលោកស្រីថាសន្ធិសញ្ញាទាំងពីរនេះនៅតែមានសុពលភាពរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនៅឡើយ។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «អ៊ីចឹងមានន័យថាឆ្នាំ ១៩៨៥ យើងធ្វើហើយតែមានការខ្វះខាតផ្នែកបច្ចេកទេសមួយចំនួនអ៊ីចឹងបានយើងធ្វើបំពេញបន្ថែម (២០០៥) កែសម្រួលឡើងវិញណាល្អហើយយើងយកប៉ុន្តែមានចំណុចខ្វះខាតយើងកែវាឡើងវិញ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គមដែលក៏តែងតែចុះទៅស្រាវជ្រាវពីបញ្ហាព្រំដែនដែលមានវិវាទផងដែរលោក កែម ឡី យល់ឃើញស្រដៀងគ្នាទៅនឹងលោក អ៊ុំ សំអាន ដែរដោយថាវៀតណាមបានបោះបង្គោលចូលទឹកដីខ្មែរច្រើនជាងនេះ។
តែលោកថា ការស្រាវជ្រាវនេះគួរតែមានការចូលរួមពីស្ថាប័នឯករាជ្យមួយដើម្បីធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានទំនុកចិត្តចំពោះលទ្ធផលស្រាវជ្រាវនេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ទីមួយយើងមើលវិធីសាស្ត្រនៃការស្រាវជ្រាវទី ២ ក្រុមការងារជាអ្នកណាគេទី ៣ យើងមើលថាគាត់បានពិគ្រោះយោបល់ជាមួយណាគេហើយឱ្យគេដឹងរបាយការណ៍លម្អិតមកទើបយើងអាចជឿបានជាធម្មតាយើងមិនអាចជឿទៅលើពាក្យមួយម៉ាត់ពីរម៉ាត់អ៊ីចឹងទេ»៕
