កាលពីខែមីនាគ្រាន់តែប៉ុន្មានខែមុនការបោះឆ្នោតជាតិ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានបញ្ចប់ការចរចាប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមារវាងសហជីព និងរោងចក្រ ដោយអន្តរាគមន៍ផ្តល់ឲ្យកម្មករ នូវប្រាក់១៤ដុល្លារបន្ថែមក្នុងមួយខែដែលក្នុងនោះលោក ហ៊ុន សែន ផ្តល់ឲ្យ២ដុល្លារ។
ការចរចាលើការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល នេះ មិនបានធ្វើឡើងតាមកាលកំណត់នៅឆ្នាំ២០១៤ ដែលគ្រោងទុកនោះទេ ដោយសារការបោះឆ្នោតមកដល់មុន។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានលើកឡើងអំពីគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនដោយស៊ីចង្វាក់ទៅនឹងសហជីពឯករាជ្យ ឬមានជំហរប្រឆាំងដូចជាលោក រ៉ុង ឈុន ដោយសន្យាថានឹងផ្តល់ឲ្យនូវប្រាក់ខែចំនួន ១៥០ ដុល្លារ ក្នុងមួយខែប្រសិនបើគណបក្សខ្លួនទទួលបានជ័យជម្នះ នៅថ្ងៃទី២៨ កក្កដា។
ក្រុមអ្នកវិភាគក្រុមសិទ្ធិការងារនិងសហជីពនិយាយថា កម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរដែលភាគច្រើនជាស្រ្តីវ័យក្មេងកំពុងតែមានការយល់ដឹងច្រើនជាងមុន អំពីបញ្ហានយោបាយ។ ការដែលនិយាយថា កម្មករមិនចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការបោះឆ្នោតឆ្នាំនេះគឺទំនងជាការមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។
លោកស្រី រស់ សុភាព នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការយេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា បានថ្លែងថា៖«ការស្រាវជ្រាវរបស់យើងបង្ហាញថា ស្រ្តីនៅតាមរោងចក្រកាត់ដេរមានការចាប់អារម្មណ៍ជាងមុននិងមានចំណេះដឹងច្រើនជាងមុននៅពេលនិយាយអំពីបញ្ហានយោបាយ ...ជាងនារីវ័យក្មេងនៅសាកលវិទ្យាល័យ»។ នេះគឺជាអ្វីដែលបង្ហាញឲ្យឃើញ ជាពិសេសដូចជានៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំមុន។ លោកស្រី សុភាព បន្តថា៖ «ខ្ញុំជឿថា កម្មកររោងចក្រចាប់អារម្មណ៍ជាងមុនចំពោះការបោះឆ្នោតជាតិ»។ លោកស្រីបន្តថា ហេតុផលគឺទំនងថា កម្មករកាត់ដេរមានការទទួលបទពិសោធដោយផ្ទាល់ចំពោះភាពលំបាកដែលកើតចេញពីបញ្ហាសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ច ហើយហេតុដូច្នេះ ពួកគេមានចិត្តចង់ឲ្យមានភាពផ្លាស់ប្តូរ។
លោកស្រីបន្តទៀតថា៖ «ពួកគេឆ្អែតចិត្ត ចំពោះការមិនគោរពតាមសន្យា។ ពួកគេកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើនពួកគេយល់អំពីតម្រូវការរបស់ខ្លួន»។ «ពួកគេមកទីក្រុងបានដឹងពីអ្វីៗជាច្រើនពួកគេទទួលបានបទពិសោធផ្សេងៗ។ ពួកគេអាចចេះវិភាគលើការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួនហើយ...»។
លោក Dave Welsh អ្នកគ្រប់គ្រងប្រចាំប្រទេសរបស់មជ្ឈមណ្ឌលអាមេរិក ដើម្បីសាមគ្គីភាពការងារ (ACILS)បានថ្លែងថា កម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ភាគច្រើនបំផុតជាស្រ្តី ហើយស្ទើរតែទាំងអស់ក្នុងចំណោមពួកគេ មានអាយុក្រោម៣០ឆ្នាំ។
លោកថ្លែងថា កម្មករទាំងនេះមានលក្ខណៈសកម្មចំពោះបញ្ហានយោបាយនិងកំពុងមានការយល់ដឹងជាងមុនអំពីសារៈសំខាន់ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច។ លោកបន្តថា៖ «ពួកគេមានការយល់ដឹងអំពីប្រាក់ចំណេញដែលពួកគេកំពុងបង្កើតសម្រាប់អ្នកបញ្ជាទិញម៉ាកធំៗ។ រោងចក្រជាច្រើនបិទសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខហើយការបោះឆ្នោត បានក្លាយជាភាពសំខាន់ និងជាផ្នែកមួយនៃការវិលត្រឡប់ទៅលេងផ្ទះរបស់ពួកគេ។
ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ បានសរសេរកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៩៧ ថា លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សជាតិខ្មែរ ដែលបច្ចុប្បន្ន ជាប្រធានគណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ គឺជាអ្នកនាំមុខគេក្នុងការគាំទ្រនូវតម្រូវការរបស់កម្មកររោងចក្រ ឲ្យមានប្រាក់ខែខ្ពស់ជាងមុន និងលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរជាងមុន។ លោក សម រង្ស៊ី គឺជាអ្នកនាំមុខក្នុងការបង្កើតសហជីពការពារផលប្រយោជន៍កម្មករនៅកម្ពុជា។
លោក សុន ឆ័យ តំណាងរាស្រ្ត គណបក្ស សម រង្ស៊ី បច្ចុប្បន្ន ជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្រាប់ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍នៅសប្តាហ៍នេះថា៖ «មុនការវាយប្រហារគ្រាប់បែកដៃ [ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៩៧] លោក សម រង្ស៊ី គឺជាមេដឹកនាំក្នុងការនាំឲ្យកម្មករធ្វើការបង្កើតសហជីព និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងសម្រាប់សិទ្ធិរបស់ពួកគេ»។
ចំណែកលោក ហ៊ុន សែន វិញ បន្ទាប់ពីផ្តល់ការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល ១៤ដុល្លារ កាលពីខែមីនាជាញឹកញាប់លោកបានថ្លែងរំឭកអំពីប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា ដែលបានដំឡើងក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនក្នុងរយៈកាលមួយទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះនិងបានធ្វើការអំពាវនាវទៅដល់កម្មករកាត់ដេរសម្រាប់ទាក់ទាញសំឡេងឆ្នោត។
ទោះយ៉ាងណាក្តី លោក សុន ឆ័យ ថ្លែងថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងដំឡើង១៥០ ដុល្លារក្នុងមួយខែសម្រាប់កម្មករ។ លោកបន្ថែមថា ការបង្ហាញការគាំទ្រកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ពីសហភាពសហជីពកម្ពុជា គឺការគាំទ្រចំពោះប្រាក់ខែនោះហើយដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានដាក់នៅក្នុងគោលនយោបាយរបស់បក្ស។
លោក ឆ័យ បន្តថា៖ «យើងសូមឲ្យមានប្រាក់ឈ្នួលចំនួន១៥០ ដុល្លារ សម្រាប់កម្មករទាំងអស់។ វាសមហេតុផល បើទោះបីនៅមិនទាន់ល្អគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ។ ការប្រកាសជាសាធារណៈនៃការគាំទ្រពី[ប្រធាន សហភាពសហជីពកម្ពុជា] លោក រ៉ុង ឈុន គឺជាការជំរុញមួយ»។
លោក អ៊ុក គឹមហាន មន្រ្តីគណបក្សកាន់អំណាចបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃអង្គារថា រដ្ឋាភិបាលនៅតែគិតថាសំឡេងឆ្នោតពីកម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរ នៅតែសំខាន់ចំពោះការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះ។ លោកបន្ថែមថា គណបក្សប្រជាជន មានយុទ្ធសាស្រ្តផ្តោតទៅលើតំបន់មួយចំនួនដែលមានរោងចក្រកាត់ដេរច្រើនជាពិសេសនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនិងខេត្តកណ្តាល និងកំពង់ស្ពឺ។
នៅថ្ងៃអាទិត្យនេះកម្មករកាត់ដេររាប់ពាន់នាក់ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ មានលក្ខណៈស្ងប់ស្ងាត់ក្នុងអំឡុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតនឹងនាំគ្នាចូលមករាជធានីភ្នំពេញ សម្រាប់ការប្រមូលផ្តុំលើកទីមួយក្នុងចំណោមការប្រមូលផ្តុំចំនួនពីរដែលនឹងរៀបចំឡើងដោយសភា សម្ព័ន្ធសហជីពជាតិកម្ពុជា(NACC)ដែលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល។
លោក សោម អូន ប្រធាន NACC បានថ្លែងថា លោកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលជាចំហដោយសារលោកមានភាពជឿជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលនឹងនាំមកនូវការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលបន្ថែមទៀតនិងអត្ថប្រយោជន៍ដទៃៗទៀតមកដល់សមាជិករបស់លោក។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំបានជំរុញឲ្យកម្មករបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជនហើយខ្ញុំជឿថា កម្មករភាគច្រើនបំផុត នឹងបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជន។យើងនឹងមានយុទ្ធនាការជាមួយកម្មករជាង១០០០០ នាក់នៅថ្ងៃទី១៤ និង ២១ កក្កដា»។
លោក Dave Welsh បានថ្លែងថា សហជីពដែលមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយរដ្ឋាភិបាលគឺមានចំនួនច្រើននៅតាមរោងចក្រកាត់ដេរ។ ប៉ុន្តែលោកជឿថា វានឹងជាការខុសសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលដែលគិតថា សហជីពបែបនេះនឹងតំណាងអត្ថប្រយោជន៍កម្មករមានប្រសិទ្ធភាព និងជួយផ្តល់សំឡេងឆ្នោតដល់រដ្ឋាភិបាលបានច្រើននោះ។ លោកបន្តថា៖ «យើងកំពុងឃើញថា កម្មករជាច្រើនបានចូលរួមពិភាក្សាតុមូលជាមួយគណបក្សប្រឆាំង»។
លោក សុន ឆ័យ ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថ្លែងថា លោកមិនបារម្ភអំពីរដ្ឋាភិបាលដែលបង្កើតសហជីពផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ។ លោកបន្ថែមថា វាទំនងជាមានសហជីពច្រើនដែលមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយរដ្ឋាភិបាលនៅតាមរោងចក្រ ប៉ុន្តែកម្មករប្រហែលជាមិនបោះឆ្នោតតាមពួកគេទេ។
លោកបន្តថា៖ «កម្មករជឿថា ពួកគេនឹងទទួលបានប្រាក់ខែប្រហែល១៥០ដុល្លារ ក្នុងមួយខែនៅពេលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈ្នះឆ្នោត»។ «យុវជនកាន់តែច្រើនឡើងៗ[នៅតាមរោងចក្រ]យល់ដឹងអំពីបញ្ហានយោបាយហើយពួកគេភាគច្រើនបំផុតគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ»។
ខណៈ លោក រ៉ុង ឈុន កំពុងដឹកនាំយុទ្ធនាការគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ លោក ជា មុនី បានថ្លែងថា គណបក្សនយោបាយខ្លួនឯងមិនទាន់បង្ហាញវត្តមានយុទ្ធនាការនៅក្រៅរោងចក្រនៅឡើយទេ។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំឃើញថា គណបក្សនយោបាយបានធ្វើយុទ្ធនាការនៅតាមផ្លូវនានាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅក្នុងខេត្តមួយចំនួន ប៉ុន្តែពួកគេមិនទាន់បានផ្តោតពិតប្រាកដមកលើកម្មករកាត់ដេរនៅឡើយទេ»។ សូម្បីតែរោងចក្រ Wing Star Shoes នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺដែលមានការបាក់ពិតានអគារ និងបានសម្លាប់កម្មករពីរនាក់ កាលពីខែឧសភាមិនទាន់ឃើញមានអ្នកយុទ្ធនាការនយោបាយណាមកសន្យាជាមួយកម្មករថានឹងផ្តល់លក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរជាងមុនឡើយ។
លោក ម៉ៅ ស៊ីសុងប្រធានរដ្ឋបាលរបស់រោងចក្រនេះបានថ្លែងថា វាមិនទាន់មានយុទ្ធនាការនៅផ្លូវមុខរោងចក្រនៅឡើយទេ។ លោកបន្តថា៖ «វាជាការល្អ»។ លោកបន្តថា៖ «យើងមិនហាមឃាត់ពួកគេមិនឲ្យធ្វើយុទ្ធនាការជាមួយគណបក្សណាមួយដែលពួកគេជ្រើសរើសទេ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវធ្វើនៅក្រៅម៉ោងការងារ។
លោក អាត់ ធន់ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា និងជាប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពប្រជាធិបតេយ្យកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ហៅស៊ីខៅឌូ បានថ្លែងថា លោកមិនប្រាកដទេថា តើវាមានវិសាលភាពប៉ុនណាដែលកម្មករកំពុងមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយយុទ្ធនាការនយោបាយ។ លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំបានប្រាប់សមាជិករបស់ខ្ញុំមិនឲ្យធ្វើយុទ្ធនាការ ក្នុងអំឡុងម៉ោងការងារទេ»។ «ហើយប្រសិនបើពួកគេចូលរួមនៅក្រៅម៉ោងការងារពួកគេមិនត្រូវប្រើឈ្មោះរបស់សហជីពទេ យើងឯករាជ្យ»។
ទោះយ៉ាងណាក្តី លោក ជា មុនី បានថ្លែងថា កម្មករកាន់តែច្រើនឡើង មានលក្ខណៈសកម្មក្នុងបញ្ហានយោបាយខ្លាំងជាងមុនហើយបានចាប់ផ្តើមធ្វើយុទ្ធនាការសម្រាប់គណបក្សដែលពួកគេជ្រើសរើសនៅក្នុងអំឡុងពេលទំនេររបស់ពួកគេ»។ លោកបន្តថា៖ «ពួកគេបាននិងកំពុងចូលរួមយុទ្ធនាការ...ហើយនៅពេលខ្ញុំស្តាប់វិទ្យុ ខ្ញុំតែងតែឮកម្មករទូរស័ព្ទចូលដើម្បីអំពាវនាវឲ្យមិត្តភក្តិ ឬកម្មករដទៃៗទៀតបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដើម្បីទទួលបានប្រាក់ឈ្នួលខ្ពស់ជាងមុន»។
បើទោះបីកម្មករកាត់ដេរប្រហែលជាមិនកំពុងពាក់មួកនិងអាវគណបក្សទាំងអស់ក៏ដោយ ក៏លោក សុន ឆ័យ ជឿថា «ចលនាដើម្បីការផ្លាស់ប្តូរមួយ»កំពុងកើតមាន។ «តាមរយៈការចូលរួមពីសហជីពពួកគេបានរៀនសូត្រច្រើនជាងមុនអំពីសិទ្ធិរបស់ពួកគេ និងរបៀបតវ៉ា។ «យើងតែងតែគាំទ្រកម្មករ»។ «ប៉ុន្តែជាថ្មីម្តងទៀត គឺថា អនាគតរបស់កម្មករគឺពឹងផ្អែកលើគណបក្សប្រឆាំង»។
ទោះយ៉ាងណាក្តី លោក គឹមហាន មកពីគណបក្សប្រជាជនជឿថា កម្មករតិចតួចប៉ុណ្ណោះដែលចង់ងាកចេញពីគណបក្សមួយដែលផ្តល់ការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលដល់ពួកគេ ហើយនឹងបន្តការដំឡើងទៀត។ «គណបក្សប្រជាជនមានគោលនយោបាយច្បាស់លាស់សម្រាប់កម្មករដូចជាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល និងអត្ថប្រយោជន៍និងការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងចំពោះស្តង់ដាររស់នៅ។ អ្វីទាំងនេះគឺយើងបានធ្វើមុន»។
យ៉ាងណាក្តី លោក ឫទ្ធី កម្មករកាត់ដេរម្នាក់នៅរោងចក្រមួយក្នុងក្រុងភ្នំពេញ បានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំនឹងបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិពីព្រោះពួកគេនឹងផ្តល់ឲ្យយើងនូវប្រាក់ឈ្នួលខ្ពស់ជាងមុន។ ខ្ញុំគិតថា ក្តីបារម្ភរបស់កម្មករនឹងបញ្ចប់ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឈ្នះឆ្នោត»៕ PS
