.jpg)
ទីតាំងឡដុតកុលាលភាជន៍ ទើបកាយឃើញថ្មីៗនេះ។ រូបថត អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា
សៀមរាបៈ អ្នកជំនាញអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យារកឃើញឡដុតកុលាលភាជន៍មួយកន្លែងនៅខាងជើងខ្លោងទ្វារដីឆ្នាំងនៃក្រុងអង្គរធំ ដោយការសន្និដ្ឋានបឋមថា កន្លែងនេះត្រូវបានសាងសង់ក្នុងសម័យអង្គរ ខណៈការស្រាវជ្រាវកំពុងបន្ត តែគ្រោងបញ្ចប់នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ។
តាមទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានឲ្យដឹងពីថ្ងៃទី ២៧ វិច្ឆិកាថា ឡដុតកុលាលភាជន៍នេះត្រូវបានធ្វើកំណាយឃើញនៅទួលត្រពាំងបុស្ស ក្នុងភូមិនគរក្រៅ សង្កាត់គោកចក ក្រុង/ខេត្តសៀមរាប ខាងជើងខ្លោងទ្វារដីឆ្នាំងនៃក្រុងអង្គរធំ។ អាជ្ញាធរនេះបញ្ជាក់ថា តាមការសន្និដ្ឋានបឋម ឡដុតកុលាលភានជ៍នេះប្រហែលសង់ក្នុងសម័យអង្គរ ឬក្រោយអង្គរ។
លោក ទិន ទីណា អនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរដែលជាប្រធានក្រុមកំណាយនេះបានឲ្យដឹងថា ការជ្រើសរើសទីតាំងនេះធ្វើកំណាយគឺដើម្បីឲ្យដឹងច្បាស់ថា ទីនេះជាកន្លែងផលិតកុលាលភាជន៍សម័យបុរាណមែនឬអត់?លោកបន្តថា កន្លងមកមានអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនបានប្រទះឃើញសំណល់បំណែកកុលាលភាជន៍ជាច្រើនរាយប៉ាយលើទួលនៅលើខ្នងទំនប់ ដែលមានទីតាំងនៅខាងលិចខ្លោងទ្វារដីឆ្នាំងនៃរាជធានីអង្គរធំ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «រហូតមកទល់ពេលនេះពុំទាន់មានការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ ដើម្បីបញ្ជាក់ថា ទីតាំងនេះជាឡដុតកុលាលភាជន៍សម័យបុរាណនៅឡើយទេ? ដូច្នេះតាមរយៈបំណែកកុលាលភាជន៍ និងបំណែកដីដុតដែលបន្សល់ទុកលើទួលធំវែងដល់សព្វថ្ងៃ អ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនយល់ស្របគ្នាថាទីតាំងនេះមានភាគរយខ្ពស់អាចជាឡដុតភាជន៍សម័យបុរាណ»។
លោក ទិន ទីណា បានឲ្យដឹងទៀតថា គម្រោងស្រាវជ្រាវនៅទីតាំងខាងលើនឹងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំនេះ បន្ទាប់ពីចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃ ១៦ វិច្ឆិកា ហើយតាមរយៈកំណាយនេះ ក្រុមការងារក៏បានឃើញជញ្ជាំងឡ និងភាជន៍ភាគច្រើនជារបស់ប្រើប្រចាំថ្ងៃមានឆ្នាំងដី ក្បឿង ចង្ក្រាន និង ខួច ជាដើម។
លោកថា៖ «បន្ទាប់ពីធ្វើកំណាយរួច យើងនឹងសុំគោលការណ៍សិក្សាស្រាវជ្រាវនៅតំបន់នេះបន្តទៀត ដោយចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌទួលទាំងអស់ គូសផែនទីដាក់ទីនេះជាតំបន់ការពារសម្រាប់ឱ្យភ្ញៀវទេសចរមកទស្សនា និងការសិក្សា...»។
លោក វិទូ ភិរម្យ បុរាណវិទូនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានថ្លែងថា ក្រុមការងារបានយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើបច្ចេកទេសកំណាយ ដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យដល់សំណង់បុរាណ និងវត្ថុបុរាណដែលប្រទះឃើញនៅក្នុងរណ្តៅ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «លក្ខណៈរចនាសម្ព័ន្ធឡដែលរកឃើញពេលនេះ គឺពិសេសណាស់ ព្រោះរូបរាង រចនាសម្ព័ន្ធឡនេះខុសពីឡភាគច្រើននៅតំបន់អង្គរ ដែលធំៗ វែង។ តាមរយៈវត្ថុដែលប្រទះឃើញនៅទីនេះ ក៏ធ្លាប់ឃើញនៅតាមការដ្ឋានកំណាយលើទីតាំងមនុស្សរស់នៅដែរ តែយើងមិនដឹងថាវាមានប្រភពពីឡណាទេ?»។
លោក ឆាយ រចនា ប្រធានការិយាល័យអង្គភាពកុលាលភាជន៍អង្គរនៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា ក្រុមការងារមិនទាន់ដឹងរូបរាងឡពេញលេញនៅឡើយទេ ដោយគ្រាន់តែឃើញមានជញ្ជាំងឡ ទំហំឡតូច រាងមូល មានកន្លែងដាក់ឧស មានអង្កត់ផ្ចិតត្រឹម ៣ ម៉ែត្រការ៉េប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែលោកថា ឡដីឆ្នាំងនេះគឺមានលក្ខណពិសេសអស្ចារ្យ ដែលមិនធ្លាប់ឃើញពីមុនមកទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «តាមរយៈបំណែកក្បឿង យើងអាចសន្និដ្ឋានថា ឡដុតភាជន៍នេះប្រហែលកើតឡើងនៅចុងសម័យអង្គរ ព្រោះក្បឿងប្រភេទនេះមិនសូវឃើញប្រើប្រាស់នៅក្នុងសម័យអង្គរទេ។...ប្រហែលជាជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការហៅឈ្មោះខ្លោងទ្វារដីឆ្នាំងដែរ ព្រោះជាកន្លែងមានឡផលិតឆ្នាំងដីជាច្រើន»។
ជាមួយគ្នានេះអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាក៏បានប្រកាសពីការបញ្ចប់ការជួសជុលព្រះពុទ្ធបដិមា ១ អង្គនៅរួតបាកាណកំពូលប្រាសាទអង្គរវត្តផងដែរ បន្ទាប់ពីមានបញ្ហាចុះខ្សោយគុណភាពសំណង់ ដោយសារតែជើងក្រោមប្រេះបែកបាក់ ព្រោះទ្រទម្ងន់ធ្ងន់ពេក។
លោក សយ សុភារិន្ទ មន្ត្រីជំនាញអភិរក្សចម្លាក់នៃនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទក្នុងឧទ្យានអង្គរ និងបុរាណវិទ្យាបង្ការ និងជាអ្នកជួសជុលបានឲ្យដឹងថា ព្រះពុទ្ធបដិមាអង្គនេះមានបញ្ហាមួយចំនួនត្រង់ព្រះសិរ ព្រះភក្ត្រ ជើងផ្នែកខាងក្រោម និងជើងទម្រទប់លំនឹង។
បើតាមលោក សុភារិន្ទ ដើម្បីសង្គ្រោះបដិមាឱ្យល្អប្រសើរឡើងវិញក្រុមអ្នកអភិរក្សត្រូវតាមដានអង្កេតមើលពីស្ថានភាពខូចខាតជាប្រចាំ ហើយសិក្សាស្រាវជ្រាវចងក្រង និងជួសជុលឱ្យបានទាន់ពេលវេលា បង្ការកុំឱ្យមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរដល់បដិមាទាំងមូល។
តាមអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ព្រះពុទ្ធអង្គនេះ ដើមឡើយគឺនៅជាប់នឹងជញ្ជាំងបិទសន្ធប់ទ្វារបន្ទប់នៅរួតបាកាណ តែត្រូវបានដាប់ចេញពីជញ្ជាំងក្នុងសម័យបារាំងប្រហែលឆ្នាំ ១៩៤៣ ដើម្បីជីកកំណាយអណ្តូងកណ្តាលតួបាកាណចុះទៅក្រោមក្នុងបំណងស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យា»៕
