ភ្នំពេញៈ យោងតាមទិន្នន័យថ្មីរបស់អង្គការ UNAIDS ដែល កាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ទទួលបានបង្ហាញថា តាមការប៉ាន់ប្រមាណអ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ចំនួន ៩០០ ៣១៥ នាក់ និងអ្នកស្លាប់ដោយសារមេរោគអេដស៍ចំនួន ៦១៧ ៦៣៤ នាក់ត្រូវបានបញ្ចៀសដោយយោងទៅលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងយ៉ាងឆាប់រហ័សនឹងទទួលបានជោគជ័យលើជំងឺដ៏កាចសាហាវនេះដោយគិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩១ ដល់ឆ្នាំ ២០១៦។
ទោះយ៉ាងណាបន្ទាប់ពីមានការកាត់បន្ថយជំនួយពីខាងក្រៅនារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះប្រទេសកម្ពុជាបានប្រឈមមុខនឹងឧបសគ្គដែល «មិនធ្លាប់មានពីមុន» ដែលវាជាបញ្ហាមួយចោទឡើងចំពោះនិរន្តរភាពនៃកម្មវិធីព្យាបាល និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងមេរោគអេដស៍/ ជំងឺអេដស៍ហើយអ្នកជំនាញបានថ្លែងថា លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលបង្កើនការចូលរួមចំណែករបស់ខ្លួននោះទើបគម្លាតថវិការបស់កម្ពុជាអាចជួយរួមចំណែកបាននិងទទួលជោគជ័យចំពោះបញ្ហាប្រឈមនេះ។
ប្រទេស កម្ពុជា បានពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងទៅលើការផ្តល់ជំនួយពីខាងក្រៅដើម្បីធ្វើការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឆ្លងមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍ ប៉ុន្តែប្រភពនៃការផ្តល់មូលនិធិទាំងនោះចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចុះនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០។
ខណៈដែលប្រទេសផ្សេងទៀតបានរងផលប៉ះពាល់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាពីការកាត់បន្ថយជំនួយនេះដែរ ប៉ុន្តែផលប៉ះពាល់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺមានច្រើនដែលធ្វើឲ្យមានសំណួរមួយចោទឡើងថា តើកម្មវិធីប្រយុទ្ធប្រឆាំងមេរោគអេដស៍នឹងអាចដំណើរការបានដល់ពេលណា?
អតីតប្រធានអង្គការ UNAIDS ប្រចាំកម្ពុជាលោកស្រី Marie-Odile Emond បានថ្លែងថាការចូលរួមចំណែកក្នុងប្រទេសបានកើនឡើងយឺតៗតែនៅមិនទាន់ដល់ល្បឿនដែលសមស្របនៅឡើយទេ។
លោកស្រីថ្លែងក្នុងបទសម្ភាសមួយ កាលពីសប្តាហ៍មុនថា៖ «ពិតណាស់...វាជាករណីបន្ទាន់ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវបង្កើនការចូលរួមចំណែកផ្តល់ថវិកាជាតិរបស់ខ្លួនពីព្រោះការព្យាករទាំងអស់ដែលបានធ្វើគឺថវិកានៅមានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៧ ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៨ [និងឆ្នាំទៅមុខៗទៀត] មិនមានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ លុះត្រាតែរាជរដ្ឋាភិបាលបង្កើនការចូលរួមចំណែករបស់ខ្លួន។ យើងកំពុងមានគម្លាតនៃការផ្តល់ជំនួយសម្រាប់ការផ្តល់សេវាកម្មនានា»។
លោកស្រីថ្លែងថា៖ «វាគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់។ ប្រសិនបើមានគម្លាតនៃការផ្តល់ជំនួយហើយរដ្ឋាភិបាលមិនអាចរួមចំណែកបាននៅពេលនោះការផ្តល់សេវាកម្មនានាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺអេដស៍ និងធ្លាក់ចុះហើយយើងនឹងបាត់បង់ផលប្រយោជន៍មួយចំនួន»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវរួមចំណែកយ៉ាងហោចណាស់ ៤ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ ២០១៨ ទៅ ដើម្បីចៀសវាងគម្លាតការផ្តល់ថវិកាសម្រាប់សេវាកម្មទាំងនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុមានអាទិភាពប្រកួតប្រជែងជាច្រើនហើយនៅមិនទាន់ប្រាកដប្រជាទេថាតើការផ្តល់ថវិកានេះអាចសម្រេចបានឬក៏អត់។
ក្រុមអ្នកជំនាញឲ្យដឹងថាលើសពីនេះទៀតម្ចាស់ជំនួយធំបំផុតពីរគឺ មូលនិធិសកល និងអង្គការ USAID មិនត្រឹមតែកាត់បន្ថយជំនួយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងដាក់លក្ខខណ្ឌហិរញ្ញប្បទានតឹងរ៉ឹងជាងមុន។
អ្នកនាំពាក្យអង្គការមូលនិធិសកលលោក Seth Faison បានឱ្យដឹងថាអង្គការពិភពលោកនឹងកំណត់ពីតម្រូវការសហហិរញ្ញប្បទានរបស់ប្រទេសកម្ពុជានៅពេលដែលអង្គការទទួលបានសំណើមូលនិធិផ្លូវការរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលទំនងជានៅចុងឆ្នាំនេះ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាកាលពីដើមខែនេះលោកវេជ្ជបណ្ឌិត ទា ផល្លា អនុប្រធានអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ (NAA) បានឱ្យដឹងថាកម្ពុជាត្រូវបានទាមទារឲ្យផ្តល់ថវិកាយ៉ាងហោចណាស់ ៣,២ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំសម្រាប់រយៈពេលបីឆ្នាំខាងមុខដោយចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ ២០១៨ ទៅ ដើម្បីឲ្យប្រទេសនេះអាចទទួលបានជំនួយបែងចែកសកលចំនួន ៤១,៦ លានដុល្លារ។ ការចូលរួមចំណែកប្រចាំឆ្នាំរបស់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានចំនួន ១,៥ លានដុល្លារសម្រាប់ការព្យាបាល។
លោក ផល្លា ឲ្យដឹងថា នៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសាលោក អៀង មូលី ប្រធាន NAA បានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ទៅក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុស្នើសុំការចូលរួមចំណែកចំនួន ៤ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ លិខិតដាច់ដោយឡែកមួយទៀតត្រូវបានផ្ញើទៅក្រសួងសុខាភិបាលនៅថ្ងៃទី ២៤ មេសាដើម្បីបង្ហាញពីសំណើបន្ទាន់ដូចគ្នា។
លោកបញ្ជាក់ថាមូលនិធិសកលបានកាត់បន្ថយជំនួយរបស់ខ្លួនចំនួន ២ លានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
លោក Faison ថ្លែងថា៖ «ការបែងចែកមូលនិធិសកលសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ ២០១៦ គឺមានចំនួន ១៤៨ លានដុល្លារហើយការកាត់បន្ថយជំនួយនេះគឺជាការបង្ហាញពីជោគជ័យមួយ»។
លោក Faison បានសរសេរនៅក្នុងអ៊ីមែលមួយថា៖ «ការបែងចែកមូលនិធិសកលគឺផ្អែកលើបន្ទុកជំងឺ និងកម្រិតប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រទេសនីមួយៗជាកន្លែងដែលអង្គការសកលផ្តល់ដល់ប្រទេសជាង ១០០ ។ ការបែងចែកជំនួយកើនឡើងគឺសម្រាប់ប្រទេសណាដែលមានបញ្ហាធំជាងហើយជំនួយនឹងត្រូវកាត់បន្ថយនៅកន្លែងណាដែលធ្វើបានជោគជ័យច្រើន»។
លោក ផល្លា ថ្លែងថាម្ចាស់ជំនួយធំបំផុតទីពីរគឺអង្គការ USAID បានកាត់បន្ថយពីចំនួន ១៨ លានដុល្លារមកនៅត្រឹម ១១ លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៧។ អង្គការ USAID ក៏នឹងមិនផ្តល់សេវាមូលនិធិផងដែរ បន្ទាប់ពីខែវិច្ឆិកាទៅគឺនៅបន្តផ្តល់ថវិកាសម្រាប់តែជំនួយបច្ចេកទេសប៉ុណ្ណោះ។ លោក ផល្លា ថា៖«យើងកំពុងប្រឈមនឹងកង្វះថវិកាពី ៤ ទៅ ៥ លានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំជាមួយនឹងការកាត់បន្ថយជំនួយចុងក្រោយរបស់ម្ចាស់ជំនួយធំបំផុតពីររួមបញ្ចូលគ្នា»។
លោក Jay Raman អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកថ្លែងថាការផ្តល់ជំនួយរបស់អាមេរិកលើកម្មវិធីប្រយុទ្ធប្រឆាំងមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍គឺ «មានច្រើនគួរសម និងទទួលបានលទ្ធផលល្អប្រសើរ» ប៉ុន្តែកាលពីថ្ងៃអាទិត្យលោកមិនបានបញ្ជាក់ឲ្យបានលម្អិតបន្ថែមទេ។
លោក ផល្លា ឱ្យដឹងថាការស្នើសុំឲ្យសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលផ្តល់ថវិកាយ៉ាងហោចណាស់ ៤ លានដុល្លារគឺគិតចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំក្រោយទៅដែលនឹងត្រូវប្រព្រឹត្តទៅតាមរយៈដំណើរការថវិកាធម្មតា និងត្រូវពិភាក្សាក្នុងរដ្ឋសភា។
ទោះយ៉ាងណា លោកបានកត់សម្គាល់ឃើញថាមានអាទិភាពចំណាយថ្នាក់ជាតិជាច្រើនជាពិសេសនៅពេលដែលមានការចំណាយយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ និងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវជ្រើសរើសដើម្បីចំណាយ។ រដ្ឋាភិបាលក៏កំពុងដោះស្រាយអំពីនិរន្តរភាពរបស់គម្រោងមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ជាផងដែរ បន្ទាប់ពីលោក Beat Richner ដែលជាស្ថាបនិកមន្ទីរពេទ្យនេះបានប្រកាសលាលែងពីតំណែងកាលពីខែមីនាកន្លងទៅ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងសុខាភិបាលលោក លី សុវណ្ណ បានបង្វែរសំណួរទៅអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍។ មន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុមិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយបានទេកាលពីថ្ងៃអាទិត្យដោយបានបង្វែរសំណួរទៅមន្ត្រីផ្សេងទៀតរបស់ក្រសួង។
លោកស្រី Emond បានថ្លែងថាកម្ពុជាប្រឈមមុខនឹងស្ថានភាពដែលងាយនឹងប្រែក្លាយជាអាក្រក់ប្រសិនបើមិនត្រូវបានដោះស្រាយទាន់ពេលវេលាអាចនឹងមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានភ្លាមៗ។
លោកស្រីថ្លែងថា៖ «ប្រសិនបើអ្នកកាត់បន្ថយលទ្ធភាពទទួលបានការព្យាបាល ឬការងារបង្ការដែលវាសំខាន់ណាស់ផងដែរនោះ នោះវានឹងមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានទៅលើជិវិតប្រជាជន ប៉ុន្តែក៏មានហានិភ័យផងដែរនៃការកើតមានឡើងវិញបន្ទាប់ពីការថយចុះហើយនោះជាអ្វីដែលយើងនឹងវិនិយោគបន្ថែមទៀត»។
លោកស្រីបន្ថែមថា ប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងតំបន់ដូចជា វៀតណាម និងមីយ៉ាន់ម៉ាបានជួបនឹងស្ថានភាពស្រដៀងគ្នា ប៉ុន្តែបានបង្កើនការបរិច្ចាគថវិកាថ្នាក់ជាតិរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែថវិកា មិនមែនជាបញ្ហាតែមួយគត់ដែលកម្មវិធី HIV/AIDS របស់កម្ពុជាកំពុងប្រឈមមុខនោះទេ។
លោកស្រី Emond បានថ្លែងថាកម្ពុជាកំពុងបាត់បង់សមត្ថភាព និងធនធានមនុស្សដូចជាអ្នកជំនាញដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩១ ដែលពួកគេកំពុងត្រៀមខ្លួនចូលនិវត្តន៍។
អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល កំពុងខកចិត្តចំពោះការធ្លាក់ចុះថវិកា ដូច្នេះពួកគេជ្រើសរើសផ្តោតទៅលើផ្នែកដទៃៗទៀតនៃវិស័យសុខាភិបាល។ លោកស្រីបន្ថែមថាប៉ុន្តែតម្រូវការឲ្យមានសមត្ថភាព និងជំនាញនៅបន្តឲ្យមានដោយសារត្រូវគ្រប់គ្រងប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំដែលកំពុងទទួលការព្យាបាល។
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រហែល ៧០ ម៉ឺននាក់កំពុងរស់នៅជាមួយមេរោគអេដស៍ និងជាង ៨០ ភាគរយក្នុងចំណោមនេះកំពុងទទួលការព្យាបាល។
លោក សន សុធារិទ្ធី អ្នកសម្របសម្រួលថ្នាក់ជាតិសម្រាប់បណ្តាញអ្នករស់នៅជាមួយមេរោគអេដស៍ (PLHIV) គឺជាផ្នែកនៃចលនានោះចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមពីដំបូង។
លោកបានចាប់ផ្តើមជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តម្នាក់ បន្ទាប់ពីលោកត្រូវបានធ្វើតេស្តឈាមរកឃើញថាមានមេរោគអេដស៍ ពីព្រោះលោកចង់ជួយអ្នកដទៃៗទៀតដែលស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដូចលោក។ លោកថ្លែងថាប្រទេសកំពុងស្ថិតនៅក្នុង «ដំណាក់កាលផ្លាស់ប្តូរសំខាន់មួយ» ដែលត្រូវការបន្ថែមការចំណាយដើម្បីទ្រទ្រង់កម្មវិធី និងសេវា។
ថវិកាសរុបចំនួន ៥ លានដុល្លារត្រូវបានស្នើសុំដោយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដើម្បីអនុវត្តសកម្មភាពបង្ការនៅក្នុងឆ្នាំខាងមុខ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះគេមិនទាន់ដឹងថាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលណាខ្លះនឹងទទួលបានថវិកាក្នុងការអនុវត្តសកម្មភាពទាំងនេះនោះទេ។
លោក សុធារិទ្ធី បន្តថា៖ «រដ្ឋាភិបាលនឹងជ្រើសរើសអ្នកទទួលយកគោលការណ៍។ ... ប៉ុន្តែយើងមិនដឹងថាតើនៅពេលណា និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួនប៉ុន្មានទេនឹងត្រូវបានជ្រើសរើស»។
លោក ផល្លា ថ្លែងថានៅចំណុចមួយមានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលចំនួន ១៥០ កំពុងធ្វើការងារលើបុព្ធហេតុនេះ។ ប៉ុន្តែឆ្នាំក្រោយអាចមានតិចរហូតដល់តែបីអង្គការ។ ប៉ុន្តែលោកនៅតែប្តេជ្ញាចិត្ត និងមិនចង់ឃើញកម្ពុជាដើរថយក្រោយនោះទេ។ កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៥ មានអ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ថ្មីប្រមាណ ៦៥ នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃបើប្រៀបធៀបនឹងបច្ចុប្បន្នគឺអ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ថ្មីប្រហែលតែពីរនាក់ក្នុងមួយថ្ងៃ។
ពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រហែល ១២ ម៉ឺននាក់បានស្លាប់ដោយសារមេរោគអេដស៍ចាប់តាំងពីការកើតមានជំងឺនេះ ប៉ុន្តែជាងកន្លះលានទៀតត្រូវបានបង្ការបានដោយសារការឆ្លើយតបដោយជោគជ័យរបស់ប្រទេសនេះ៕ NS/PS
