ភ្នំពេញៈ សៀវភៅជាភាសាអង់គ្លេសដែលមានចំណងជើងថា «Hun Sen - War & Peace in Cambodia and Southeast Asia» មានន័យជាភាសាខ្មែរថា «ហ៊ុន សែន សង្គ្រាម និងសន្តិភាពនៅកម្ពុជា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍» ដែលជាស្នាដៃនិពន្ធរបស់លោក ឆាយ សុផល សាស្ត្រាចារ្យព័ត៌មានត្រូវបានប្រកាសចេញផ្សាយ និងដាក់លក់ជាសាធារណៈកាលពីម្សិលមិញចំពេលខួបលើកទី ៣៦ ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
សៀវភៅនេះបានបង្ហាញពីព្រឹត្តិការណ៍នៅកម្ពុជាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧០ មកឆ្នាំ ២០២០ ដែលប្រទេសកម្ពុជាឆ្លងកាត់គ្រប់រសជាតិ ពិសេសខណៈដែលមហាអំណាចបស្ចិមប្រទេស និងអាស៊ីកំពុងប្រកួតប្រជែងគ្នាទាំងសព្វាវុធ បច្ចេកវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម មនោគមន៍វិជ្ជា និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ តួអង្គសំខាន់នៅក្នុងសៀវភៅនេះគឺលោក ហ៊ុន សែន ដែលជាស្ថាបនិកសន្តិភាពនៃកម្ពុជាបានបញ្ចប់សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងនៅកម្ពុជាទាំងស្រុងនាថ្ងៃទី ២៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៩៨។
លោក ឆាយ សុផល ថ្លែងថា៖ «ជាការពិតប្រជាជនកម្ពុជា រួមទាំងបរទេសផងបានស្គាល់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជានរណា ប៉ុន្តែពួកគាត់ទំនងជាមិនបានដឹងពីបញ្ហាប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជាច្រើន ដែលប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់កលិយុគបង្ហូរឈាម កាប់សម្លាប់គ្នាក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម រួមទាំងប្រល័យពូជសាសន៍ឯងរហូតដល់ប្រទេសមានសន្តិភាពមកដល់ពេលនេះ»។
បើតាមលោក ឆាយ សុផល គឺសង្គ្រាមនៅកម្ពុជាមិនមែនជាបញ្ហាតែមួយរបស់កម្ពុជានោះទេ ប៉ុន្តែជាបញ្ហាតំបន់ និងក៏ដូចជាការសាបព្រោះមនោគមន៍វិជ្ជារបស់ប្រទេសមហាអំណាចលើពិភពលោកផងដែរ ក្នុងនោះរួមមាន អាមេរិក ប្រទេសមួយចំនួននៅអឺរ៉ុប អាស៊ី និងអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ លោកថា៖ «ការបញ្ចប់សង្គ្រាមដោយនាំមកនូវសន្តិភាពនៅកម្ពុជាគឺជាសេចក្តីសុខ និងការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជាខ្លួនឯងផង និងជាសេចក្តីសុខសាន្តរបស់ប្រជាជាតិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍»។
នៅក្នុងសៀវភៅដែលមានកម្រាស់ ៦៥៦ ទំព័រនេះលោក ឆាយ សុផល បានរៀបរាប់ពីលក្ខណពិសេសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថា ជាបុគ្គលដែល «ស្អប់មនុស្សក្រឡេចក្រឡុច ស្អប់ការប្រមាថ និងស្អប់ក្មេងព្រហើន ប៉ុន្តែស្តាប់ការពន្យល់ និងទទួលយកអ្វីដែលសមហេតុផលមានមនោសញ្ចេតនាតែមិនទន់ជ្រាយ ពូកែប្រើមនុស្ស និងមិនចេះបិទសរសៃឈាមគេ»។
តាមការពិពណ៌នាក្នុងសៀវភៅនេះលោក ហ៊ុន សែន ជាបុគ្គលដែលចេះបត់បែនតាមកាលៈទេសៈ ដើម្បីប្រយោជន៍រួម តែមិនចូលចិត្តអ្នកក្រឡេចក្រឡុច និយាយមិនពិត បាតដៃជាខ្នងដៃ ហើយស្អប់អ្នកប្រឆាំងផ្កាប់មុខដោយមិនស្តាប់ហេតុផល។
មិនតែប៉ុណ្ណោះលោក ហ៊ុន សែន បានជួយសង្គ្រោះប្រជាជនចេញពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍នាថ្ងៃ ៧ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ និងបាននាំមេដឹកនាំកំពូលនៃរបបនេះមករកយុត្តិធម៌នៅតុលាការខ្មែរ-ក្រហម ព្រមទាំងបានបញ្ចប់សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងនៅកម្ពុជានាចុងឆ្នាំ ១៩៩៨។ លើសពីនេះលោកបាននាំមកនូវសន្តិភាពទាំងស្រុងជូនជាតិ និងជំរុញការអភិវឌ្ឍជាតិប្រកាន់យកនយោបាយការបរទេសប្រកបដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន។
សៀវភៅនេះក៏បានរំលេចផងដែរថា លោក ហ៊ុន សែន មុនពេលឡើងកាន់មុខតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបានឆ្លងកាត់ជីវិតជាអ្នកចម្ការ ជាក្មេងវត្តជាអ្នករកស៊ីជួញដូរតិចតួចនៅតាមភូមិ ជានាយទាហាន មេបញ្ជាការឆ្លងកាត់សមរភូមិប្រយុទ្ធ ជាអ្នកទោស ជាអ្នកសង្គ្រោះ ជារដ្ឋមន្ត្រី និងឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយបើទោះជាត្រូវបានគេតាមធ្វើឃាតជាច្រើនលើកក៏ដោយ ក៏ក្រុមឃាតករមិនបានសម្រេចឡើយ។
បើតាមលោក សុផល ការសម្ពោធសៀវភៅនៅពេលនេះក៏ចង់ចូលរួមរំឭកខួបលើកទី ៣៦ នៃការឡើងកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាផ្លូវការរបស់លោក ហ៊ុន សែន (១៤ មករា ១៩៨៥) និងដើម្បីទុកជាឯកសារយោងសម្រាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិដែលចង់ដឹងពីព្រឹត្តិការណ៍ពិតនៅកម្ពុជា៕