.jpg)
អ្នកដំណើរជិះម៉ូតូកាត់ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ផា លីណា
ភ្នំពេញៈ ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា បានសរសេរសារបង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុកកាលពីម្សិលមិញដោយបានអះអាងថា គ្មានភ័ស្តុតាងណាមួយបញ្ជាក់ពីរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានពាក់ព័ន្ធ នៅក្នុងរដ្ឋប្រហារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ ១៩៧០ នោះទេ។
សាររបស់ស្ថានទូតអាមេរិកនេះគឺជាការឆ្លើយតបជាមួយអ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនដែលបានសរសេរសារបញ្ចេញមតិនៅក្នុងហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតដោយបានយល់ឃើញថារដ្ឋាភិបាលអាមេរិកជាដើមចម និងជាអ្នករួមចំណែកស្ថាបនិកឲ្យកើតមានរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម។
ហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតអាមេរិកបានសរសេរថា៖ «យើងសូមធ្វើការកត់សម្គាល់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកមិនបានពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងរដ្ឋប្រហារដែលនាំឲ្យលោក លន់ នល់ ឡើងកាន់អំណាចនោះទេ។ រហូតមកដល់ពេលនេះ គ្មានភ័ស្តុតាងណាមួយដែលបញ្ជាក់ពីការពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ មានភ័ស្តុតាងយ៉ាងច្រើន ដែលបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលចិនបានគាំទ្រយ៉ាងសកម្មដល់របបខ្មែរក្រហម ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ និងក្នុងរយៈកាលក្រោយពីនោះមក»។
សារដោយឡែកមួយទៀតដែលបានសរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជាបានឲ្យដឹងទៀតថា៖ «យើងសូមអំពាវនាវឲ្យប្រទេស កម្ពុជា ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវនយោបាយការបរទេសឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព និងប្រកបដោយតុល្យភាព ដែលរក្សាបាននូវអនាគតរបស់ប្រទេសសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់»។
ការឆ្លើយតបរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅភ្នំពេញបានធ្វើឡើងក្រោយពីមានអាសយដ្ឋានហ្វេសប៊ុករបស់អ្នកសរសេរចូលមួយចំនួនដូចជាឈ្មោះ មុនី ច័ន្ទ បានសរសេរចូលទៅក្នុងហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតអាមេរិកថា៖ «បើគ្មានអាមេរិកគាំទ្រ លន់ នល់ ឲ្យធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ចេញពីអំណាចនៅខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៧០ ទេ ក៏កម្លាំងខ្មែរក្រហមមិនរីកចម្រើនធំធាត់រហូតដល់នាំយកប្រទេសកម្ពុជាទម្លាក់ចូលទៅក្នុងរបបវាលពិឃាតប្រល័យពូជសាសន៍ឯងនោះដែរ។ និយាយជារួម អាមេរិក ក៏ជាដើមចម និងជាអ្នករួមចំណែកស្ថាបនិកឲ្យ កើតមានរបបខ្មែរក្រហម និងវាលពិឃាតនៅកម្ពុជាមួយចំណែកធំដែរ»។
អាសយដ្ឋានមួយទៀតឈ្មោះ Bong Kla បានលើកជាសំណួរថា៖ «លន់ នល់ ប្រើអាវុធចិន?»។
ការបញ្ចេញមតិរបស់ មុនី ច័ន្ទ ប្រហាក់ប្រហែលជាមួយសុន្ទរកថាលោក ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានថ្លែងនៅក្នុងពិធីមីទ្ទីងរំឭកខួបទី ៤០ នៃទិវាជ័យជម្នះ ៧ មករាកាលពីថ្ងៃ ៧ មករា ខែមុននេះបានឲ្យដឹងថា គ្រោះមហន្តរាយរបស់ប្រទេស កម្ពុជា បានចាប់ផ្ដើមពីរដ្ឋប្រហាររបស់ពួក លន់ នល់ រំលំរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមនៅថ្ងៃទី ១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៧០ ដោយមានបរទេសបញ្ជាពីក្រោយដែលបានរុញទម្លាក់កម្ពុជាពីកោះសន្តិភាពទៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមពេញទំហឹង។ សង្គ្រាមពីឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥ បានសម្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជាជិតមួយលាននាក់។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម ៥ ឆ្នាំប្រជាជនកម្ពុជាបានបន្តធ្លាក់ក្នុងគ្រោះមហន្តរាយមួយថ្មីទៀតគឺរបបប្រល័យពូជសាសន៍ឯងនៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពុំធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាក៏ដូចប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ។
កាលពីថ្ងៃទី ៣០ ខែមករា កន្លងមកនេះ ស្ថានទូតអាមេរិកក៏បានសរសេរបង្ហោះនៅក្នុងហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតដែរថា នៅខួបលើកទី ៤០ នៃខែមករា ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ស្ថានទូតអាមេរិក សូមឧទ្ទិសដល់ជីវិតប្រជាជនកម្ពុជា ជាង ២ លាននាក់ ដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនដែលរស់រានមានជីវិតពីរបបនេះ ប្រមាណ ៥ លាននាក់ ដែលទទួលរងការឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្ត។
នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៨ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា បានដាក់ទោសលើអតីត មេដឹកនាំជាន់ ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមចំនួន ២ រូបគឺ នួន ជា និង ខៀវ សំផន ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្យឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៤៩។
ហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតអាមេរិកដដែលនេះបានឲ្យដឹងផងដែរថា៖ «សាលក្រមដាក់ទោសរបស់តុលាការនេះ មានការទទួលស្គាល់ជាលើកដំបូងថា ឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបបខ្មែរក្រហម គឺជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដូចដែលបានកំណត់ និយមន័យ នៅក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ។ សាលក្រមនេះគួរតែនាំមកនូវក្តីសង្ឃឹមដល់អ្នកដែលស្វែងរកការពិត និងអ្នកទទួលខុសត្រូវនៅកម្ពុជា និងក្នុងប្រទេសដទៃទៀត ដែលកំពុងខិតខំផ្សះផ្សាជាមួយនឹងអំពើយង់ឃ្នងពីអតីតកាល។ វាក៏គួរតែជាការព្រមានដ៏ខ្លាំងមួយដល់រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមអ្នកប្រព្រឹត្តអំពើព្រៃផ្សៃ ឬបំបាត់សំឡេងប្រជាជន ដែលថាយុត្តិធម៌ អាចឈ្នះបាននៅពេលដែលយើងទាំងអស់រួមគ្នាស្វែងរកតម្លាភាព ការពិត និងការទទួលខុសត្រូវ។ វាគឺជារឿងដ៏សំខាន់ណាស់ដែលយើងត្រូវចងចំាដែរថា ក្រុមខ្មែរក្រហមបានពឹងផ្អែកយ៉ាងងប់ងុលទៅលើមហាអំណាចធំមួយ ដែលមានផលប្រយោជន៍ខុសពីផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនកម្ពុជា»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីម្សិលមិញ បានប្រតិកម្មដោយរិះគន់ស្ថានទូតអាមេរិកចំពោះការបង្ហោះរូបភាព លោក ប៉ុល ពត មេដឹកនាំខ្មែរ និង លោក វ៉ាង តុងសិន អតីតអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការ មជ្ឈិមបក្សកុម្មនីស្តចិនថា ជាយុទ្ធនាការដែលដាក់កំហុសទៅលើប្រទេស ចិន។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានថ្លែងថា៖ «យើងមិនរណបជាមួយប្រទេសណាទេ។ យើងសំណូមពរវិញ សហរដ្ឋអាមេរិកគោរពអធិបតេយ្យភាព និងឯករាជភាពរបស់កម្ពុជាកុំលាបពណ៌កម្ពុជាថា ជារណបរបស់ប្រទេសណាមួយ ហើយប្រទេស កម្ពុជា យើងធ្វើជាមិត្តទាំងអស់ហើយមិនយកអ្នកណាជាសត្រូវទេ សូម្បីតែប្រទេសអាមេរិកខ្លួនឯងក៏កម្ពុជាសហការជាមួយគ្នា។ កម្ពុជាគ្រាន់តែមានទិសដៅមួយការពារសន្តិភាព មិនត្រឹមតែនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទេ តែថែមទាំងតំបន់ផងដែរ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានថ្លែងថា ការដាក់រូបភាពខ្មែរក្រហមជាមួយចិនគឺគ្រាន់តែជាយុទ្ធនាការដែលដាក់កំហុសទៅលើប្រទេសចិនតែម្នាក់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយការិយាល័យអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ផងដែរដោយស្វាគមន៍ក្នុងតម្លៃខ្ពស់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានគាំទ្រអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាដែលបានកាត់ទោសលោក នួន ជា និង ខៀវ សំផន ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍។ ទោះបីជាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងរួមជាមួយអ្នកនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ដូចជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីទី ៤៥ ក៏ទទួលស្គាល់ និងស្ដែងនូវការសោកស្ដាយក្នុងកិច្ចពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានឈ្លានពានឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា នៅសម័យកាលឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥ និងការជ្រៀតជ្រែកនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ដែលបង្កើតឱកាសឲ្យខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានឲ្យដឹងថា៖ «កម្ពុជាស្វាគមន៍រាល់ប្រទេសមហាអំណាចនិងប្រទេសជាមិត្តទាំងអស់ ទោះប្រទេសនោះស្ថិតនៅក្នុងភាពគ្រប់គ្រងឬប្រព័ន្ធនយោបាយណាមួយក៏ដោយ ក្នុងកិច្ចចូលរួមជាដៃគូអភិវឌ្ឍ និងភាតរភាពចំពោះសិទ្ធិស្វ័យសម្រេចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាក្នុងកិច្ចជ្រើសរើស និងធានាជោគវាសនារបស់ខ្លួនដោយខ្លួនឯង»។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ការិយាល័យអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងនាមប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល សូមអំពាវនាវដល់ប្រទេសជាមិត្តទាំងអស់ មេត្តាប្រាសចាកពីកិច្ចការជ្រៀតជ្រែកផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ដែលជាប្រជាជាតិអធិបតេយ្យ»។
លោក គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានថ្លែងថា តើ ប្រទេសណាមួយដែលទៅឈ្លានពានគេ ហើយសរសេរឯកសារផ្លូវការថា ខ្លួនទៅឈ្លានពានគេ តើមានដែរឬទេ នៅក្នុងពិភពលោក? គឺវាអត់មានទេប៉ុន្តែសកម្មភាពនិងទង្វើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក គឺវាបង្ហាញអំពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងស៊ីជម្រៅនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។
លោក ភា ថ្លែងថា៖ «មិនបាច់សួរច្រើនទេយើងមើលឥឡូវតើមានរណ្ដៅគ្រាប់បេរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែរឬអត់? កាកសំណល់អាវុធមិនទាន់ផ្ទុះហើយដែលជាកាកសំណល់សង្គ្រាមថាតើជារបស់ចិនច្រើនជាង ឬសហរដ្ឋអាមេរិក?»៕
