ភ្នំពេញៈ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានវិលត្រឡប់មកប្រទេស កម្ពុជា វិញដោយជោគជ័យកាលពីម្សិលមិញ បន្ទាប់ពីដំណើរទស្សនកិច្ចទៅប្រទេស ជប៉ុន ដែលលោកទទួលបានកម្ចីថ្មី ១៣៤ លានដុល្លារអាមេរិក ជាការសន្យាពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបតិ្តការការពារជាតិ និងការបង្កើនទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីឲ្យទៅជាដៃគូយុទ្ធសាស្រ្ត។
អ្នកជំនាញឲ្យដឹងកាលពីម្សិលមិញថា ប៉ុន្តែ អ្នកសង្កេតការណ៍ដែលសង្ឃឹមនឹងបកស្រាយការពង្រឹងចំណងទំនាក់ទំនងនេះថា ជាសញ្ញាបង្ហាញពីភាពស្មោះស្ម័គ្ររបស់កម្ពុជាចំពោះចិនធ្លាក់ចុះ និងមានការយល់ច្រឡំ។
កិច្ចពិភាក្សាទ្វេភាគីរវាងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ស៊ីនហ្សូ អាបេ នាយករដ្ឋមន្រ្តី ជប៉ុន បានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-ជប៉ុន ដែលក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះ ជប៉ុន បានសន្យាផ្តល់ជំនួយ ២០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់តំបន់ដែលបញ្ចប់ឆ្នាំ ហើយដែលមហាអំណាចអាស៊ីបូព៌ាមួយនេះបានខិតខំទាក់ទាញអាស៊ានយ៉ាងខ្លាំងក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងជំរុញឲ្យមានការគាំទ្រថ្នាក់តំបន់ ខណៈដែលបន្តមានភាពជាប់គាំងជាមួយនឹងចិន ទាក់ទងនឹងកោះនៅសមុទ្រចិនខាងកើត។ ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ជប៉ុន-អាស៊ាន កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ មេដឹកនាំបានព្រមព្រៀង «ពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបតិ្តការដើម្បីធានា ឲ្យមានសេរីភាព ក្នុងការហោះហើរ ដែលត្រូវបានជឿជាក់ថា ជាការយោងទៅលើតំបន់ការពារផ្លូវអាកាសដ៏ចម្រូងចម្រាស ដែលចិនបានកំណត់ជាឯកតោភាគីលើសមុទ្រចិនខាងកើត ដែលបង្កឲ្យមានការប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងជប៉ុននិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកបណ្ឌិត Ian Storey សាស្រ្តាចារ្យវិទ្យាស្ថានសិក្សាអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅ សិង្ហបុរី បានថ្លែងថា ខណៈប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួនអាចសម្លឹងទៅរកជប៉ុនជាសម្ព័ន្ធភាព សន្តិសុខ ដោយសារតែពួកគេមានវិវាទផ្ទាល់ជាមួយនឹងចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង កម្ពុជានៅតែស្ថិតនៅខាងចិន ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ខាងសេដ្ឋកិច្ច។
លោកបន្តថា៖ «ប្រទេសភាគច្រើននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ច្បាស់ជាព្យាយាម និងធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពរវាងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងអាមេរិកនិង ចិន ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនគិតថា កម្ពុជាធ្វើអ៊ីចឹងនោះទេ។ ចិន ដែលកាលពីឆ្នាំមុន [ក្នុងអំឡុងកម្ពុជាជាប្រធានអាស៊ាន] ស្ថិតនៅចំណុចកំពូលនៃទំនាក់ទំនងការបរទេស ហើយខ្ញុំមិនគិតថា ចំណុចនោះនឹងផ្លាស់ប្តូរឡើយ ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ»។
លោកបន្ថែមថា ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាអាចនឹងបន្តទទួលបានជំនួយទ្វេភាគីពីជប៉ុន ដែលជាម្ចាស់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ធំបំផុតរបស់កម្ពុជាដោយពុំធ្វើឲ្យចិនមិនព្រមទទួលនោះឡើយ។ «ខ្ញុំគិតថា ចិនឆ្លាតវៃយល់ដឹងអំពីកម្លាំងនៅទីនេះ ហើយការប្រកាសពីភាពជាដៃគូមានលក្ខណៈជានយោបាយជាងខ្លឹមសារ។ ខ្ញុំមិនគិតថា ចិននឹងព្រួយបារម្ភអំពីបញ្ហានេះទេ។ គេបានដឹងថា ជំហររបស់ចិននៅ កម្ពុជា បានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ»។
លោក Termsak Chalermpalanupap អ្នកស្រាវជ្រាវនាំមុខលើកិច្ចការនយោបាយ និងសន្តិសុខ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាអាស៊ាន នៅ សិង្ហបុរី បានថ្លែងថា ការបែងបាក់នៅអាស៊ានបានកើតឡើងក្នុងពេលកម្ពុជាធ្វើជាប្រធាន អាស៊ាន កាលពីឆ្នាំមុន ដែលប្រទេសនេះបានប្រឹងប្រែងមិនធ្លាប់មានពីមុនដើម្បីបញ្ចៀសការ ពិភាក្សាអំពីវិវាទសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Termsak បន្តថា បើទោះជាមានការជំទាស់មិនសូវខ្លាំងរបស់អាស៊ានលើតំបន់ការពារផ្លូវអាកាស ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នាសប្តាហ៍នេះក៏ដោយ មេដឹកនាំអាស៊ាន ហាក់បីដូចជាត្រូវបង្ក្រាបក្នុងការគាំទ្រតួនាទីសន្តិសុខថ្មី របស់ជប៉ុន។
លោកថ្លែងថា៖ «គ្រប់ប្រទេសនៅអាស៊ានមានគោលនយោបាយសន្តិសុខ និងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែពេលរួមគ្នា វាសំខាន់ដែលអាស៊ានជាក្រុមមិនត្រូវប្រកាន់បក្ស ហើយត្រូវជាមិត្តនឹងប្រទេសទាំងអស់»។
ថ្លែងប្រាប់ Wall Street Journal កាលពីថ្ងៃចន្ទ លោក Ernie Bower ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់និងជាប្រធានសិក្សាអាស៊ីអាគេ្នយ៍នៅ មជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាយុទ្ធសាស្រ្តនិងអន្តរជាតិ កំណត់ថា កម្ពុជាជាប្រទេសមិនអាចប្រឈមនឹងចិនបានទេ។
លោកបន្តថា៖ «ប្រសិនបើអ្នករៀបប្រទេសអាស៊ាននៅលើខ្សែបន្ទាត់អំពីឆន្ទៈ ពង្រឹងឯកភាព ដើម្បីផ្ញើសារខ្លាំងមួយទៅឲ្យចិន មើលទៅហាក់បែបនេះ ពីអ្នកចង់ខ្លាំងដល់អ្នកចង់តិចបំផុត គឺ ហ្វីលីពីន វៀតណាម ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ប្រ៊ុយណេ មីយ៉ាន់ម៉ា សិង្ហបុរី ឡាវ និង កម្ពុជា»។
លោក Carlyle Thayer អ្នកជំនាញស្តីពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ របស់បណ្ឌិត្យសភាយោធា អូស្រ្តាលី ថ្លែងថា បើទោះជាចិនជាអ្នកវិនិយោគធំបំផុតរបស់កម្ពុជាក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ កម្ពុជាត្រូវការជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ពីបរទេសដើម្បីបំពេញថវិការបស់ខ្លួន។
លោកបន្តថា៖ «កម្ពុជាចង់បានជំនួយ ហើយជប៉ុន ចង់បានឥទិ្ធពលដើម្បីទប់ជាមួយចិន។ កម្ពុជាចង់ផ្តល់សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅឲ្យចិន ហើយយកជំនួយអភិវឌ្ឍន៍របស់ជប៉ុន។ [ប៉ុន្តែ] ប្រសិនបើជប៉ុនដាក់លក្ខខណ្ឌ នោះកម្ពុជានឹងរងសម្ពាធ»។
លោកបន្ថែមថា ប៉ុន្តែ ចាប់ពីប្រគល់តំណែងប្រធានអាស៊ានទៅឲ្យ ប្រ៊ុយណេ កម្ពុជាបានស្ងប់ស្ងាត់ អំពីវិវាទសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ «វាមានប្រយោជន៍ខ្លាំងចំពោះ ចិន ក្នុងពេលកម្ពុជានៅជាប្រធាន អាស៊ាន។
យោងតាម ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ជប៉ុន លោក ហ៊ុន សែន បានប្រាប់លោក អាបេ ក្នុងអំឡុងកិច្ចប្រជុំទ្វេភាគីកាលពីថ្ងៃអាទិត្យថា លោករីករាយដែលជប៉ុនកំពុងខិតខំ បង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយ ចិន បន្ទាប់ពីលោក អាបេ លើកអំពីតំបន់ការពារផ្លូវអាកាស។
លោក សុខ ទូច អ្នកវិភាគនយោបាយនិងជាអនុប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ នៅកម្ពុជា ថ្លែងថា កម្ពុជាអាចបន្តធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយជប៉ុន ដោយមិនធ្វើឲ្យចិនខឹង។
លោកថា៖ «ទស្សនៈរបស់ចិន គឺថា ចិនគ្មានមិត្ត និងគ្មានសត្រូវទេ ប៉ុន្តែ ចិនគ្រាន់តែផ្តោតលើផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់របស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ»៕ TK
