.jpg)
ជនដែលមានចំណេះដឹងខ្ពស់ជាបណ្ឌិត បញ្ញវន្ដ ភាគច្រើនយល់ថា ពលរដ្ឋខ្មែរសាមញ្ញទូទៅមិនសូវមានចំណេះដឹង មិនសូវចេះគិតគូរវែងឆ្ងាយ។
ក្នុងប្រទេសដែលមានស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្រិតត្រឹមប្រទេសយើងមិនលែងឡើយដែលមានពលរដ្ឋភាគច្រើនមិនសូវមានចំណេះដឹង មិនសូវចេះគិតគូរពិចារណាវែងឆ្ងាយ។ ថ្វីបើយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏បញ្ញវន្ដខ្មែរមិនដែលហ៊ាននិយាយចំៗថាពលរដ្ឋខ្មែរបច្ចុប្បន្នច្រើនតែល្ងង់ឡើយ។ គេហ៊ាននិយាយត្រឹមតែថាមានចំណេះដឹងទាបតែប៉ុណ្ណោះ។
ពាក្យ “ល្ងង់” ក្នុងការគិតរបស់ខ្មែរបច្ចុប្បន្នមិនមែនបានន័យថា មិនចេះ,មិនយល់,ខ្លៅ,មោក,ភ្លើ,ល្ងីល្ងើ,ងងឹតឈឹង, ឬពុំយល់ការខុសត្រូវ (វចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត) ឡើយ។
ផ្ទុយទៅវិញបើកាលណានរណាម្នាក់និយាយថា ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនល្ងង់ មិនចេះគិត អ្នកនិយាយនោះ មុខជាត្រូវបានចោទភ្លាមថា អសីលធម៌ដៀលមើលងាយពលរដ្ឋតែម្ដង។
ហេតុនេះទើបបណ្ឌិតបញ្ញវន្ដមិនសូវហ៊ាននិយាយពីកម្រិតយល់ដឹងពិតប្រាកដនៃធនធានមនុស្សខ្មែរឡើយ បើទោះបីជាពួកគាត់បានដឹងយ៉ាងច្បាស់ថាពលរដ្ឋទូទៅពិតជាល្ងង់ល្ងិតមែន ពិតជាមិនសូវចេះគិតពិចារណាមែន ពិតជាងាយចាញ់បោកគេមែន ពិតជាងាយជ្រួលជ្រើមតាមហ្វូងដោយគ្មានគំនិតខ្លួនឯងមែន ក៏គេមិនហ៊ាននិយាយការពិតដែរ។ គេខ្លាចថាបើនិយាយទៅនឹងត្រូវបានគេចោទថាអសីលធម៌តិះដៀលអ្នកដទៃ។
ការពិតទៅការនិយាយបំភ័ន្ដខុសពីសច្ចភាពដោយដឹងថាគេល្ងង់ហើយនៅតែបញ្ជោរសរសើរយកចិត្ដគេ ដោយខ្លាចបាត់ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនឯណោះទេ ទើបជាជនអសីលធម៌។
តែបើនិយាយថា គេល្ងង់ ព្រោះចិត្ដអាណិត ចិត្ដចង់ឲ្យគេភ្ញាក់បែរមកប្រឈមនឹងការពិតឲ្យលែងចាញ់បោកគេ តើនោះជាជនអសីលធម៌ឬ? សីលធម៌សំដៅតែលើចិត្ដប៉ុណ្ណោះ ឯសំឡេងដែលនិយាយចេញមករឹងឬទន់មិនអាចយកទៅវាស់សីលធម៌បុគ្គលបានឡើយ ព្រោះនោះត្រឹមតែជាសុជីវធម៌ដែលជាសម្បកពីក្រៅចិត្ដ តែខ្មែរដូចជាចែកមិនដាច់ថា អ្វីជាសីលធម៌អ្វីជាសុជីវធម៌សោះ។ បែបនោះហើយ ទើបខ្មែរចេះតែស៊ីជោរ ចាញ់បោកការបញ្ជោរបញ្ចើចបញ្ចើររបស់គេ។
ជាការពិតដែលនរណាៗក៏ចូលចិត្ដស្ដាប់សម្ដីទន់ភ្លន់ មិនចូលចិត្ដសម្ដីគំរោះគំរើយ។
ច្បាស់ណាស់ថា យើងគួរតែនិយាយស្ដីពីរោះពិសារកគ្នាដោយការគោរពស្រឡាញ់រាប់អានគ្នា។ ប៉ុន្ដែខ្មែរយើងស្រឡាញ់ចូលចិត្ដស្ដាប់ជនណាដែលនិយាយស្រាល ទន់ផ្អែមម្ញែកៗគឺភាគច្រើនងាយខ្លបទន់ស្លឹកត្រចៀកលង់ជឿគេដោយមិនគិត។ ហេតុនេះហើយទើបជនទុច្ចរិតបានយកចំណុចខ្សោយរបស់ខ្មែរត្រង់នេះមកប្រើក្នុងការរកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនទាំងក្នុងរឿងនយោបាយ សាសនា និងរឿងទិញទំនិញជាដើម។ តែនិយាយទៅខ្មែរដូចជាមិនព្រមទទួលស្គាល់ការពិតសោះថា ការដែលខ្មែរច្រើនចាញ់បោកគេ មិនមែនមកពីអ្នកបោកគេនោះឆ្លាតណាស់នោះទេ តែវាមកពីអ្នកដែលត្រូវបានគេបោកនោះល្ងង់មោកពេកទៅវិញទេ។
ការលើករឿងល្ងង់មកនិយាយមិនមែនក្នុងបំណងចង់ដៀលខ្មែរទេ។ ផ្ទុយទៅវិញការនិយាយរឿងដែលគេមិនចង់ស្ដាប់នេះគឺក្នុងបំណងដាស់ខ្មែរដែលច្រើនតែត្រូវបានគេបោកតកូនតចៅឲ្យងាកមកទទួលស្គាល់ការពិតថាខ្លួនពិតជាល្ងង់ខ្លៅ ពិតជានៅមិនទាន់ចេះប្រើការគិតត្រិះរិះពិចារណាបែបហេតុផលមែន ហើយឲ្យបែរមករៀនត្រិះរិះពិចារណា ងើបចាកពីសភាពដែលតែងត្រូវបានគេបោក។ ការមើលមិនយល់ថានរណាបោក នរណាមកពន្យល់កុំឲ្យត្រូវគេបោក នោះគឺមកពីល្ងង់មិនចេះបែងចែកល្អអាក្រក់។ មិនចម្លែកឡើយដែលជនដែលពន្យល់កុំឲ្យពលរដ្ឋចាញ់បោកគេ តែងត្រូវបានពលរដ្ឋតិះដៀលវិញថា និយាយសម្ដីអសុរោះមើលងាយមើលថោកពូជសាសន៍ឯងនោះ។
ខ្មែរច្រើនតែនិយាយថាគេដៀលខ្លួន តែពេលគាត់តបគេវិញ គឺមិនដែលសំចៃមាត់ក្នុងការតិះដៀលគេដោយសម្ដីអសុរោះឡើយ លើសពីនេះមានតែជេរប្រមាថដល់កេរ្ដិ៍ខ្មាសគេថែមទៀត ហើយគាត់ស្រែកថាគាត់ជាអ្នកការពារតម្លៃសីលធម៌។ នេះជារបៀបប្រតិកម្មដ៏សែនបុរាណមិនស៊ីវីល័យរបស់ខ្មែរភាគច្រើនដែលបង្កតែជម្លោះ។
ពាក្យថា “ល្ងង់សមនឹងត្រូវគេបោក” ឬដែលធ្ងន់ជាងនេះគឺ“ មុខងាប់សមនឹងគេបោក” ជាសម្ដីចំៗការពិតដែលខ្មែរយើងមិនចូលចិត្ដស្ដាប់រួចយកមកគិតពិចារណា ហើយឆ្លុះមើលដល់ចិត្ដអ្នកនិយាយឡើយ តែឲ្យតែឮភ្លាមគឺដឹងតែពីក្ដៅក្រហាយថាគេមើលងាយខ្លួនតែម្ដង ឯត្រង់ការពិតខ្លួនពិតជាល្ងង់ដូចគេថាមែនឬអត់ គេមិនខ្វល់ឡើយ។ នេះជាចរិតចិត្ដខ្លាំងរបស់ខ្មែរទូទៅ ពោលគឺចាញ់អីបានតែមិនឲ្យចាញ់ចិត្ដគេឡើយ ដែលការពិតសភាពបែបនោះគេគ្មានទៅចាញ់ចិត្ដអ្នកដទៃឯណា! ផ្ទុយទៅវិញនោះជាការចាញ់ចិត្ដដ៏ចចេសរឹងមានះរបស់ខ្លួនឯងដែលខ្លាចអន់ ខ្លាចបាក់មុខ ហើយមិនព្រមទទួលស្គាល់ការពិត។ បើកាលណាមិនព្រមទទួលស្គាល់ការពិតនេះទេ កុំសង្ឃឹមថានឹងងើបរួចពីល្ងង់ឲ្យសោះ។
ចាស់ហៅជនមុខរឹងមានះ ចចេសមិនបើកចិត្ដស្ដាប់បេះដូងអ្នកដទៃថាជា “រីអ្នកចេះឯង” ដែលមិនត្រឹមតែមិនព្រមស្ដាប់គេប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងចចេសចោទថា គេមើលងាយខ្លួនថែមទៀត។
បុគ្គលបែបនោះមិនស្វែងយល់ពីអ្នកដទៃទេ។ ពេលមានអ្វីទៅប៉ះត្រចៀក គេក៏ប្រតិកម្មតបវិញយ៉ាងរហ័សទាំងកំរោល ទាំងមិនបានទទួលព័ត៌មានពីរឿងនោះឲ្យគ្រប់គ្រាន់ ហើយគេថាគេដឹងរឿងអស់ហើយ។ បែបនោះល្ងង់នៅតែល្ងង់រហូត។ ភាពល្ងង់ និងមានះតែងមកជាមួយគ្នា គឺដោយសារតែរឹងមានះទើបល្ងង់គ្មានថ្ងៃកែ ហើយដោយសារតែល្ងង់ទើបរឹងមានះទាំងទទឹងទិស។
យើងមិនសូវបានទទួលចំណេះដឹងពីសាលាឲ្យបានខ្ពស់ឡើយ។
មួយវិញទៀតតាំងតែពីដើមរៀងមក បើទោះបីជាខ្មែរឲ្យតម្លៃលើចំណេះដឹងខ្លះក៏ដោយ ប៉ុន្ដែយើងហាក់ដូចជាមិនសូវបានធ្វើឲ្យអស់ពីដៃពីជើងនៅឡើយ ក្នុងការឲ្យកូនចៅយើងបានរៀនសូត្រចេះដឹងជ្រៅជ្រះ។ បើនិយាយពីការរៀន ខ្មែរផ្ដោតតែការរៀនក្នុងសាលាដែលទាំងនោះជាជំនាញបច្ចេកទេសជាជំនាញរឹង ឯការរៀនគិតត្រិះរិះពិចារណាដែលជាជំនាញទន់ យើងមិនសូវបានក្រើនរំឭកគ្នាឡើយ តែបែរជាលើកឡើងថាបើរៀនមិនឈប់មានតែពួកអាល្ងង់ថែមទៀត។ ផ្ទុយពីបរទេសដែលគេមានគំនិតរៀនសូត្រពេញមួយជីវិត។
ហេតុនេះទើបខ្មែរមិនសូវចេះគិតត្រិះរិះពិចារណាបែបហេតុផល មិនសូវចូលចិត្ដគិតវែងឆ្ងាយ មិនសូវមានទស្សនវិស័យឆ្លុះជ្រៅចំពោះបញ្ហាដែលកំពុងតែប្រឈម ដោយហេតុថាជាទូទៅគេខ្លាចថា បើគិតច្រើននាំឲ្យឆ្កួត។ ដូនតាខ្មែរក្រោយពីពលីទៅច្រើនតែក្លាយជាអ្នកតា ឬយាយទេពដែលគេធ្វើរូបសំណាកទុកបូជា ទុកអុជធូបបន់ស្រន់។
តិចណាស់ដែលជាទស្សនវិទូបន្សល់គតិឲ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយរៀនចេះគិតពិចារណា។ តិចណាស់ដែលដាំបណ្ដុះមូលដ្ឋាននៃការគិតត្រិះរិះពិចារណាដល់កូនខ្មែរ។ មែនទែនទៅ យើងក៏មានគតិចាស់នៅសល់ច្រើនដែរ តែជំនាន់ក្រោយនៅតែត្រឹមតម្កល់គតិទាំងនោះទុកសង្កត់ក្បាល មិនឲ្យងើបតវ៉ារិះគន់ទៅវិញ។
ក្នុងសង្គមខ្មែរយើង ការជជែករកខុសត្រូវដោយទម្លាក់អគតិ ទម្លាក់ភាពជាមេកោយ ភាពជាគ្រូគេ ភាពជាបងគេ ឬការសំអាងលើគម្ពីរទៅម្ខាង ហើយបែរមកជជែកតតាំងគំនិតដោយសុចរិត ដើម្បីឈានទៅរកសុក្រឹតភាពនៃគំនិតជាទង្វើដែលត្រូវបានបិទស្លាកមកថា ព្រហើនមិនស្ដាប់បង្គាប់ មិនគោរពចាស់ទុំ។ ទង្វើបែបនេះទោះដោយចេតនា ឬដោយអចេតនាជាការក្ដិចត្រួយ ជាការអាងឋានានុក្រមសង្គម សង្កត់ក្បាលក្មេងមិនឲ្យងើបរួច។
នេះជាដំណែលនៃការដឹកនាំបែបសក្ដិភូមិផង ជាដំណែលនៃការដឹកនាំបែបផ្ដាច់ការផង ដែលបានដុះស្នឹមក្នុងក្បាលខ្មែរ ដែលនិយមប្រដៅកូនចៅឲ្យរស់បែបចូលស្ទឹងតាមបត់ រស់បែបបាទមេ!ទង្វើបែបនេះប្រឆាំងទាំងស្រុងនឹងការរីកចម្រើននៃមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការគិតត្រិះរិះពិចារណាបែបហេតុផលដែលជាជំនាញទន់ដ៏សំខាន់ដែលមនុស្សចាំបាច់ត្រូវមាន។
“ពាក្យពិតរែងស្លែង” ជាពាក្យចាស់ទុកដាស់តឿនថាការនិយាយពាក្យពិតរមែងមិនសូវពីរោះចូលត្រចៀកអ្នកដទៃឡើយ។ សម័យនេះការនិយាយផ្អែមៗច្រើនតែបង្កប់ដោយពិសពុលឲ្យគេថា ខ្លួនជាមនុស្សល្អជាមនុស្សថ្លៃថ្នូរ។
បើនៅតែមិនអាចបែងចែកថា សម្ដីណាជាសម្ដីពិសពុល សម្ដីណាជាសម្ដីពិតស្មោះសរ មើលទៅខ្មែរនឹងនៅតែបន្ដចាញ់បោកគេដដែលមិនខានឡើយ ។
ដោយហេតុថាការនិយាយផ្អែមៗទោះដោយស្មោះក៏ច្រើនតែងាយច្រឡំនឹងក្រុមមនុស្សទុច្ចរិតដែលយើងអាចរាប់បានចាប់ពីក្រុមអ្នកនយោបាយ ក្រុមអ្នកសាសនា ក្រុមអ្នកលក់ដូរជាដើម ដូច្នេះយើងមិនគួរនៅតែបន្ដស្រែកទាមទាររកសម្ដីទឹកឃ្មុំដែលល្អតែមាត់ តែភ្ជាប់នឹងចេតនាចង់បោកគេឡើយ។ និយាយបែបនេះមិនមែនខ្ញុំកំពុងតែលើកទឹកចិត្ដឲ្យនិយាយគំរោះគំរើយនោះទេ។
អ្នកនិយាយគួរនិយាយទន់ៗដោយស្មោះតែអ្នកស្ដាប់កុំចាំតែជឿថាឲ្យតែទន់ៗផ្អែមៗដឹងតែពីល្អឯសម្ដីរឹងដឹងតែពីអាក្រក់អី។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ប្រាប់ថា មិនថាសម្ដីនោះទន់ ឬរឹងឡើយ សូមស្ដាប់ដល់បេះដូងអ្នកនិយាយផងថា តើគេនិយាយក្នុងចិត្ដបែបណា? ប្រសិនបើក្រោយពីស្ដាប់គេនិយាយ អ្នកមិនអាចបែងចែងបានថាគេនិយាយខុសឬត្រូវ? និយាយក្នុងបំណងអ្វី? និយាយដោយចិត្ដបែបណា? នោះមានន័យថាអ្នកល្ងង់ទើបមិនអាចវិនិច្ឆ័យពីអ្វីដែលខ្លួនបានស្ដាប់។ បើទោះជាមានរឿងខ្លះពេលបានស្ដាប់ហើយ វាលើសហួសពីសមត្ថភាពគិតរបស់ខ្លួនថាវាត្រូវ ឬខុសក៏គួរតែអាចសន្និដ្ឋានបានថា រឿងនោះខ្លួននៅគិតមិនទាន់ដល់ ហើយទុកវាស្រាវជ្រាវបន្ដទៀត។
មិនមែនស្ដាប់ចប់ គិតតែពីជឿយកៗអ្វីក៏មិនអាចសន្និដ្ឋានបាននៅតែមិនដឹងថាគេនិយាយពីអ្វី មិនដឹងថាខ្លួនយល់បែបណាចំពោះការនិយាយរបស់គេ មិនដឹងពីចិត្ដរបស់អ្នកនិយាយថាចង់បោក ឬចង់ពន្យល់ ហើយនៅតែតាំងខ្លួនថា មិនល្ងង់នោះទេ។ បែបនោះហើយហៅថាល្ងង់នោះ។
ការទទួលស្គាល់ការពិតថាខ្លួនល្ងង់បែបនេះគ្មានអ្វីខូចខាត គ្មានអ្វីគួរឲ្យអាម៉ាស់សោះឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញនោះហើយជាការរៀនងើបចាកចេញពីភាពល្ងង់ខ្លៅដោយឈរលើការពិត។ បើអ្នកចូលចិត្ដឱបពាក្យចាស់សូមពិចារណាគតិថា “ដឹងថាខ្លួនល្ងង់គង់នឹងចេះបាន”។ គតិនេះនៅតែមានតម្លៃយកមកប្រើប្រាស់បាននៅឡើយ។
បើនរណាទន្ទេញគតិឲ្យចាំមាត់ទុកគ្រាន់បានអួតគេ ទន្ទេញទុកបូជា ទន្ទេញឲ្យចាំយកបុណ្យដោយមិនយល់ពីខ្លឹមសាររបស់វា អ្នកនោះគឺល្ងង់ហើយ។
ចំណែកឯអ្នកដែលចាំតែជឿពាក្យផ្អែមៗដោយមិនគិតក៏មិនរួចពីភាពល្ងង់ដែរ៕
ប៉ាង វ៉ាន់ថោន
អ៊ីមែលៈ vanthownpang@yahoo.com
