.jpg)
លោកស្រី Cecilia Malmstrom ថ្លែងក្នុងសន្និសីទមួយកាលពីដើមឆ្នាំនេះ។ រូបថត AFP
ក្រុងប៉ារីសៈ ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ក្រុមប្រទេស G7 ដែលជួបប្រជុំក្នុងប្រទេស បារាំង បានព្រមានថា តុលាការផ្ទៃក្នុងរបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) ប្រឈមនឹងការក្លាយជាស្ថាប័នដែលជាប់គាំងគ្មានដំណើរការ ដោយសារជម្លោះដ៏ជូរចត់រវាងរដ្ឋសមាជិក។
ប្រទេសមួយចំនួនជាច្រើនឆ្នាំមកហើយបានលើកឡើងពីក្តីបារម្ភអំពីមុខងាររបស់អង្គភាពឧទ្ធរណ៍របស់ស្ថាប័នដោះស្រាយជម្លោះ (DSB) នៃអង្គការ WTO ដែលពេលខ្លះគេហៅអង្គភាពនេះថាជាតុលាការកំពូលនៃពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក។
ប៉ុន្តែវិបត្តិនេះបានឈានដល់ចំណុចបែកបាក់គ្នា ដោយសាររដ្ឋបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលបានរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើអង្គការ WTO ដោយបានរារាំងដល់ការតែងតាំងចៅក្រមថ្មីៗសម្រាប់អង្គភាពនេះ។
បើមិនមានចៅក្រមត្រូវបានអនុម័តតែងតាំងនៅត្រឹមចុងឆ្នាំ អង្គភាពឧទ្ធរណ៍នេះនឹងមិនមានកូរ៉ុមដែលតម្រូវឲ្យមានដើម្បីបើកសវនាការដោះស្រាយជម្លោះពាណិជ្ជកម្មនានាឡើយ។
ក្នុងអំឡុងការពិភាក្សានៅសប្ដាហ៍នេះក្នុងប្រទេស បារាំង ស្ដីពីលទ្ធផលនៃកិច្ចព្រមព្រៀង Bretton Woods ដែលមានអាយុកាល ៧៥ ឆ្នាំ មកនេះ លោកស្រី Cecilia Malmstrom ស្នងការពាណិជ្ជកម្មសហភាពអឺរ៉ុបបានថ្លែងថា៖ «អង្គការនេះ [WTO] កំពុងស្ថិតក្នុងវិបត្តិយ៉ាងជ្រៅ។ យើងត្រូវតែដឹងរឿងនោះ»។
កិច្ចព្រមព្រៀង Bretton Woods ដែលបានចុះហត្ថលេខាកាលពីឆ្នាំ ១៩៤៤ បានបង្កើតប្រព័ន្ធរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិថ្មីមួយ ព្រមទាំងបានបង្កើតធនាគារពិភពលោក (WTO) និងមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF)។
ភា្លមៗបន្ទាប់ពីនេះ មានការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពិភពលោកមួយ ដែលក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានវិវឌ្ឍខ្លួនទៅជាអង្គការ WTO ពោលគឺជាស្ថាប័នមួយដែលត្រូវបានសន្មតថាជាវេទិកាសម្រាប់ការចរចាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកជាបន្ត និងសម្រាប់ការពង្រឹងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយណាដែលស្ថិតនៅជាធរមាន។
ការិយាល័យពាណិជ្ជកម្មរបស់លោក ត្រាំ បានចោទប្រកាន់ស្ថាប័នឧទ្ធរណ៍របស់ DSB នេះថា បានធ្វើការហួសពីសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន ដោយបានចេញសេចក្ដីសម្រេចទូលំទូលាយខ្លាំងពេក ដែលជាន់ឈ្លីលើអធិបតេយ្យជាតិ។
លោកស្រី Malmstrom ថ្លែងថា៖ «បើស្ថាប័នឧទ្ធរណ៍មួយនេះបរាជ័យ ដែលប្រហែលជាវានឹងកើតមានឡើងនៅខែធ្នូ យ៉ាងហោចណាស់វាជាបរាជ័យបណ្ដោះអាសន្ននោះ យើងនឹងមិនមានការអនុវត្ត» កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះទេ។
លោកស្រីព្រមានថា៖ «បើយើងមិនមានច្បាប់គ្រប់ៗគ្នាអាចធ្វើអ្វីបានតាមតែចិត្តគេចង់ធ្វើ ហើយកត្តានេះនឹងអាក្រក់បំផុត យ៉ាងហោចណាស់សម្រាប់បណ្ដាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍»។
លោកស្រី Anne Kreuger ដែលជាអតីតអគ្គនាយិការងរបស់មូលនិធិ IMF ក៏បានសម្ដែងការបារម្ភអំពីហានិភ័យនៃការរារាំងដល់ដំណើរការតែងតាំងចៅក្រមក្នុងអង្គការ WTO ផងដែរ។
លោកស្រី Krueger ពេលនេះជាសាស្ដ្រាចារ្យនៅសាលា John Hopkins ថ្លែងថា៖ «វាស្ទើរតែគ្មានប្រយោជន៍»។
ខណៈអាមេរិក និងប្រទេស ចិន កំពុងជាប់ខ្លួនក្នុងសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មមួយដែលបានចាប់ផ្ដើមដោយលោក ត្រាំ ដែលបានចោទប្រកាន់ WTO ថាបានចាត់វិធានការស្រួលពេកចំពោះប្រទេស ចិន ដែលធ្វើឲ្យខូចខាតដល់អាជីវកម្មរបស់អាមេរិក លោកស្រីបានព្រមានថា៖ «ករណីថ្មីណាមួយដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅ WTO នៅពេលនេះប្រហែលជាមិនអាចប្ដឹងឧទ្ធរណ៍បានទេ ដែលក្នុងករណីនេះអ្នកគ្រប់គ្នាអាចធ្វើអ្វីដែលពួកគេចង់ធ្វើ»។
កំណែទម្រង់របស់ WTO
ឧទាហរណ៍មួយបានស្តែងឡើងកាលពីថ្ងៃអង្គារ ខណៈដែល WTO បានរកឃើញលទ្ធផលជម្លោះដែលមានទំនោរទៅកាន់ទីក្រុងប៉េកាំងទាក់ទងនឹងជម្លោះប្រឆាំងការលក់បង្ខូចថ្លៃ រយៈពេល ៧ ឆ្នាំ ដែលបណ្ដាលឲ្យមានការឆ្លើយតបពីអាមេរិកយ៉ាងខ្លាំងដែលចោទប្រកាន់ប្រទេស ចិន ពីបទការបង្ខូចតម្លៃទីផ្សារ។
សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ការិយាល័យតំណាងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិក (USTR) បានឲ្យដឹងថា៖ «របាយការណ៍ស្ថាប័នឧទ្ធរណ៍របស់ WTO ធ្វើឲ្យខូចច្បាប់របស់ WTO ដែលធ្វើឲ្យច្បាប់ទាំងនោះមិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការរារាំងការឧបត្ថម្ភធនដល់សហគ្រាសរដ្ឋ (SOE) របស់ប្រទេស ចិន ដែលកំពុងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កម្មករ និងក្រុមហ៊ុនជាច្រើន និងកំពុងធ្វើឲ្យខូចតម្លៃទីផ្សារទូទាំងពិភពលោក»។
បន្ទាប់ពីស្ថាប័នឧទ្ធរណ៍បានរកឃើញលទ្ធផលបែបនេះដែលមានទំនោរទៅរកទីក្រុងប៉េកាំងការិយាល័យ USTR បានប្ដេជ្ញាថា៖ «អាមេរិកប្តេជ្ញាចិត្តចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ ដើម្បីធានាឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងដោយស្មើភាព ដើម្បីឲ្យប្រទេស ចិន និងសហគ្រាសរដ្ឋរបស់ខ្លួនបញ្ឈប់ការធ្វើឲ្យរងគ្រោះដល់កម្មករ និងក្រុមហ៊ុនរបស់អាមេរិក»។
ជាមួយនឹងការរិះគន់អង្គការ WTO របស់អាមេរិក លោកប្រធានាធិបតីបារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង កាលពីឆ្នាំមុនបានជំរុញឲ្យស្ថាប័ននេះធ្វើកំណែទម្រង់។
លោក Francois Villeroy de Galhau ប្រធានធនាគារកណ្ដាលរបស់ប្រទេស បារាំង បានអំពាវនាវកាលពីថ្ងៃអង្គារ ឲ្យមានដំណោះស្រាយពហុភាគីថ្មីៗដើម្បី «កែលម្អរបៀបដំណើរការមុខងាររបស់ WTO »។
ប៉ុន្តែទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន រហូតមកដល់ពេលនេះបានបដិសេធគាំទ្រដល់រាល់សំណើកំណែទម្រង់ណាមួយដែលបានដាក់ជូនដោយសមាជិកផ្សេងទៀត។
លោកស្រី Malmstrom ក៏បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេស ចិន និងអាមេរិក ជួយកែទម្រង់ស្ថាប័នមួយនេះផងដែរ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា យើងអាចកែប្រែស្ថាប័ននេះបាន ប៉ុន្តែវាទាមទារឲ្យមានភាពជាអ្នកដឹកនាំដ៏រឹងមាំ»៕ AFP/LA
