សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាផ្លូវទឹកមួយដែលមានជម្លោះដែនទឹកត្រួតគ្នាអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជារឿងដ៏ក្ដៅគគុកមួយរវាងក្រុងប៉េកាំង និងក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដោយសារមានការកើនឡើងនូវសកម្មភាពរបស់យោធាចិន ដើម្បីពង្រឹងការកាន់កាប់ដែនទឹកតាម «ខ្សែបន្ទាត់ ៩ ត្រេ» របស់ពួកគេ និងរួមជាមួយការបង្កើនសកម្មភាពយោធាអាមេរិក ដើម្បីធានា «សេរីភាពនាវាចរណ៍» ក្នុងតំបន់នេះ។ អ្នកវិភាគមួយចំនួនបានយល់ឃើញថា តំបន់នេះគឺជាតំបន់ដែលមានភាពតានតឹងជាងគេបំផុតក្នុងពិភពលោក និងជាតំបន់ដែលពោរពេញទៅដោយការប្រឈមមុខដាក់គ្នា។
ក្រោយលោក Donald Trump បានឡើងកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ ២០១៧ ភាពតានតឹងរវាងចិន និងអាមេរិក គឺកាន់តែកើនឡើងជាងមុន ព្រោះរដ្ឋបាលលោក Trump បានធ្វើការកែប្រែគោលនយោបាយមួយចំនួនលើទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយចិន ដូចជាការធ្វើសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើវិស័យបច្ចេកវិទ្យារបស់ចិន ការបង្កើនចំនួនបេសកកម្ម «សេរីភាពនាវាចរណ៍» ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងការបង្កើនទំនាក់ទំនងយោធា និងពាណិជ្ជកម្មជាមួយកោះតៃវ៉ាន់ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅហុងកុងជាដើម។
នៅចំណុចកណ្ដាលនៃការប្រកួតប្រជែងរវាងមហាអំណាចទាំង ២ នេះ គឺសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ដែលមានប្រទេសសមាជិកចំនួន ៤ (ប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងវៀតណាម) គឺជាភាគីមានទំនាស់ដែនទឹកជាមួយប្រទេសចិន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ដោយសារតម្រូវការការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់សមាជិក និងតម្រូវការទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិន រដ្ឋអាស៊ានមួយចំនួនកំពុងរងសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងឡើងឱ្យធ្វើការជ្រើសរើសរវាងចិន និងអាមេរិក។
តាំងពីការចាប់បដិសន្ធិនៅឆ្នាំ ១៩៦៧ អាស៊ានបានខំប្រឹងចៀសវាងមិនឱ្យជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការប្រកួតប្រជែងរវាងមហាអំណាចពិភពលោក។ សមាជិកទាំង ១០ នៃអាស៊ានក៏ជាសមាជិករបស់ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធផងដែរ ដែលចលនានេះហាមឃាត់ការចូលរួមបក្សសម្ព័ន្ធយោធាពហុភាគី ការធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាទ្វេភាគីក្នុងបរិបទជម្លោះរវាងមហាអំណាចពិភពលោក និងការអនុញ្ញាតឱ្យមហាអំណាចប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានយោធា ក្នុងបរិបទជម្លោះរវាងមហាអំណាចពិភពលោក។
ប៉ុន្តែបណ្ដារដ្ឋអាស៊ានមួយចំនួន ដូចជាប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ថៃ និងសិង្ហបុរី បានរក្សាទំនាក់ទំនងយោធាយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅឆ្នាំ ១៩៩០ សិង្ហបុរីនិងសហរដ្ឋអាមេរិក បានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់មួយ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យយោធាអាមេរិកប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពអាកាស និងទ័ពជើងទឹករបស់សិង្ហបុរី។ អនុស្សរណៈនេះត្រូវបានបន្តនៅឆ្នាំ ២០០៥ និងម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ ២០១៩ ហើយនឹងត្រូវផុតកំណត់នៅឆ្នាំ ២០៣៥។
អាមេរិកបានប្រើប្រាស់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដើម្បីចុះចតនាវាចម្បាំងប្រភេទ Littoral Combat Ship (LCS) និងយន្តហោះឃ្លាំមើលផ្ទៃសមុទ្រ P-8 Poseidon ដែលប្រើប្រាស់ក្នុងបេសកកម្ម «សេរីភាពនាវាចរណ៍» របស់ពួកគេ។ ក្រៅពីនេះអាមេរិកក៏ជាប្រទេសផ្គត់ផ្គង់អាវុធដ៏សំខាន់ដល់ប្រទេសសិង្ហបុរី ហើយក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យសិង្ហបុរីប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានយោធារបស់ខ្លួន ដើម្បីធ្វើការហ្វឹកហាត់ទាហានផងដែរ។
រីឯប្រទេសថៃ វិញ នៅឆ្នាំ ១៩៥៤ បានចុះហត្ថលេខាលើកតិកាសញ្ញាក្រុងម៉ានីលជាមួយអូស្ត្រាលី បារាំង នូវែលសេឡង់ ប៉ាគីស្ថាន ហ្វីលីពីន ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីបង្កើតអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (SEATO) ដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នានឹងអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង (NATO)។
បើទោះបីអង្គការ SEATO បានដួលរលំហើយក្តី កតិកាសញ្ញាក្រុងម៉ានីល បានបង្កើតឱ្យមានទំនាក់ទំនងយោធារវាងថៃ និងអាមេរិក ដែលទំនាក់ទំនងនេះត្រូវបានពង្រឹងដោយសកម្មភាពមួយចំនួនដូចជា ការធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម Thanat Rusk នៅឆ្នាំ ១៩៦២ ការកំណត់ថៃជា «សម្ព័ន្ធមិត្តដ៏សំខាន់ដែលមិនមែនជាសមាជិក NATO» របស់អាមេរិកនៅឆ្នាំ ២០០៣ និងការធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ចក្ខុវិស័យរួមនៅឆ្នាំ ២០១២ និង ២០២០។
កាលពីឆ្នាំ ១៩៦៥ ថៃ និងអាមេរិកបានសហការគ្នាសាងសង់មូលដ្ឋានទ័ពអាកាស របស់កងទ័ពជើងទឹកថៃនៅភូមិ U-Tapao ហើយ នៅឆ្នាំ ១៩៦៧ ភាគីទាំង ២ បានឈានដល់ការធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលអនុញ្ញាតឱ្យអាមេរិកប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសនេះជាមូលដ្ឋានយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក B-52 ក្នុងការអនុវត្តប្រតិបត្តិការ Arch Light, Barrel Roll, និង Menu ដែលជាប្រតិបត្តិការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅវៀតណាមខាងជើង ឡាវ និងកម្ពុជា ក្នុងសម័យសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនទី២។
មូលដ្ឋានទ័ពអាកាស U-Tapao ក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យយន្តហោះចម្បាំងអាមេរិកដែលបានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមអាហ្វហ្គានីស្ថាននៅឆ្នាំ ២០០១ និងសង្គ្រាមអ៊ីរ៉ាក់នៅឆ្នាំ ២០០៣ ចុះចត និងចាក់បំពេញប្រេងផងដែរ។
អាមេរិក គឺជាប្រទេសផ្គត់ផ្គង់អាវុធដ៏សំខាន់មួយរបស់ថៃ ហើយបានធ្វើសមយុទ្ធជាមួយគ្នាជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨២ មក ប្រទេសទាំង ២ រៀបចំសមយុទ្ធពហុភាគីខ្នាតធំ Cobra Gold នៅក្នុងឈូងសមុទ្រថៃជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលនៅឆ្នាំ ២០២០ មានការចូលរួមដោយផ្ទាល់ពីឥណ្ឌូនេស៊ី ជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី និងកូរ៉េខាងត្បូង។
រីឯប្រទេសហ្វីលីពីនវិញ គឺជាអតីតប្រទេសក្រោមអាណានិគមរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ ១៩៤៦។ នៅឆ្នាំ ១៩៤៧ អាមេរិកបានចាប់ផ្ដើមសាងសង់ និងគ្រប់គ្រងមូលដ្ឋានយោធាមួយចំនួននៅហ្វីលីពីន ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ ១៩៩១ អាមេរិកបានប្រគល់ការគ្រប់គ្រងឱ្យទៅហ្វីលីពីនវិញ។ នៅឆ្នាំ ១៩៥១ ប្រទេសទាំង ២ បានចុះហត្ថលេខាកិច្ចព្រមព្រៀងការពារគ្នាទៅវិញទៅមក ដោយបានចែងថា ប្រទេសទាំង ២ នឹងគាំទ្រគ្នាប្រសិនបើរងការវាយប្រហារដោយភាគីខាងក្រៅណាមួយ។
រីឯប្រទេសប្រ៊ុយណេ វិញ មានការចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់លើសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៤។ ប្រ៊ុយណេ និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើសមយុទ្ធទ្វេភាគីលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ២០១៨ និងបានសហការគ្នារៀបចំសមយុទ្ធពហុភាគី CARAT Brunei តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៥ ដែលមានការចូលរួមពីសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត។
ថ្មីៗនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើដល់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនអំពីការចុះចតយន្តហោះឃ្លាំមើលផ្ទៃសមុទ្រ P-8 Poseidon ហើយមានការរាយការណ៍ថា ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងសិង្ហបុរី បានយល់ព្រមអនុញ្ញាតឱ្យយន្តហោះ P-8 ចុះចត និងចាក់ប្រេងនៅក្នុងមូលដ្ឋានទ័ពអាកាសរបស់ពួកគេ។ សារព័ត៌មាន Reuters បានរាយការណ៍ថា អាមេរិកបានស្នើបែបនេះទៅកាន់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ផងដែរ តែលោកប្រធានាធិបតី Joko Widodo បានបដិសេធ។
ក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ឥណ្ឌូនេស៊ីត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសប្រកាន់យកគោលនយោបាយមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធតឹងរ៊ឹងជាងគេ។ ឥណ្ឌូនេស៊ីគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសស្ថាបនិកចំនួន ៥ នៃចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ បើទោះបីជាឥណ្ឌូនេស៊ីបានទិញអាវុធទំនើបៗពីសហរដ្ឋអាមេរិកក៏ដោយ ប្រទេសនេះមិនមានកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាជាមួយអាមេរិក ឬមហាអំណាចពិភពលោកណាមួយទេ។ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី មិនមានជម្លោះដែនទឹកជាមួយចិនទេ តែធ្លាប់មានការប៉ះទង្គិចជាមួយទូកនេសាទចិន និងនាវាឆ្មាំសមុទ្រចិន។
ក្នុងរដ្ឋបាលផ្ដាច់ការរបស់លោកប្រធានាធិបតី Suharto ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានប្រកាន់យកជំហរអព្យាក្រឹត តែដោយសារលោក Suharto មានគោលនយោបាយប្រឆាំងនឹងការរាតត្បាតលទ្ធិកុម្មុយនីស្ត ក្រុងហ្សាការតាទទួលបានការគាំទ្រពីប្រទេសលោកខាងលិចជាច្រើន ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅឆ្នាំ ១៩៧៥ អាមេរិកបានគាំទ្រការឈ្លានពានទីម័រខាងកើតដោយឥណ្ឌូនេស៊ី ហើយក៏បានផ្គត់ផ្គង់អាវុធ ដែលរួមមានយន្តហោះចម្បាំងសម្រាប់ការឈ្លានពានផងដែរ។ តែនៅឆ្នាំ ១៩៩៩ អាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មឈប់លក់អាវុធឱ្យឥណ្ឌូណេស៊ីវិញ ដោយសារការសម្លាប់រង្គាលក្រុមបាតុករផ្ដាច់ខ្លួនទីម័រ។ អាមេរិកបានចាប់ផ្ដើមលក់អាវុធឱ្យឥណ្ឌូនេស៊ីវិញនៅឆ្នាំ ២០០៥ និងបានដកទណ្ឌកម្មចុងក្រោយគេនៅឆ្នាំ ២០១០។
យ៉ាងណាមិញអ្នកវិភាគមួយចំនួនបានយល់ឃើញថា ដើម្បីចៀសវាងជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការប្រកួតប្រជែងរវាងចិន និងអាមេរិក ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានត្រូវប្រកាន់យកគោលនយោបាយ មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធឱ្យតឹងរ៊ឹង ដោយយកគំរូតាមប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បច្ចុប្បន្ន៕