.jpg)
បាតុករម្នាក់ត្រូវប៉ូលិសចាប់ខ្លួនបន្ទាប់ពីធ្វើការតវ៉ាប្រឆាំងលោកប្រធានាធិបតី Sebastian Pinera កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា។ AFP
កាលពីថ្ងៃពុធ ទី ១៨ វិច្ឆិកា មនុស្សរាប់រយនាក់ បានធ្វើបាតុកម្មនៅក្រុង Santiago របស់ប្រទេសស៊ីលី ដើម្បីទាមទារឲ្យប្រធានាធិបតី Sebastian Pinera លាលែងពីតំណែង។
ប៉ូលិសបានបាញ់ឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក និងបាញ់ទឹកដើម្បីរារាំងក្រុមអ្នកតវ៉ាប្រហែល ៥០០ នាក់ ដែលកំពុងដើរសំដៅទៅកាន់វិមានប្រធានាធិបតី Moneda។ ក្រុមបាតុករបានបិទច្រកផ្លូវធំ Alameda នៅជិតវិមានប្រធានាធិបតីប្រហែលពីរម៉ោង ដោយធ្វើឱ្យអ្នកដំណើរតាមដងផ្លូវនោះ រងផលប៉ះពាល់ដោយឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក។ ទោះបីជាការចាប់ផ្តើមដោយសន្តិវិធីក៏ដោយ ក៏ការតវ៉ាបានប្រែទៅជាហឹង្សា នៅពេលក្រុមបាតុករជាច្រើន បានដុតវិហារពីរនៅ Santiago។
ការតវ៉ានេះ បានកើតឡើង ៣ សប្តាហ៍ បន្ទាប់ពីប្រជាជនស៊ីលីបានបោះឆ្នោតក្នុងការធ្វើប្រជាមតិ ដើម្បីទាមទារផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលមានចាប់តាំងពីរបបផ្តាច់ការឆ្នាំ ១៩៧៣-១៩៩០ របស់លោក Augusto Pinochet ។ លោកAugusto Pinochet បានស្តីបន្ទោស ចំពោះភាពមិនស្មើគ្នា នៃប្រទេសអាមេរិកខាងត្បូង។
ការធ្វើប្រជាមតិនេះ គឺជាតម្រូវការដ៏សំខាន់មួយ បន្ទាប់ពីបាតុកម្មជាច្រើនខែ ដែលបណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ជាង៣០នាក់ បានផ្ទុះឡើងនៅក្នុងខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១៩។ ការធ្វើបាតុកម្មនេះ ដំបូងឡើយប្រឆាំងនឹងការដំឡើងថ្លៃដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ ប៉ុន្តែភ្លាមៗនោះ បានក្លាយជាកំហឹងយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះវិសមភាពសង្គម។
លោក Sebastián Piñera ប្រធានាធិបតីប្រទេសស៊ីលីកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៩ បាននិយាយថា លោកនឹងមិនលាលែងពីតំណែងទេ ទោះបីជាមានការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ។
ដោយឡែក រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ ប្រទេសស៊ីលី លោក Victor Perez បានលាលែងពីតំណែងកាលពីដើមខែវិច្ឆិកាឆ្នាំនេះ បន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាបានអនុម័តការចោទប្រកាន់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប្រឆាំងនឹងរូបលោក ជុំវិញការដោះស្រាយរបស់ប៉ូលិស ទៅលើការតវ៉ា បន្ទាប់ពីការតវ៉ាត្រូវបានអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំង។
ការធ្វើប្រជាមតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញ របស់ប្រទេសស៊ីលី កាលពីខែតុលា គឺជាការបោះឆ្នោតដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ខ្លួនចាប់តាំងពីប្រទេសនេះ បានផ្លាស់ប្តូរទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៩។ នៅមុនការធ្វើប្រជាមតិថ្ងៃទី ២៥ ខែតុលា ការស្ទង់មតិបានបង្ហាញថា ប្រជាជនស៊ីលីភាគច្រើនចង់បានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ អ្នកបោះឆ្នោតស៊ីលី នឹងទៅបោះឆ្នោតម្តងទៀត នៅខែមេសាឆ្នាំក្រោយ ដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកនៃស្ថាប័នថ្មីនោះ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះជាការពិតដែលថា ជនជាតិភាគតិចមួយចំនួន ប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវបានប្រមូលផ្តុំក្នុងចំណោមឥស្សរជននយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ របាយការណ៍បានបង្ហាញថា តំបន់ដែលមានជាងគេបំផុតទាំងបី នៃទីក្រុង Lo Barnechea Las Condes និងVitacura ដែលអ្នកបោះឆ្នោតភាគច្រើនប្រឆាំងនឹងកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។
លទ្ធផលនេះ បានពង្រឹងនូវការពិតពីរ ដែលប្រទេសស៊ីលី ជាសង្គមមួយ ដែលមិនស្មើគ្នាបំផុតនៅអាមេរិកឡាទីន។ ទោះយ៉ាងណា ការធ្វើប្រជាមតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាដំណោះស្រាយរបស់ស្ថាប័ន ដែលដឹកនាំដោយមេដឹកនាំនយោបាយ របស់ប្រទេសស៊ីលី ដើម្បីរម្ងាប់ភាពវឹកវរ ដែលបានផ្ទុះឡើងក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០១៩ ។
ទោះបីការតវ៉ាទាំងនោះ បានចាប់ផ្តើមដោយសារតែការដំឡើងតម្លៃរថភ្លើងក្រោមដីនៅ Santiago Metro ក៏ដោយ ក៏ការតវ៉ានេះ បានក្លាយជាការប្រឆាំង ដែលទាមទារឲ្យមានការកែទម្រង់រចនាសម្ព័ន្ធ ដែលឈានដល់កម្រិតមួយ ដែលអាចទទួលយកបាន។ ការតវ៉ានេះ ជាការបះបោរស៊ីវិលធំបំផុត និងមានឥទ្ធិពលបំផុតនៅក្នុងប្រទេសស៊ីលី ចាប់តាំងពីការបញ្ចប់នៃរបបផ្តាច់ការយោធារបស់លោក Augusto Pinochet កាលពីជាង ៣ ទសវត្សរ៍មុន។
ប្រជាជនស៊ីលីជាច្រើន ចង់បានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ទោះបីជាមានការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់ៗដូចជា ការរួមបញ្ចូលទាំងការស្តារអំណាចរបស់ប្រធានាធិបតី ដើម្បីដកមេបញ្ជាការនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដែលមានសមាមាត្រ ក៏មិនទទួលបានការយល់ស្របពីប្រជាជនឡើយ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសស៊ីលីបច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីរក្សាស្ថានភាពដដែល មិនមែនដើម្បីដោះស្រាយទំនាស់សង្គម និងរកវិធីដើម្បីឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការ ពីសង្គមស៊ីវិលឡើយ។
ដូច្នេះការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ បានបង្ហាញថា មានសារប្រយោជន៍សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយ បន្ទាប់ពីការផ្លាស់ប្តូរការគ្រប់គ្រងតាមច្បាប់Pinochet (ច្បាប់បង្កើតឡើង ក្នុងអំឡុងលោក Augusto Pinochet កាន់អំណាច)។
អ្នករិះគន់មួយចំនួនបានចង្អុលបង្ហាញថា ដំណើរការនេះ នឹងបង្កើតភាពមិនប្រាកដប្រជាផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ហើយវាអាចនឹងបរាជ័យក្នុងការឆ្លើយតប ទៅនឹងការរំពឹងខ្ពស់របស់អ្នកបោះឆ្នោត។
កាលពីជាង ៣០ ឆ្នាំមុន ប្រទេសស៊ីលី បានបង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយការផ្តួលរំលំរបបផ្តាច់ការក្នុងការធ្វើប្រជាមតិមួយ ដែលក្នុងនោះពលរដ្ឋបានសម្រេចចិត្តផ្លាស់ប្តូរទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ប្រទេសស៊ីលី អាចនឹងបង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រម្តងទៀតនៅឆ្នាំ ២០២១ ដោយសរសេររដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ជាជាងរារាំងដល់ការដោះស្រាយជម្លោះសង្គម និងអាចទទួលសម្ពាធពីសង្គមស៊ីវិល។ ការគាំទ្រការបោះឆ្នោត រដ្ឋធម្មនុញ្ញកាលពីខែមុនបង្ហាញថា ពលរដ្ឋស៊ីលីកំពុងប្រើប្រាស់យន្តការប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីទាមទារសង្គមដែលពួកគេចង់រស់នៅ៕
