គ្រឿងផ្សំម្ហូបអាហារតាមប្រពៃណីខ្មែរ របស់ភោជនីយដ្ឋានម្លិះ។ រូបថត សហការី
រុក្ខជាតិតូចធំជាច្រើនប្រភេទទាំងដុះលើដី ក្នុងព្រៃធម្មជាតិ ក្នុងទឹក និងក្នុងដីផងដែរ ដែលមានរសជាតិផ្អែម ហិរ ជូរ ចត់ ហាង និងល្ងីងជាដើម ត្រូវបានបុព្វបុរសខ្មែរជ្រើសរើសយកមកកែច្នៃធ្វើជាម្ហូបអាហារសម្រាប់បរិភោគរបស់ពួកគាត់ ហើយបានបន្សល់ជាមត៌កបន្តដល់ប្រជាជាតិនេះរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ និងទៅអនាគត។
ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះយុវជនខ្មែរជំនាន់បច្ចុប្បន្ន សូវយកចិត្តទុកដាក់ពីកេរ្តិ៍មត៌កដ៏មានតម្លៃនេះ ខ្លះមិនទាំងពុំស្គាល់ពីមុខម្ហូប គ្រឿងផ្សំរបស់ដូនតាខ្លួនទៀតផង និងរហូតពុំនឹកនាដល់ការដាំដុះ ហើយបែរជាងាកទៅរកចាំតែទិញរបស់នាំចូលពីបរទេសទៅវិញ។
លោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ អតីតប្រធានអង្គការសេដាក (CDAC) បានឲ្យដឹងថា គ្រឿងផ្សំសម្រាប់ម្ហូបអាហារដែលខ្មែរមានច្រើនរាប់សិបមុខ។ ប៉ុន្តែដែលបងប្អូនយើងលោកនៅដាំដើម្បីប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃនេះឃើញនៅសល់ប្រហែល ២០-៣០ ប្រភេទទេ «ចំណែកឃើញមានផ្គត់ផ្គង់នៅលើទីផ្សាររាល់ថ្ងៃគឺ មានប្រមាណ ១០-២០ ប្រភេទទេ» ក្រៅពីនោះនាំចូលពីបរទេស។
លោកបានថ្លែងថា ទីផ្សារសេរី គឺមានការប្រកួតប្រជែង នាំចេញនាំចូលអ៊ីចឹងមែន «ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងអាចដាំដុះបាន» ឬផលិតបាននៅក្នុងស្រុកនាំគ្នាប្រើប្រាស់ប្រហែលជាមាននិរន្តរភាពល្អប្រសើរជាង ហើយពង្រីកការនាំចេញនូវអ្វីជាសក្តានុពលរបស់ខ្លូនវិញ។
ទោះជាយ៉ាងណាប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើការនាំចេញគ្រឿងផ្សំដូចជា «ម្រេចកំពត(ដំណាំប្រចាំភូមិសាស្ត្រ) ទៅទ្វីបអឺរ៉ុប រំដេង និងរមៀត ទៅឥណ្ឌា» នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោក សាំងកុមារ។ «ថែមទាំងមានក្រុមហ៊ុនពីណ្ឌា គេមកដាំរំដេង រមៀត ខ្ជាយ នៅកម្ពុជា ដើម្បីយកទៅលក់ឯទីផ្សាររបស់គេ»។ ចំណែកក្រុមហ៊ុនពីជប៉ុន ក៏មានមកដាំខ្ញីនៅខេត្តមណ្ដលគិរីផងដែរ។
ម្ហូបអាហារតាមតំបន់ខ្លះនៃប្រទេសកម្ពុជា
នៅឯភូមិភាគឦសាន្ត ក្នុងខេត្តរតនគិរី ប្រជាជនកម្ពុជាដែលចម្រុះដោយជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនអម្បូរ និងជនជាតិឡាវខ្លះផងនោះ មានការនិយមបរិភោគមុខម្ហូប «ម៉ាភា» ជាខ្លាំង ពួកគេថែមទាំងអះអាងថា «ជាម្ហូបពេញនិយម និងតំណាងខេត្តរបស់ពួកគេទៀតផង» នេះបើតាមការពន្យល់របស់លោក ង៉ែត វិទូ ប្រធានមន្ទីរទេសចណ៍ខេត្តរនគិរី។
តើម្ហូបម៉ាភា រូបរាងយ៉ាងណា មានរសជាតិបែបម៉េច និងរបៀបធ្វើយ៉ាងណានោះ? លោក ជុត ឆេងលាង វ័យ ៥៦ ឆ្នាំ និងជាម្ចាស់អាហារដ្ឋានពន្លឺពេជ្រ ពន្យល់ដោយសង្ខេបថា វាជាមុខម្ហូបមួយប្រភេទដែលធ្វើឡើងពីសាច់គោ (គ្រឿងក្នុងគោក្មេងៗ) លាយទឹកប្រហុក និងបន្លែពីតំបន់នៃខេត្តនេះផ្ទាល់។
លោកបន្តថា «ម៉ាភាមានរសជាតិឆ្ងាញ់ចាប់មាត់ជាង ភ្លាសាច់គោ អ្នកស្រុកក្រោម ព្រោះវាមានជាតិល្វីងតិចៗ»។
លោកពន្យល់ថា ម៉ាភាធ្វើពីគ្រឿងក្នុងគោរួមមាន ពោះធំ ពោះ ១០០ ស្រទាប់ គ្រលៀន ហ៊ុនខ្ចី និងប្រមាត់គោ ស្ងោរវាឲ្យឆ្អិនរួចហាន់ជាបន្ទះតូចៗ ហើយចាក់លាយទឹកប្រហុកដែលលាយគ្រឿងរួចហើយដាក់ចម្អិនឡើងវិញជាមួយគ្នា ឲ្យឆ្អិនចូលគ្រឿងសព្វ ទើបគេចាក់ច្រូចទឹកប្រមាត់គោឆ្អិនទៅលើវា រួចហើយយកល្បោយជាគ្រឿងអន្លក់ មានកូនស្ពៃទឹក ត្រួយល្វា ត្រួយរាំង ត្រួយខ្នុរ (ឬអ្នកខ្លះចូលចិត្តជាមួយស្លឹកល្ងៀង) មកផ្ទាប់ហូបជាមួយ។
ម្ជូរគ្រឿងពងអង្ក្រង
សម្ល «ម្ជូរគ្រឿងពងអង្ក្រង (មានលាយបន្លែត្រកួនតិចៗ)» ជាម្ហូបពិសេសមួយរបស់ប្រជាជននៅតាមបណ្តាខេត្តនាភាគពាយ័ព្យដូចជាខេត្តសៀមរាប បន្ទាយមានជ័យ និងបាត់ដំបង។
ម្ជូរគ្រឿងពងអង្ក្រងកាន់តែមានរសជាតិឆ្ងាញ់ថែមទៀម ប្រសិនបើមានលាយជាមួយសាច់មាន់ ឬឆ្អឹងជ្រូក ឬសាច់គោ ឬក្បាលត្រី។ យ៉ាងណាមិញ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះមានការលំបាកក្នុងការស្វែងរកពងអង្ក្រង ដូច្នេះហើយគេប្រើអម្ពិល និងត្រកួនជំនួសឲ្យគ្រឿងផ្សំដើមពីបុរាណ។
និយាយដល់វិធីធ្វើម្ជូរគ្រឿងពងអង្ក្រងនេះ អ្នកស្រី ទឹម ខែម ដែលជាស្ត្រីមេផ្ទះអាយុ៦០ឆ្នាំ រស់នៅក្រុងតាខ្មៅបានថ្លែងថា សម្រាប់សាច់មាន់ គឺគេយកសាច់មេមាន់ដែលទើបនឹងពងលើកដំបូង។ ឬយ៉ាងហោចណាស់ក៏ប្រើសាច់មាន់ស្ទាវ និងពងអង្ក្រង ដែលជាពងអង្ក្រងធម្មជាតិរស់នៅតាមដើមឈើ ឬដំណាំហូបផ្លែ។
សម្រាប់គ្រឿងផ្សំវិញ គឺគេប្រើស្លឹកកន្រេ្ទាកដែលមានក្លិនឈ្ងុយឈ្ងប់ និងជាស្លឹកដែលត្រូវបានគេប្រើដើម្បីផ្តល់រសក្លិន និងរសជាតិដល់សម្លផ្សេងៗផងដែរ។ គ្រឿងផ្សំផ្សេងទៀតមានដូចជាគល់ស្លឹកគ្រៃ រមៀត រំដេង ខ្ទឹមស ស្លឹកក្រូចសើច ខ្លាញ់ ប្រហុក(ចាំបាច់) ម្ទេសហាល និងខ្ទិះដូង បន្ទាប់មកថែមទឹកត្រី អំបិល និងស្ករដើម្បីបន្ថែមរសជាតិឲ្យកាន់តែឆ្ងាញ់។
អ្នកស្រីបន្ថែមដោយសង្ខេបអំពីរបៀបចម្អិនថា ចាប់ផ្តើមដោយលាយគ្រឿងផ្សំបញ្ចូលគ្នាទៅក្នុងត្បាល់។ កំដៅខ្ទះ រួចចាក់ខ្លាញ់ចូល។ នៅពេលខ្លាញ់ក្តៅហើយ «ដាក់គ្រឿងចូលទៅក្នុងខ្ទះ ហើយលីងទាល់តែមានក្លិនឈ្ងុយ»។
អ្នកស្រីបន្តថា បន្ទាប់មក ចាប់ផ្តើមទុកមួយឡែក និងយកឆ្នាំងមួយទៀតមកដាក់ដាំទឹកសម្រាប់ស្ល ដាក់សាច់ចូល គ្រឿងផ្សំហើយលីងជាមួយគ្រឿងដែលបានទុកនោះ និងជាក្រោយគឺត្រកួន គឺរម្ងាស់រហូតទាល់តែម្ហូបនោះឆ្អិនមានក្លិនឈ្ងុយសម្រាប់បរិភោគបានជាការស្រេច។
អ្នកស្រី លី សាលុយ អាយុ ៥៨ ឆ្នាំ រស់នៅឯស្រុកភ្នំស្រុក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ គាត់តែងតែរវល់ក្នុងការជួយដាំស្លអ្នកភូមិនៅពេលមានពិធីផ្សេងៗនៅក្នុងភូមិឃុំរបស់គាត់។
អ្នកស្រីពន្យល់ថា ៖ «សម្លម្ជូរពងអង្ក្រង ពិតជាឆ្ងាញ់ជាមួយសាច់ទាកាប៉ា ឬក៏សាច់គោ លាយត្រកួនតិចៗ និងដាក់ខ្ទិះដូង»។
«ពួកយើងស្លសម្លនេះសម្រាប់តែនៅក្នុងពិធីបុណ្យទានផ្សេងៗនៅក្នុងភូមិរបស់យើង។ វាគឺជាប្រភេទសម្លដែលពិបាកធ្វើ» នេះបើតាមសម្តីរបស់អ្នកស្រី សាលុយ។ «ជាធម្មតាយើងនឹងស្លសម្លម្ជូរពងអង្ក្រង ហូប នៅក្នុងរដូវច្រូតកាត់ ឬក៏ក្នុងអំឡុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ»។
យល់ស្របទៅនឹងការពន្យល់ខាងលើ អ្នកស្រី ស៊ិន រក្សា ម្ចាស់អាហារដ្ឋានតូចមួយនៅក្នុងក្រុងសៀមរាប បានពន្យល់បន្ថែមអំពីលក្ខណៈពិសេសខ្លះក្នុងការជ្រើសរើសសាច់គោ ឬសាច់ជ្រូកយកមកស្លសម្លនេះ។
«សម្លម្ជូរពងអង្ក្រង គឺត្រូវការយកអង្ក្រងពីព្រៃធម្មជាតិ ឬពីដើមឈើនៅតាមវាលស្រែ ចំណែកសាច់គោត្រូវការសាច់កំភួនជើងគោ និងប្រសិនជាសាច់ជ្រូកត្រូវយកសាច់ស្មា ឬសាច់ខាងលើនៃក(បូក)» នេះបើតាមសម្តីរបស់អ្នកស្រី រក្សា។ «សម្រាប់ហាងរបស់ខ្ញុំ យើងធ្វើមុខម្ហូបនេះតម្រូវតាមការកុម្ម៉ង់ទុកជាមុនប៉ុណ្ណោះ»៕
មុខម្ហូបបង្កងអាំងអម្ពិលបុក (ខេត្តតាកែវ)
បង្កងទឹកសាបមាននៅទីតាំងមួយចំនួនក្នុង ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានទន្លេ និងបឹង។ ប៉ុន្តែបង្កងពីខេត្តតាកែវ ត្រូវបានឲ្យតម្លៃខ្ពស់ដោយសារសជាតិឆ្ងាញ់ពិសេសរបស់វា និងជាពិសេសនោះគឺមុខម្ហូបបង្កងអាំងអម្ពិលបុក (របស់អ្នកខេត្តតាកែវ)។
ប្រជាជនខេត្តនេះ និងជាពិសេសនៅជុំវិញទីក្រុងដូនកែវ សុទ្ធតែដឹងថា បង្កងពីបឹង និងស្ទឹង នៃខេត្ត តាកែវ។ «មុខម្ហូបនេះ ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តតាកែវ និយមហូមវាតែនៅអំឡុងដើមរដូវរំហើយ ដែលខ្យល់ចាប់ផ្តើមបក់ពីទិសឦសាន្តទៅទិសនិរតីនោះឯង»។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់និវត្តជនលោក ដួង ហេង វ័យជាង ៦០ឆ្នាំ រស់នៅក្នុងក្រុងដូនកែវ។ «ជាធម្មតា យើងហូបបង្កអាំងអម្ពិលបុក ជាមួយនឹងជីរ២-៣មុខជាពិសេសជីរនាងវង»។
លោក ដែក សារិន និវត្តជន និងជាអតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ធ្លាប់បានថ្លែងថា ទំពាំង ក៏ត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរកែឆ្នៃធ្វើម្ហូបជាច្រើនមុខដែរ ប៉ុន្តែសម្លប្រហើរទំពាំងមាននិយមហូបខ្លាំង ប៉ុន្តែវាមានត្រឹមតែរយៈពេល ១-២ ខែប៉ុណ្ណោះ គឺរវាងខែកក្កដា-សីហា «ខណៈភ្លៀងចាប់ផ្តើមធ្លាក់ច្រើនបង្គួរទំពាំងដុះពីប្ញស្សី និងប្ញស្សីព្រៃធម្មជាតិ ក៏ដុះចេញជាទំពាំច្រូងច្រាងច្រើន ហើយក៏ស្របពេលទៅនឹងរុក្ខជាតិផ្សេងៗទៀត ដូចជាស្លឹកងុប កន្ទ្រោក ត្រួយព្រិច និងបន្លែផ្អែម(ស្លឹកបាទខ្ទះ) លាស់ត្រួយស្លឹក ប្រជាជនខ្មែរអាចបេះពួកវាយកធ្វើជាបន្លែស្លជាមួយទំពាំង ដោយមានត្រីទឹកសាបផ្សេងៗទើបនឹងចាប់ផ្តើមពងផងនោះ គឺវាមានរសជាតិឆ្ងាញ់ខ្លាំងណាស់»៕
