.jpg)
លោកប្រធានាធិបតី អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង ថ្លែងក្នុងជំនួបនៃបណ្តាប្រទេសនៅសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ។ AFP
អូស្ត្រាលី ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិកចងជាសម្ព័ន្ធមិត្តយោធាត្រីភាគីដែលហៅកាត់ថា AUKUS កាលពីសប្ដាហ៍មុន។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមស្ដីពី AUKUS ចុះនៅថ្ងៃទី ១៥ ខែកញ្ញា បានឱ្យដឹងថា សហរដ្ឋអាមេរិកនិងចក្រភពអង់គ្លេសនឹងសហការគ្នា ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យប្រទេសអូស្ត្រាលីផលិតបាននូវនាវាមុជទឹកដើរដោយថាមពលនុយក្លេអ៊ែរឱ្យបានកាន់តែឆាប់។
ក្រៅពីផ្ដល់នូវនាវាមុជទឹកប្រភេទនេះប្រទេសទាំង ៣ នេះ បានសន្យាគ្នាក្នុងការគាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមកលើផលប្រយោជន៍ផ្នែកយោធា និងសន្តិសុខក៏ដូចជាលើកកម្ពស់ការចែករំលែកព័ត៌មាននិងបច្ចេកវិទ្យា។ប្រទេសទាំង ៣ ក៏ប្ដេជ្ញាជាមួយគ្នាក្នុងការធ្វើសមាហរណកម្មលើវិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកវិទ្យា ឧស្សាហកម្មនិងចង្វាក់ផលិតកម្មបម្រើការឱ្យវិស័យយោធា និងសន្តិសុខ។
ជាមួយនឹងការបង្កើត AUKUS លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលី ស្កុត ម៉ូរីសុន (Scott Morrison) បានលើកឡើងនៅក្នុងសន្និសីទកាសែតរួមតាមប្រព័ន្ធវីដេអូថាសម្ព័ន្ធមិត្ត AUKUS ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីជួយរក្សាសន្តិសុខនិងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកហើយយល់ថា ភាពជាដៃគូនេះនឹងមិនឃុំគ្រង ឬគំរាមកំហែងដល់ភាគីណាមួយនោះទេ។
លោក ម៉ូរីសុន ក៏បានបន្ថែមថា AUKUS នេះនឹងជួយពង្រឹងនូវទំនាក់ទំនងជាមួយភាគីនានានៅតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬហៅកាត់ថា អាស៊ានផងដែរ។
ខណៈអូស្ត្រាលីនឹងទទួលបាននាវាមុជទឹកដើរដោយថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលីក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «អូស្ត្រាលីនឹងមិនចង់បានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ឬបង្កើតនូវថាមពលនុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិលនោះទេ»។
ប្រទេសដែលមានសិទ្ធិកាន់កាប់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរស្របច្បាប់ គឺមានតែប្រទេសមហាអំណាចចំនួន ៥ ដែលជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ប្រទេសទាំងនោះមានដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង រុស្ស៊ី និងចិន។
ថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទរួមនោះថាលោក បូរីស ចនសុន (Boris Johnson) នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃចក្រភពអង់គ្លេសបានបន្តសង្កត់ធ្ងន់ថា «នាវាមុជទឹកនេះនឹងដំណើរការដោយរ៉េអាក់ទ័រនុយក្លេអ៊ែរតែមិនមានប្រដាប់ដោយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះទេ»។
បន្ថែមពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង ២ រូប លោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ចូ បៃដិន (Joe Biden) ក៏បន្ថែមថា ៖«AUKUS នឹងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព និងពង្រឹងសមត្ថភាពរួមក្នុងការឆ្លើយតបនឹងការគំរាមកំហែងនៅសតវត្សរ៍ទី២១ ដូចនឹងអ្វីដែលប្រទេសទាំង ៣ ធ្លាប់រួមដៃគ្នាកាលពីសតវត្សរ៍ទី២០»។
លើសពីនេះទៅទៀតសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងបន្តធ្វើការជាមួយសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថាអាស៊ានក៏ដូចជាប្រទេសដែលជាសមាជិកកិច្ចសន្ទនាសន្តិសុខចតុភាគី (Quad) រួមមានអាមេរិក ជប៉ុន អូស្ត្រាលី និងឥណ្ឌា ព្រមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូនានាជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីបង្កើតបរិយាកាសសន្តិភាព និងរក្សាឱ្យបាននូវ «តំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកប្រកបដោយសេរី និងបើកចំហ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសជាច្រើន ដែលរួមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក សម្ដែងនូវភាពមិនសូវស្វាគមន៍នឹងការបង្កើតសម្ព័ន្ធមិត្តត្រីភាគី AUKUS។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្ដាហ៍មុន លោក ZhaoLijian អ្នកនាំពាក្យនៃក្រសួងការបរទេសចិនបានហៅ សម្ព័ន្ធមិត្តនេះថា «ខ្វះការទទួលខុសត្រូវ» ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពតំបន់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយព្រមទាំងអុជអាលឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងផ្នែកអាវុធ។ លោក Zhao ក៏បានបន្ថែមថា ៖«ប្រទេសពាក់ព័ន្ធគួរតែបោះបង់នូវស្មារតីយកឈ្នះ-ចាញ់ តាមបែបសង្គ្រាមត្រជាក់ ដែលគំនិតនេះមានភាពចាស់គំរឹល និងហួសសម័យហើយ»។
អ្វីដែលគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះគឺ ប្រទេសបារាំង ហាក់បីដូចជាមិនសូវសប្បាយចិត្តនឹងការបង្កើតសម្ព័ន្ធមិត្ត AUKUS។ កាលពីថ្ងៃសុក្រកន្លងទៅ បារាំងបានដកទូតរបស់ខ្លួននៅអាមេរិក និងនៅអូស្ត្រាលីមកស្រុករបស់ខ្លួនវិញ។ ១ ថ្ងៃក្រោយមក រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសបារាំងលោក Jean-Yves Le Drianបានសម្ដែងការសោកស្ដាយ ដែលអូស្ត្រាលី និងអាមេរិកបាន «កុហក បោកប្រាស់ និងរំលោភលើសេចក្ដីទុកចិត្ត» របស់បារាំង។
តាមពិតទៅ បារាំង និងអូស្ត្រាលី បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ កាលពីឆ្នាំ ២០១៦ កន្លងទៅ ដោយអូស្ត្រាលី បានជ្រើសរើសឱ្យក្រុមហ៊ុននាវាបារាំង ឱ្យផលិតនាវាមុជទឹកដើរដោយថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ ចំនួន ១២ គ្រឿង ហើយកុងត្រានេះមានតម្លៃសរុបប្រមាណ ៣៦,៦ ប៊ីលានដុល្លារ។
យ៉ាងណាមិញ ខាងបារាំងទើបតែបានដឹងប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះ មុននឹងសម្ព័ន្ធ AUKUS ប្រកាសជាផ្លូវការ។ នេះបើតាមការចុះផ្សាយដោយ AFP ដែលដកស្រង់សម្ដីរបស់អ្នកការទូតបារាំង ១ រូប។
ជាមួយនឹងរឿងនេះដែរ លោក ស្កុត ម៉ូរីសុន នាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលីបាននិយាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យថា លោកបានជម្រាបលោក អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង (Emmanuel Macron) កាលពីខែមិថុនាមកម្ល៉េះ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះ។
ចំណែកប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍វិញ មានការយល់ឃើញខុសៗគ្នា លើការបង្កើតសម្ព័ន្ធ AUKUS។
ក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃសុក្រថា ឥណ្ឌូនេស៊ីតាមដាន ដោយមានការប្រុងប្រយ័ត្ន ចំពោះការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីក្នុងការទទួលយកនាវាមុជទឹកនេះ។ ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយនេះ សម្ដែងពីការព្រួយបារម្ភពីការប្រណាំងប្រជែងអានុភាពយោធានៅក្នុងតំបន់ ហើយក៏អំពាវនាវឱ្យអូស្ត្រាលីបំពេញកាតព្វកិច្ច ក្នុងការលុបបំបាត់នុយក្លេអ៊ែរ។
ចំណែកឯប្រទេសសិង្ហបុរីវិញ ហាក់បីដូចជាស្វាគមន៍នឹងការបង្កើត AUKUS។ តាមរយៈសន្ទនាតាមប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទរវាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង (Lee HsienLoong) និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលី ម៉ូរីសុន សិង្ហបុរីបង្ហាញក្ដីសង្ឃឹមថា AUKUS នឹងជួយរួមចំណែកដោយស្ថាបនា ទៅលើសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់ ហើយក៏ជួយបំពេញបន្ថែមដល់យន្តការនានានៅតំបន់ ដែលមានស្រាប់ផងដែរ៕
ហ៊ីម រដ្ឋា
