.jpg)
ឆ្មាំការពារដែនសមុទ្រហ្វីលីពីនកំពុងតាមដាននាវារបស់ចិន (ស្តាំ) នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនាពេលកន្លងទៅ។ AFP
នៅថ្ងៃបុណ្យណូអែល ផ្ទុយពីនៅសម្រាកជាមួយក្រុមគ្រួសារនៅឯគេហដ្ឋាន អ្នកនេសាទជនជាតិហ្វីលីពីន ១ ក្រុម បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ដែនទឹកមានជម្លោះជុំវិញថ្មប៉ប្រះទឹកស្កាបូរ៉ូ (Scarborough Shoal) ដែលជាដែនទឹកពោរពេញទៅដោយធនធាននេសាទ គ្រប់គ្រងដោយចិនចាប់តាំងពីការប្រឈមមុខដាក់គ្នាជាមួយហ្វីលីពីននៅឆ្នាំ ២០១២។
នាវាឆ្មាំសមុទ្រចិន តែងតែបណ្ដេញទូកនេសាទហ្វីលីពីនចេញពីតំបន់នេសាទប្រពៃណីរបស់ពួកគេ ធ្វើឱ្យពួកគេបាត់បង់ជីវភាព។ ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកនេសាទខាងលើត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការនេសាទដោយមានកម្រិតនៅផ្នែកខាងក្រៅនៃថ្មប៉ប្រះទឹក ហើយក្នុងករណីដ៏កម្រមួយ អាជ្ញាធរចិន បានអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេចូលជ្រកកោនជាច្រើនសប្ដាហ៍នៅផ្នែកខាងក្នុង ខណៈពេលដែលអាកាសធាតុប្រែប្រួលកាន់តែអាក្រក់ទៅ។
ក្រុមអ្នកនេសាទនេះ បានលើកឡើងថា ការនេសាទដោយ មានកម្រិត គឺគ្រាន់បើជាងការមិនអាចនេសាទ ហើយសង្ឃឹមថា បញ្ហាជម្លោះដែនទឹកនេះនឹងត្រូវបានដោះស្រាយនៅពេលឆាប់ៗនេះ ខណៈពួកគេប្រឈម នឹងការបាត់បង់ជីវភាព។
បើទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ករណីខាងលើនេះ មិនមានន័យថា អាជ្ញាធរចិន បានយល់ព្រមអនុញ្ញាតឱ្យហ្វីលីពីនឆ្លងកាត់ដោយសេរីនៅតំបន់មានជម្លោះនោះទេ។
កាលពីខែវិច្ឆិកា នៅក្នុងផ្នែកមួយផ្សេងទៀតនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង នាវាឆ្មាំឆ្នេរសមុទ្រចិនបានប្រើកាណុងបាញ់ទឹក ដើម្បីរារាំងដំណើរទូកហ្វីលីពីន ដែលកំពុងធ្វើដំណើរទៅផ្គត់ផ្គង់ទាហានហ្វីលីពីន ១ ក្រុមនៅលើនាវា ១ គ្រឿង ជាប់កឿងលើថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas។
កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៩ យោធាហ្វីលីពីន បានកឿងនាវានេះដោយចេតនា ដើម្បីបង្កើតមូលដ្ឋានយោធានៅលើថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas និងបង្កើតសញ្ញាសម្គាល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនលើថ្មនេះ។
សាលក្រមឆ្នាំ ២០១៦ របស់ តុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលអចិន្រៃ្តយ៍ (PCA) បានទទួលបានបញ្ជាក់ថា កោះទាំងនេះ គឺនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់ហ្វីលីពីន ហើយបានច្រានចោលការកាន់កាប់ខ្សែបន្ទាត់ ៩ ចំណុចរបស់ចិន។ ក្រុងប៉េកាំង បានបដិសេធមិនចូលរួមក្នុងការជំនុំជម្រះរឿងក្ដីនេះ ហើយមិនទទួលស្គាល់សាលក្រមនេះទេ។
ឧប្បត្តិហេតុថ្មីនៅថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas បានបង្កឱ្យមានការតវ៉ាការទូតថ្មីមួយទៀតពីទីក្រុងម៉ានីល ដែលយ៉ាងហោចណាស់ជាការតវ៉ាលើកទី១៨៣ ក្នុងឆ្នាំ ២០២១។ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសហ្វីលីពីនលោកទីអូដូរ៉ូ ឡុកស៊ីន ជូនញ័រ និយាយថា ឧប្បត្តិហេតុនេះបានគូសបញ្ជាក់ពីភាព បន្ទាន់នៃការបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការចរចារវាងចិន និងអាស៊ាន។ លោក ឡុកស៊ីន និយាយថា ការចរចានេះគឺ «មិនទៅមុខទេ»។
ក្រមប្រតិបត្តិ គឺនឹងមិនដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដែនទឹកសមុទ្រចិនខាងត្បូងទេ ដែលពោរពេញទៅដោយធនធានរ៉ែ ធនធាននេសាទ និងជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មរាប់ពាន់លានដុល្លារ។ ក្រមនេះមានបំណងផលយន្តការ ដើម្បីចៀសវាងការយល់ច្រឡំនៅដែនទឹកដែលពី ១ ឆ្នាំទៅ ១ ឆ្នាំ កាន់មានយោធូបនីយកម្ម និងដើម្បីគ្រប់គ្រងភាពតានតឹង និងការប៉ះទង្គិចគ្នានៅពេលការយល់ច្រឡំកើតឡើង។
ប្រទេសហ្វីលីពីន គឺជាអ្នកសម្របសម្រួលការចរចាក្រមប្រតិបត្តិជាមួយចិន។ នៅឆ្នាំ ២០១៨ អាស៊ាន និងចិនបានចេញផ្សាយសេចក្ដីព្រាងនៃអត្ថបទចរចាសម្រាប់ក្រមប្រតិបត្តិដោយផ្ដល់ក្ដីសង្ឃឹមថា យន្តការនេះអាចដំណើរការបាន។ ប៉ុន្តែចាប់ពីពេលនោះមកការចរចា គឺមានភាពយឺតយ៉ាវ ហើយចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៩ មកប្រទេសហ្វីលីពីន បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភរួចទៅហើយ។
ក្រោមទិដ្ឋភាពបែបនេះ អ្នកវិភាគ និងអ្នកនយោបាយមួយចំនួនបាននិយាយថា តម្រូវការសម្រាប់ក្រុមរង ឬសម្ព័ន្ធភាពមួយក្នុងអាស៊ាន ដើម្បីដឹកនាំការចរចាបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយអាស៊ានទាំងមូលនឹងដើរតួជាអ្នកគាំទ្រក្រុមរងនេះ។
ក្រុមនេះអាចមានសមាជិកអាស៊ានចំនួន ៤ ដែលជម្លោះដែនទឹកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង៖ ហ្វីលីពីន វៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី និងប្រ៊ុយណេ។
ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី អាចចូលរួមក្នុងក្រុមនេះ ដោយសារការប្រឈមដាក់គ្នាជាមួយចិនជារឿយៗនៅក្នុងដែនទឹករបស់ខ្លួន។
អ្នកវិភាគទាំងនេះនិយាយថា ដំណើរសម្រេចចិត្តរបស់សមាជិកទាំង ១០ ប្រទេស គឺមានលក្ខណៈយឺតពេក ហើយដោយសារបញ្ហានេះ ក៏ដូចជាបញ្ហាដទៃទៀត មិនមានទម្ងន់ស្មើគ្នាសម្រាប់សមាជិកទាំងអស់។
យ៉ាងណាមិញក្រុមរងបែបនេះអាចមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការចរចាជាមួយប្រទេសចិនមែន ប៉ុន្តែមានការព្រួយបារម្ភថា ក្រុមនេះមិនអាចរួបរួមគ្នាបានទេ ដោយសារពួកគេទាំង ៥ ក៏មានជម្លោះដែនទឹកជាមួយគ្នានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ៕
វីដេអូ៖
