សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង សុទ្ធតែមានគម្រោងធ្វើបេសកកម្មលើឋានព្រះចន្ទក្នុងឆ្នាំ២០២២និងតទៅមុខទៀត។សកម្មភាពនៃការបាញ់បង្ហោះយានអវកាសទៅភពរណបរបស់ផែនដីទាំងនេះបង្ហាញពីការប្រកួតប្រជែងផ្នែកអវកាសដែលកំពុងកើនឡើង ដើម្បីបង្ហាញពីសក្កានុពលធនធាន ឧត្តមភាពបច្ចេកវិទ្យា និងសិរីរុងរឿងរបស់ជាតិនីមួយៗ ជាមួយនឹងសក្តានុពលក្នុងការពង្រីកភាពតានតឹងនយោបាយអន្តរជាតិនៅលើផែនដីដែលកំពុងកើនឡើង។
បច្ចុប្បន្ននេះចិនមានវត្តមានយានអវកាសរបស់ខ្លួនលើភពព្រះចន្ទចំនួន២ដងដែលរួមមានយានចុះចតChang’e 4 និងយានរុករកYutu 2 ដែលយានទាំង២កំពុងធ្វើការពិសោធវិទ្យាសាស្ត្រអំពីភពនេះ។ការប្រណាំងដើម្បីបង្កើតវត្តមានលើភពព្រះចន្ទរយៈពេលវែង ជំរុញដោយកត្តានយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធា ជាពិសេសរវាងចិន រុស្ស៊ី និងអាមេរិក។
យ៉ាងណាមិញលោក Malcolm Davis អ្នកវិភាគជាន់ខ្ពស់ និងជាអ្នកឯកទេសខាងអវកាសនៅវិទ្យាស្ថានគោលនយោបាយយុទ្ធសាស្ត្រអូស្ត្រាលី (ASPI) និយាយប្រាប់កាសែតNikkei Asiaថាសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិនមិនទាន់ស្ថិតក្នុងការប្រណាំងអវកាសជាមួយគ្នានាពេលបច្ចុប្បន្ននៅឡើយទេ។
ប៉ុន្តែលោកស្នើថា វាអាចនឹងផ្លាស់ប្តូរ ប្រសិនបើផែនការរបស់អាមេរិក កាន់តែយឺតយ៉ាវបន្ថែមទៀត ហើយចិនបង្កើនល្បឿនរបស់ខ្លួន ដោយមើលឃើញថា«ឱកាសដើម្បីវ៉ាដាច់ការជោគជ័យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក»។លោក Davis និយាយថា៖ «វានឹងមានកិត្យានុភាពដ៏ធំសម្រាប់ចិន ប្រសិនបើប្រទេសនេះយកឈ្នះសហរដ្ឋអាមេរិកលើបេសកកម្មឋានព្រះចន្ទវិញ»។
សម្រាប់ពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែនាំមុខខណៈកម្មវិធីArtemis របស់អង្គការណាសាត្រូវបានរៀបចំសម្រាប់ការបាញ់បង្ហោះលើកដំបូងរបស់ខ្លួននៅឆ្នាំនេះ ជាមួយនឹងយានបាញ់បង្ហោះSpace Launch System ដ៏ធំសម្បើម ដោយសារតែការបង្ហោះយានអវកាសOrion ដែលគ្មាននាវិកចូលទៅក្នុងគន្លងព្រះចន្ទ។
កម្មវិធីនេះនឹងត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់បេសកកម្មទី២ Artemis ដែលនឹងបញ្ជូនអវកាសយានិកទៅប្រតិបត្តិការហោះហើរអវកាសលើឋានព្រះចន្ទ។ បន្ទាប់មកគឺបេសកកម្មArtemis IIIដែលជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់ការរុករក និងកិច្ចសហការរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយ«មហាសេដ្ឋីអវកាស»ជាច្រើនរូប។ បេសកកម្មនេះគ្រោងនឹងភ្ជាប់ជាមួយរ៉ុក្កែតSpaceX Starship ដែលអាចប្រើឡើងវិញបានរបស់លោកElon Musk ដែលនឹងត្រូវកំណត់សម្រាប់ការហោះហើរគន្លងដំបូងរបស់វានៅឆ្នាំនេះ។ ប្រសិនបើអ្វីៗដំណើរការទៅតាមផែនការ នោះ Artemis III នាំមនុស្សនៅលើដីរបស់ភពព្រះចន្ទលើកដំបូងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧២មក។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយArtemis III ត្រូវបានពន្យារពេលទៅយ៉ាងហោចណាស់ឆ្នាំ២០២៥។ សវនកម្មរបស់អង្គការណាសាដែលបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងខែវិច្ឆិកាព្រមានថាការចុះចតអាចយឺតច្រើនឆ្នាំដោយសារតែការលំបាកផ្នែកបច្ចេកទេស និងការពន្យារពេលកើនឡើងដោយសារជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩។
លោកDavis ព្រមានថា ការបែងចែកនយោបាយក្នុងស្រុករបស់អាមេរិក ក៏អាចធ្វើឱ្យមានការលំបាកបន្ថែមទៀតក្នុងការរក្សាយុទ្ធសាស្ត្រដែលស៊ីចង្វាក់គ្នាផងដែរ។ ហើយប្រសិនបើរដ្ឋបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននាពេលអនាគត សម្រេចចិត្តដកសិទ្ធិបណ្តាក់ទុនលើសពីស្រទាប់បរិយាកាសStratosphere នោះ ចិន និងរុស្ស៊ីអាចក្លាយជាតួអង្គអវកាសលេចធ្លោហើយប្រទេសទាំង២នឹងសរសេរច្បាប់ឱ្យសមនឹងខ្លួនពួកគេ។
នាពេលនេះ ចិនហាក់ដូចជាផ្តោតលើការបញ្ចប់ការសាងសង់ស្ថានីយអវកាសTiangongរបស់ខ្លួននៅក្នុងគន្លងផែនដីទាបនៅឆ្នាំនេះ។ បន្ទាប់មក ចិនគ្រោងនឹងងាកទៅរកការធ្វើដំណើរទៅឋានព្រះចន្ទនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០៣០។ចិនមានមហិច្ឆតាបញ្ជូនមនុស្សឡើងភពព្រះចន្ទចំនួនបីដែលគ្រោងទុកក្នុងទសវត្សរ៍នេះ រួមទាំងតាមរយៈបេសកកម្មChang''e 8 ក្នុងឆ្នាំ២០២៧។ យោងតាមកាសែតរដ្ឋចិនGlobal Times បេសកកម្មនេះនឹងសាងសង់សំណង់ចម្បងសម្រាប់ស្ថានីយស្រាវជ្រាវលើភពព្រះចន្ទអន្តរជាតិ (ILRS) ដែលបង្កើតឡើងរួមជាមួយរុស្ស៊ី។
លោកJunyaTerazonoអ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រភពផែនដីជប៉ុននិយាយថា៖ «ចិនកំពុងគិតយ៉ាងច្បាស់អំពីរបៀបបញ្ជូនអវកាសយានិកទៅកាន់ផ្ទៃព្រះចន្ទ មុនពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើ។នៅពីក្រោយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងបែបនេះគឺជាគោលដៅដើម្បីក្លាយជាប្រទេសលេខ១ខាងបច្ចេកវិទ្យាក្រោមចក្ខុវិស័យ‘ផលិតនៅប្រទេសចិន’ ក្នុងឆ្នាំ ២០២៥»។
លោកនិយាយថាចក្ខុវិស័យនោះគឺជាផែនការរបស់ទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការផលិត និងសម្រេចបាននូវភាពគ្រប់គ្រាន់ដោយខ្លួនឯងក្នុងវិស័យយុទ្ធសាស្ត្រដូចជាមនុស្សយន្ត និងឧបករណ៍អវកាសជាដើម។
លោកDavis និយាយថា៖ «មានហេតុផលមួយចំនួនដើម្បីត្រលប់ទៅឋានព្រះចន្ទនាពេលឥឡូវនេះ»។អ្នកឯកទេសខាងអវកាសរូបនេះនិយាយថា ការរកឃើញទឹកកកនៅលើភពព្រះចន្ទអាចជួយទ្រទ្រង់សកម្មភាពរបស់មនុស្សនៅលើ និងជុំវិញព្រះចន្ទ។ លោកបន្ថែមថា ទឹកក៏អាចបំបែកតាមរយៈអេឡិចត្រូលីស៊ីស (Electrolysis) ទៅជាអ៊ីដ្រូហ្ស៊ែន និងអុកស៊ីហ៊្សែន ដែលនៅពេលបញ្ចូលគ្នា អាចប្រើជាឥន្ធនៈរបស់រ៉ុក្កែត សម្រាប់បេសកកម្មទៅកាន់ភពអង្គារ និងភពក្នុងរបស់ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យផ្សេងទៀត។
លោកDavisនិយាយទៀតថា ការទាក់ទាញមួយទៀតគឺវត្តមានរបស់Helium-3ដែលជាអ៊ីសូតូបត្រូវការសម្រាប់ថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ។ ចំណាប់អារម្មណ៍ជាច្រើនទសវត្សរ៍ក្នុងការលាយបញ្ចូលគ្នាកើនឡើងនៅទូទាំងពិភពលោក ខណៈអ្នកតស៊ូមតិនិយាយថា វាជាទម្រង់ថាមពលអាតូមិកដែលមានសក្ដានុពលជាង មាននិរន្តរភាពជាង និងគ្មានដែនកំណត់។
លោកSun Kwok ជាតារាវិទូ និងជាសាស្រ្តាចារ្យទទួលបន្ទុកនៅសាកលវិទ្យាល័យហុងកុងនិយាយថា ការជីកយករ៉ែ និងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មផ្សេងទៀត ទំនងជាមិនអាចដំណើរការបានក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនេះទេ។ យ៉ាងណាក៏ដោយលោកនិយាយថា៖ «វាស្ថិតនៅក្នុងសមត្ថភាពបច្ចេកទេសបច្ចុប្បន្នរបស់យើង ដើម្បីបង្កើតស្ថានីយអចិន្ត្រៃយ៍នៅលើឋានព្រះចន្ទ ជាមួយនឹងសមត្ថភាពពិសេសមួយ ដើម្បីសង្កេតមើលចក្រវាឡនិងសិក្សាពីប្រវត្តិនៃប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ»។
សម្រាប់ចិន លោក Kwokលើកឡើងថាប្រទេសនេះស្ថិតនៅកន្លែងទទួលបានជោគជ័យដោយសារឆន្ទៈ និងការប្តេជ្ញាចិត្តជាតិ បូករួមទាំងការពង្រីកក្រុមនៃទេពកោសល្យដែលទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាល។ ទន្ទឹមនឹងនោះ លោកសង្កត់ធ្ងន់លើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងគូសឱ្យឃើញភាពខុសគ្នារវាងបេសកកម្មនាវិក និងគ្មាននាវិក។
លោកនិយាយថា៖ «ក្នុងនាមជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ យើងមិនឃើញការវិវឌ្ឍនៃបេសកកម្មវិទ្យាសាស្ត្រគ្មាននាវិកជា ការប្រណាំងឬការប្រកួតប្រជែង ប៉ុន្តែជាឱកាសសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ។កម្មវិធីដែលមាននាវិកនឹងតែងតែមាននិន្នាការនយោបាយ ប៉ុន្តែវាមានផលប៉ះពាល់ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រតិចជាង»៕
ហួន ឌីណា