.jpg)
ទាហានអ៊ុយក្រែនកំពុងសែងមីស៊ីល FIM-Stinger ផលិតដោយអាមេរិក ជាមីស៊ីលបាញ់ពីផ្ទៃរាបទៅលើអាកាស។ AFP
នៅម្ខាងនៃព្រំដែន រុស្សី-អ៊ុយក្រែន ទាហានរុស្ស៊ីច្រើនជាង ១០០ ០០០ នាក់ បានប្រមូលផ្ដុំ ហើយនៅម្ខាងទៀតជនស៊ីវិលស្ម័គ្រចិត្ត និងក្រុមទាហានបម្រុងអ៊ុយក្រែន កំពុងហ្វឹកហាត់ជាមួយកងទ័ពអ៊ុយក្រែន ដើម្បីទប់ទល់នឹងការវាយប្រហារ។
កន្លែងនេះបានក្លាយជាព្រំដែនដ៏តានតឹងបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក ប៉ុន្តែកាលពី ៣០ ឆ្នាំមុន កន្លែងនេះមិនមែនជាតំបន់ព្រំដែនទេ។ ប្រទេសរុស្ស៊ី និងប្រទេសអ៊ុយក្រែន គឺជាផ្នែកមួយនៃសហភាពសូវៀត ដែលការរំលាយប្រទេសនេះកាលពីឆ្នាំ ១៩៩១ បានកំណត់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំង ២។
ក្រុងកៀវបានប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀតនៅខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៩១។ នៅខែធ្នូឆ្នាំនោះ រដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនបានរៀបចំការស្ទង់ប្រជាមតិលើបញ្ហានេះ ហើយលទ្ធផលបង្ហាញថាប្រជាជនអ៊ុយក្រែនជាង ៩០ ភាគរយ បានគាំទ្រការផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីសហភាពសូវៀត។
អ៊ុយក្រែនមានប្រជាជនច្រើនជាងគេទី២ ក្នុងសហភាពសូវៀត និងជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្មយោធា ហើយការដកខ្លួនរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានអ្នកវិភាគជាច្រើនចាត់ទុកថា ជាចំណុចរបត់ចុងក្រោយ ដែលបង្កឱ្យដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត។ បន្ទាប់ពីការប្រកាសឯករាជ្យរបស់អ៊ុយក្រែន សមាជិកដទៃទៀតបានធ្វើតាមគំរូនេះ។
នៅថ្ងៃទី ១ ធ្នូ រុស្ស៊ី គឺនៅជាផ្នែកមួយនៃសហភាពសូវៀត ប៉ុន្តែប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក បូរីស យែលស៊ីន បានមានជំនឿថា អនាគតរបស់រុស្សុី គឺការប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពដែលដឹកនាំដោយគូប្រជែងរបស់លោក គឺលោក មីខែល ហ្គោបាឆូវ។ បន្ទាប់ពីចេញលទ្ធផលប្រជាមតិអ៊ុយក្រែន លោក យែលស៊ីន បានប្រកាសថា រុស្ស៊ីទទួលអ៊ុយក្រែន ជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ។
អ្វីដែលសំខាន់នោះ គឺលោក យែលស៊ីន បានប្រកាសទទួលស្គាល់ព្រំដែនរបស់អ៊ុយក្រែន រួមទាំងឧបទ្វីបគ្រីមា ដែលត្រូវបានកាត់ពីរុស្សឱ្យអ៊ុយក្រែនកាលពីឆ្នាំ ១៩៥៤ ដោយមេដឹកនាំសូវៀតលោក នីគីតា គ្រូឆេវ ដើម្បីធានាភាពស្មោះត្រង់របស់ក្រុងកៀវ។
លោក យែលស៊ីន គិតថា ការប្រកាសទទួលស្គាល់បែបនេះ នឹងជួយពន្លឿនការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត និងការលាលែងរបស់លោក ហ្គរបាឆូវ។ រឿងទាំង ២ នេះ បានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ប៉ុណ្ណោះ។
លោក យែលស៊ីន បានសង្ឃឹមថា បញ្ហាឧបទ្វីបគ្រីមា ដែលជាចំណុចដ៏តានតឹងមួយរវាងប្រជាជនរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន នឹងត្រូវបានផ្អាកមួយរយៈ បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត ប៉ុន្តែជម្លោះបានផ្ទុះឡើងភ្លាមៗជុំវិញកម្មសិទ្ធិនៃក្រុមនាវាចម្បាំងរបស់កងទ័ពជើងទឹកសូវៀតដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីនោះ។
ចំណុចដ៏តានតឹងមួយទៀតក្រោយពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត គឺបញ្ហាកម្មសិទ្ធិអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់សហភាពសូវៀត គឺត្រូវបានដាក់ពង្រាយនៅទូទាំងដែនដីពួកគេ ប៉ុន្តែភាគច្រើន គឺដាក់ពង្រាយនៅអ៊ុយក្រែន ធ្វើឱ្យអ៊ុយក្រែនក្លាយខ្លួនជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរធំជាងគេទី៣ បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត។
កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងការទូត បានឈានដល់អនុស្សរណៈក្រុងប៊ុយដាប៉ែស ឆ្នាំ ១៩៩៤ ដែលក្នុងនោះប្រទេសអ៊ុយក្រែនបានយល់ព្រមបោះបង់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយធ្វើការបញ្ជូនទៅប្រទេសរុស្ស៊ី ដើម្បីធ្វើការកម្ទេច។ ជាថ្នូរមកវិញ សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស និងរុស្ស៊ីបានសន្យាថា នឹង «គោរពឯករាជភាព និងអធិបតេយ្យភាព និងព្រំដែនដែលមានស្រាប់របស់អ៊ុយក្រែន» និង «ចៀសវាងការគំរាមកំហែង ឬការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រឆាំងនឹងបូរណភាពទឹកដី ឬឯករាជភាពនយោបាយរបស់ពួកគេ»។ ទីក្រុងម៉ូស្គូ បានរំលោភលើការសន្យានេះ នៅពេលដែលខ្លួនបានកាត់យកឧបទ្វីបគ្រីមា។
នៅឆ្នាំ ២០០៤ ទំនាក់ទំនងបានធ្លាក់ដល់ចំណុចទាបមួយកម្រិតទៀត។ ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនរាប់សែននាក់បានធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងអ្វីដែលពួកគេគិតជាការក្លែងបន្លំលទ្ធផលបោះឆ្នោត ដើម្បីផ្ដល់ជ័យជម្នះឱ្យបេក្ខជនគាំទ្រដោយរុស្សុី។
កាលនោះការស្ទង់មតិអ្នកបោះឆ្នោតនៅមណ្ឌលនានាបានបង្ហាញថា បេក្ខជនលម្អៀង ទៅលោកខាងលិច គឺលោកវិកទ័រ យូសឆេនកូ បានទទួលជ័យជម្នះ ប៉ុន្តែគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតបានប្រកាស ជ័យជម្នះឱ្យលោក វិកទ័រ យ៉ានូកូវិច ដែលជាអតីតអភិបាលតំបន់ដូណេតស្ក៍ និងជាបេក្ខជនគាំទ្រដោយក្រុងម៉ូស្គូ។
បាតុករ ដែលប្រើប្រាស់ពណ៌ទឹកក្រូចរបស់យុទ្ធនាការបោះឆ្នោតរបស់លោក យូសឆេនកូ បានធ្វើបាតុកម្មរហូតដល់រដូវរងា។ ក្រោមសម្ពាធនៃការបាតុកម្មនេះ ប្រទេសអ៊ុយក្រែន បានរៀបចំការបោះឆ្នោតម្ដងទៀត ដោយលោកយូសឆេនកូបានទទួលជ័យជម្នះ។
ក្រុងម៉ូស្គូ បាននិយាយថា «បដិវត្តន៍ពណ៌ទឹកក្រូច» នេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃប្រតិបត្តិការរបស់ភ្នាក់ងារចារកម្មបរទេស ហើយគឺជាហាត់សមសម្រាប់ការផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំរុស្ស៊ី។
ក្រោមការដឹកនាំនៃមេដឹកនាំថ្មីនេះ ប្រទេសអ៊ុយក្រែន បានធ្វើការបង្វែរទៅរកលោកខាងលិច ហើយនៅឆ្នាំ ២០០៨ បានព្យាយាមចាប់ផ្ដើមដំណើរការចូលជាសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធយោធាលោកខាងលិចណាតូ (NATO)។
នៅត្រឹមពេលនោះប្រទេសអតីតសមាជិក ឬសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហភាពសូវៀត ដែលបានក្លាយជាសមាជិកនៃអង្គការណាតូបន្ទាប់ពីការដួលរលំ រួមមានប្រទេសប៉ូឡូញ លីទុយអានី ឡេតូនី អេស្តូនី រូម៉ានី និងប៊ុលហ្គារី ហើយប្រទេសហ្សកហ្ស៊ី គឺកំពុងចាប់ផ្ដើមដំណើរការដូចអ៊ុយក្រែនផងដែរ។
ក្រុងមូ៉ស្គូបានមើលឃើញការពង្រីកសមាជិកភាពនេះថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីឡោមព័ទ្ធប្រទេសរុស្សុី ហើយបានគំរាមធ្វើការឆ្លើយតបយ៉ាងខ្លាំង។
ជាលទ្ធផលសមាជិកណាតូមួយចំនួនបានព្យាយាមផ្អាកការទទួលសមាជិកភាពប្រទេសអ៊ុយក្រែន និងហ្សកហ្ស៊ីមួយរយៈសិន ប៉ុន្តែបានធ្វើការសន្យាថានៅពេលអនាគតប្រទេសទាំង ២ នឹងចូលជាសមាជិកបាន។
នៅខែសីហា ឆ្នាំនោះរុស្សុីបានធ្វើការអន្តរាគមន៍ក្នុងសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសហ្សកហ្ស៊ី ហើយជួយដំណើរការផ្ដាច់ខ្លួនតំបន់ចំនួន ២ ដែលនេះបានបង្កើតជម្លោះមួយ ដែលនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសហ្សកហ្ស៊ីមិនក្លាយជាសមាជិកណាតូបាន។
នៅឆ្នាំ ២០១០ លោកយ៉ានូកូវិច ដែលចាញ់ឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ ២០០៤ បានក្លាយជាប្រធានាធិបតីប្រទេសអ៊ុយក្រែន ហើយបានបញ្ឈប់ដំណើរការសមាជិកភាពអង្គការណាតូ។
ឈានមកដល់ឆ្នាំ ២០១៣ អ៊ុយក្រែនមានឱកាសចូលរួមសហជីពគយជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដោយប្រជាជនអ៊ុយក្រែននៅខាងលិចប្រទេស។
ប៉ុន្តែប្រជាជននៅខាងកើតប្រទេសពេញចិត្តសហជីពគយជាមួយរុស្ស៊ីវិញ។ កាលនោះរុស្សុី កំពុងផ្សព្វផ្សាយសហជីពរបស់ពួកគេ ដោយមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងថា អ៊ុយក្រែននឹងចូលរួមជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។
នៅនាទីចុងក្រោយលោក យ៉ានូកូវិច បានដកខ្លួនពីការចរចាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ហើយមកចូលរួមជាមួយរុស្ស៊ីវិញ។ ការវិលបកក្រោយបែបនេះបានបង្កឱ្យមានកំហឹងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងចំណោមប្រជាជនអ៊ុយក្រែនប៉ែកខាងលិច ដែលឈានដល់បាតុកម្មទម្លាក់លោកយ៉ានូកូវិចចេញពីតំណែងកាលពីឆ្នាំ ២០១៤។
តិចជាង ១ សប្ដាហ៍ បន្ទាប់ពីការទម្លាក់លោកយ៉ានូកូវិច ទាហានពាក់ឯកសណ្ឋានពណ៌បៃតង ដែលគ្មានស្លាកសញ្ញាបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ ឬសញ្ជាតិ បានចូលកាន់កាប់វិមានសភារបស់ឧបទ្វីបគ្រីមាហើយបិទផ្លូវចេញចូលពីអ៊ុយក្រែន។ ពួកគេបានរៀបចំការស្ទង់ប្រជាមតិប្រជាពលរដ្ឋគ្រីមា ហើយលទ្ធផលបានសម្រេចថា ពួកគេនឹងចូលរួមជាមួយប្រទេសរុស្ស៊ី។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះក្រុមផ្ដាច់ខ្លួននិយមនៅភាគខាងកើតបានចាប់ផ្ដើមរើបម្រះ ប្រឆាំងក្រុងកៀវ ដើម្បីផ្ដាច់ខ្លួនចូលរួមជាមួយនឹងរុស្ស៊ី។ សង្គ្រាមផ្ដាច់ខ្លួននេះ បានបង្កឱ្យមនុស្សជាង ១៤ ០០០ នាក់បានស្លាប់ផងដែរ។
ការប្រយុទ្ធគ្នាបានថយចុះ បន្ទាប់ពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន ២ នៅឆ្នាំ ២០១៤ និង ២០១៥ ក្រោមការសម្របសម្រួលរបស់អាល្លឺម៉ង់ និងបារាំង។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ លោក វ៉ុលឌីមៀរ ហ្សេលេនស្គី បានទទួលជ័យជម្នះការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ការដោះដូរឈ្លើយសឹកបានកើតឡើងជាច្រើនដង ប៉ុន្តែក្រៅពីនេះទំនាក់ទំនងគឺកាន់តែជូរចត់បន្ថែមទៀត៕
