២ឆ្នាំក្រោយយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមអំណាច អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិលោក អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរ៉េស កាលពីថ្ងៃចន្ទ បានសម្តែងការគាំទ្រលើការប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយបានព្រមានថា ការបោះឆ្នោតដែលក្រុមយោធាគ្រោងទុកចំពេលមានការបង្ក្រាបលើជនស៊ីវិល និងមេដឹកនាំនយោបាយ មានហានិភ័យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងដល់អស្ថិរភាព។
នេះបើតាមការចុះផ្សាយរបស់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន AP ដែលស្រង់សម្ដីអ្នកនាំពាក្យ អ.ស.ប. លោក ស្ទេផាន ឌូចារីក (Stephane Dujarric) នៅថ្ងៃអង្ការ ទី ៣១ ខែមករានេះ។
លោក ឌូចារីក បានថ្លែងថា លោកអគ្គលេខាធិការ ហ្គុយតឺរេស បានថ្កោលទោសយ៉ាងដាច់អហង្កាចំពោះគ្រប់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សានៅមីយ៉ាន់ម៉ា ខណៈវិបត្តិក្នុងប្រទេសនេះកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺន ហើយធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរក្នុងតំបន់។
គួររំឭកថា ក្រុមយោធាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមអំណាចនៅថ្ងៃទី ១ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ ពីរដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតរបស់លោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ដោយចាប់ខ្លួនអ្នកនយោបាយរូបនេះ និងសមាជិកកំពូលនៃគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យដែលកំពុងគ្រប់គ្រងនាពេលនោះ ក្រោយឈ្នះការបោះឆ្នោតភ្លូកទឹកភ្លូកដីនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២០។
ក្រោយរដ្ឋប្រហារ កងកម្លាំងសន្តិសុខបានធ្វើការបង្ក្រាបយ៉ាងហិង្សាទ្រង់ទ្រាយធំលើការប្រឆាំងនឹងអំណាចយោធា ដោយសម្លាប់មនុស្សជិត ២ ៩០០ នាក់ និងចាប់ខ្លួនមនុស្ស ១៧ ០០០ នាក់ផ្សេងទៀតដែលចូលរួមក្នុងការតវ៉ាគាំទ្រលទ្ធិប្រជា ធិបតេយ្យ។ នេះបើតាមតួលេខរបស់សមាគមជំនួយសម្រាប់អ្នកទោសនយោបាយ ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមី យ៉ាន់ម៉ា។
ការបង្ក្រាបយ៉ាងសាហាវក្រោមការដឹកនាំរបស់ក្រុមយោធា បានបង្កឱ្យមានការតស៊ូប្រដាប់អាវុធនៅតាមតំបន់ជាច្រើនក្នុងប្រទេស ហើយរដ្ឋាភិបាលយោធាបានចាត់ទុកអង្គការធំៗដែលប្រឆាំងនឹងរបបសឹករបស់ខ្លួនថាជាក្រុម «ភេរវករ»។
កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្ដាហ៍មុន ក្រុមយោធាបានអនុម័តច្បាប់ថ្មីស្តីពីការចុះឈ្មោះគណបក្សនយោបាយ ដែលរងការរិះគន់ថានឹងធ្វើឱ្យមានការលំបាកសម្រាប់ក្រុមប្រឆាំងក្នុងការប្រកួតប្រជែងជាមួយបេក្ខជន ដែលគាំទ្រដោយក្រុមយោធាក្នុងការបោះឆ្នោតសកលគ្រោងធ្វើនៅឆ្នាំនេះ។
ជុំវិញបញ្ហានេះផងដែរ នាយិកាប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលោកស្រី Elaine Pearson បានថ្លែងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃអង្គារថា៖ «របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានគ្រាប់គ្រងរបស់អស់រយៈពេល២ឆ្នាំ ចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារដែលធ្វើឱ្យមានការរួបរួមធ្វើអំពើឃោរឃៅប្រឆាំងនឹងប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលស្មើនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម»។
លោកស្រីបន្តថា៖ «ជំនួសឱ្យការបន្តជាមួយនឹងការបោះឆ្នោត ក្លែងក្លាយដែលចៀសមិនរួចនៅក្នុងខែសីហា មេយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាគួរតែប្រឈមមុខនឹងផលវិបាកអន្តរជាតិចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ពួកគេ»។
លោកស្រី Pearson បានបន្តថា៖ «របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាកំពុងព្យាយាមបង្កើតភាពជឿជាក់ តាមរយៈចលនានៃការបោះឆ្នោត ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិមិនគួររងការបោកបញ្ឆោតឱ្យទទួលស្គាល់ការបោកប្រាស់នេះទេ»។
លោកស្រីបន្តថា៖ «អ្នកមិនអាចរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌បានទេ នៅពេលអ្នកបដិសេធរាល់សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាជន ហើយបិទ ឬដកសិទ្ធិអ្នកនយោបាយប្រឆាំង»។
ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ លោកស្រីបន្តអំពាវនាវឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបន្តរឹតបណ្ដឹងលើក្រុមយោធា តាមរយៈទណ្ឌកម្ម និងការកាត់ផ្ដាច់ប្រភពហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងៗ ដែលបម្រើឱ្យអំពើហិង្សារបស់ក្រុមយោធា។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោក ហ្គុយតឺរេស មានការព្រួយបារម្ភចំពោះចេតនាដែលបានបញ្ជាក់របស់យោធាក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតចំពេលមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីលើអាកាស និងការដុតផ្ទះជនស៊ីវិល រួមជាមួយនឹងការចាប់ខ្លួនដែលកំពុងបន្ត ការបំភិតបំភ័យ និងការបៀតបៀនមេដឹកនាំនយោបាយ តួអង្គសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកកាសែត។
នេះបើតាមការឱ្យដឹងរបស់លោក ឌូចារីក ដែលបន្តថា៖ «ដោយសារគ្មានលក្ខខណ្ឌដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ាអនុវត្តសិទ្ធិនយោបាយដោយសេរី ការបោះឆ្នោតដែលគ្រោងឡើងនេះ នឹងធ្វើឱ្យអស្ថិរភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ»។
អ្នកនាំពាក្យដដែលនិយាយបន្ថែមថា លោក ហ្គុយតឺរេស បន្តឈរក្នុងសាមគ្គីភាពជាមួយប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា និងគាំទ្រសេចក្តីប្រាថ្នាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកគេសម្រាប់សង្គមដែលរួមបញ្ចូលសន្តិភាព និងយុត្តិធម៌ និងការការពារសហគមន៍ទាំងអស់ រួមទាំងជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាផងដែរ។
គួរគូសបញ្ជាក់ផងដែរថា ការរើសអើងលើជាជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាកាន់សាសនាអ៊ិស្លាមនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលរួមមានទាំងការបដិសេធមិនឱ្យទទួលបានសញ្ជាតិ និងសិទ្ធិជាច្រើនទៀត បានផ្ទុះឡើងនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ពោលគឺនៅពេលដែលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាចាប់ផ្តើមនូវ «យុទ្ធនាការបោសសម្អាត» នៅភាគខាងជើងនៃរដ្ឋរ៉ាឃីន ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការវាយប្រហារលើប៉ូលិស និងឆ្មាំព្រំដែនដោយក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។
យុទ្ធនាការដ៏ឃោឃៅរបស់ក្រុមយោធា បានបង្ខំឱ្យជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាជាង ៧០០ ០០០ នាក់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសបង់ក្លាដែស ខណៈយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា រងការចោទប្រកាន់ថា បានប្រព្រឹត្តការរំលោភ និងការសម្លាប់រង្គាល និងដុតផ្ទះរាប់ពាន់ខ្នងរបស់ពួកគេ។
កាលពីខែមករាឆ្នាំ ២០២០ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលជាតុលាការកំពូលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបញ្ជាឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាប្រឹងអស់ពីសមត្ថភាពដើម្បីទប់ស្កាត់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។មុនការបញ្ជានេះ គណៈកម្មការឯករាជ្យមួយដែលបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ា បានសន្និដ្ឋានថា មានហេតុផលដែលថាកងកម្លាំងសន្តិសុខបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ប៉ុន្តែវាមិនមែនជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នោះទេ។
ក្រៅពីការថ្កោលទោសអំពើហិង្សា ក៏ដូចជាសម្ដែងការគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា លោក ហ្គុយតឺ រេស ក៏បានស្វាគមន៍ចំពោះសេចក្ដីសម្រេចចិត្តស្ដីពីមីយ៉ាន់ម៉ារបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.ប.កាលពីខែធ្នូឆ្នាំមុន ដែលទាមទារឱ្យបញ្ចប់អំពើហិង្សាក្នុងប្រទេសនេះជាបន្ទាន់ ជំរុញឱ្យមានការដោះលែងអ្នកទោសដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនទាំងបំពានទាំងអស់ រួមទាំងលោកស្រីអ៊ុង សានស៊ូជី ហើយស្តារស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
សេចក្ដីសម្រេចនោះ បានអំពាវនាវឱ្យភាគីប្រឆាំងបន្តការសន្ទនា និងការផ្សះផ្សា ហើយជំរុញឱ្យភាគីទាំងអស់គោរពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពជាមូលដ្ឋាន និងនីតិរដ្ឋ។លោកឌូចារីក បានលើកឡើងថា លោក ហ្គុយតឺរេស ចាត់ទុកសេចក្ដីសម្រេចនេះថាជាជំហានដ៏សំខាន់ និងគូសបញ្ជាក់ពីភាពបន្ទាន់សម្រាប់ការពង្រឹងឯកភាពជាអន្តរជាតិ៕
