ម៉ោង ​​៤ ​ទៀប​ភ្លឺនៃ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ ទី​ ៦ ខែ​កុម្ភៈ​​ ពោល​គឺ​នៅ​​ពេល​ដែល​​ប្រជាជនភាគ​ច្រើន​​មិន​ទាន់​ក្រោក​ពី​ដំណេក​ផង​ រញ្ជួយ​ដី​ដ៏​ខ្លាំង​ក្លា​មួយ​​ក្នុង​កម្រិត​ ៧,៨ រ៉ិចទ័រ​​ បាន​វាយ​​ប្រហារ​​​​​​ក្បែរ​ទី​ក្រុង​​កាហ្ស៊ីអានទិប​ (Gaziantep) ដែល​ស្ថិត​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ទួរគី​ ​និង​មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​​​ពី​ព្រំដែន​ស៊ីរី។ ការ​រញ្ជួយ​ដី​នេះ​ បាន​​​បង្កើត​​ការ​​​​រំញ័រ​រហូត​ដល់​ប្រទេស​ស៊ីរី​ អ៊ីស្រាអែល​ លី​បង់​ និង​កោះ​ស៊ីប​ និង​បង្ក​រ​ឱ្យ​អាគារ​ជា​ច្រើន​ខ្នង​ដួល​រលំ​បាក់​ស្រុត​ចុះ​ ​ហើយ​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្សកប់​​​ជាប់​​​ក្នុង​​គំនរ​បាក់​បែក​។

មិន​ទាន់​បាន​ ១០ ម៉ោង​ផង​ រញ្ជួយ​ដីដ៏​ខ្លាំង​​មួយ​ទៀត​​ក្នុង​កម្រិត​ ៧,៦ រ៉ិចទ័រ​ បាន​វាយ​ប្រហារ​​​​នៅ​ក្បែរ​កន្លែង​ចាស់​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ស្ថានភាពដ៏​​ត្រដាប​ត្រដួស​នៃ​តំបន់​រង​គ្រោះ​​ទាំង​​​នៅ​​ទួរគី​ និង​ស៊ីរី​ ដែល​យ៉ាប់​យុឺន​រួច​ស្រាប់​ទៅ​ហើយ​នោះ​ កាន់​តែ​​អាក្រក់​ទៅ​ៗ​។ យោង​​តាម​ទិន្នន័យ​ពីក្រុម​​អាជ្ញាធរ​​គិត​ត្រឹម​ព្រឹក​ថ្ងៃ​អង្គារ​ ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់​គិត​តែ​ក្នុង​ប្រទេសទួរគី​មួយ​ បាន​កើន​ឡើង​ដល់​ ៣ ៣៨១ នាក់​ ខណៈ​តួលេខ​ដូច​គ្នា​នៅ​​ស៊ីរី​បាន​កើន​ដល់​ ១​ ៤៤៤ នាក់​។ នេះ​បើ​តាម​ការ​ស្រង់​ព័ត៌មាន​របស់​​​បណ្ដា​ញ​ព័ត៌មាន​ Al Jazeera។

ប៉ុន្តែ​​​​ជាមួយ​គ្នា​នោះ ​​ខណៈ​ដែល​ក្រុម​អ្នក​​ជួយ​សង្រ្គោះនៃ​ប្រទេស​ទាំង ​២​​ កំពុង​ដុត​ដៃ​ដុត​ជើង​បំពេញ​​ប្រតិបត្តិការ​របស់​ខ្លួន​​ ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់​ត្រូវ​បាន​គេ​រំពឹង​ថា​ នឹង​បន្ត​កើន​ឡើង​ថែម​ទៀត​។ អ្នក​​ជំនាញ​ បាន​លើក​ឡើង​ថា​ មាន​កត្តា​ជា​ច្រើន​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ការ​រញ្ជួយដី​កាល​ពី​​ថ្ងៃ​ចន្ទ​នេះ​ បាន​ឆក់​យក​ជីវិត​មនុស្ស​​រហូត​ដល់​រាប់​ពាន់​នាក់​។

​​​

​​​​​​​​​គ្រប់​គ្រង​គ្រោះ​មហន្តរាយ​ និង​គ្រា​អាសន្ន​របស់​​តួកគី​ (AFAD)​ បាន​ឱ្យ​ដឹង​នៅ​​​ព្រឹក​ថ្ងៃ​​អង្គារ​ដូច​គ្នា​​​​ថា​ ជន​រង​គ្រោះ​ជាង​ ២០ ០០០ នាក់​ ត្រូវ​បាន​ជួយ​សង្រ្គោះក្នុង​ខេត្តដែល​រង​ផល​ប៉ះ​ពាល់ចំនួន​​​​ ១០ ខណៈ​មហន្តរាយ​នេះ ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​សំណង់​អាគារ​ជាង​ ៥ ៧០០ ខ្នង​បាន​ដួល​រលំ ​និង​រាប់​ពាន់​ខ្នង​​រង​ការ​ខូត​ខាត​ធ្ងន់​ធ្ងរ​​​​។ លោក​បាន​គូស​បញ្ជាក់​ថា​ ​​ក្រោយ​ការ​រញ្ជួយ​ដី​​​ធំ​ៗ​ទាំង​២​លើក​ ការ​រញ្ជួយ​តូច​ៗ(Aftershocks)​ យ៉ាង​ហោច​ណាស់​ ២៨៥​ ​ដង​បាន​កើត​ឡើង​។

​ទោះ​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​វិទ្យាស្ថាន​ស្រាវ​ជ្រាវ​ និង​អង្កេត​ការ​រញ្ជួយ​ដី​​ Kandilli​ នៃ​សាកល​វិទ្យា​ល័យ​ Bogazici​ ក្នុង​ទីក្រុង​អ៊ីស្តង់ប៊ុល​ លោក​ Mustafa Erdik​ បាន​ថ្លែង​​ប្រាប់​​ Al Jazeera ​ថា​​៖ «គុណភាព​អន់​របស់​អគារ​ គឺ​ជា​​ហេតុ​ផល​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​ហេតុ​ផល​ដែល​​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​​អ្នក​ស្លាប់​ និង​របួស​​ច្រើន​»។

​​ផែនការ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ និង​សកម្មភាព​រញ្ជួយ​ដី​ជាតិ​​ (PDF) ​របស់​តួកគី​​សម្រាប់​ឆ្នាំ​ ២០១២-២០២៣ បាន​គូស​បញ្ជាក់​ថា​ ​​ការ​ធ្វើ​ចំណាក​ស្រុក​ដ៏​ធំ និង​ឆាប់​រហ័ស​​​​ក្នុង​កំឡុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​ ១៩៥០ នាំ​​ឱ្យ​មាន​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ទីក្រុង​ដែល​គ្មាន​ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​​ឱ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ទីក្រុង​នានា​​ងាយ​រងគ្រោះ​​ពេល​មាន​​គ្រោះថ្នាក់​ធម្មជាតិ​។​

សូម​រំឭក​ថា​ រញ្ជួយ​ដី​​នៅទួរគី​​ចុង​ក្រោយ​នេះ​ ​មាន​​កម្រិត​រ៉ិចទ័រ​ប្រហាក់​ប្រហែល​នឹងការ​រញ្ជួយ​​​ដែល​​សម្លាប់​មនុស្សជាង​​ ៣០ ០០០ នាក់​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ១៩៣៩​ ដែរ​ ខណៈ​ការ​រញ្ជួយ​កម្រិត​ ៧,៤ រ៉ិចទ័រ​​នៅ​​ទី​ក្រុង​ភាគខាង​លិច​ អ៊ីហ្ស្មីដ​ (Izmit)​ ក្នុង​ឆ្នាំ​ ១៩៩៩ បាន​សម្លាប់​មនុស្ស​​ប្រហែល​ ១៧ ០០០ នាក់​។

យ៉ាង​ណា​មិញ​ ក្រោយ​ការ​រញ្ជួយដី​​ឆ្នាំ​ ១៩៩៩​ ស្ថាប័ន​រដ្ឋទួរគី​​​​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ពី​​តម្រូវ​ការ​បន្ទាន់​​​ ​លើ​​កាត់​បន្ថយ​ហានិ ភ័យ​​​ក្នុង​ប្រទេស​របស់​ខ្លួន​​ដែល​ងាយ​រង​គ្រោះ​ នឹង​មហន្តរាយ​ធម្មជាតិ​មួយ​​នេះ​​​ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​មក​ទៀត​​ ច្បាប់ដែល​​​អនុវត្ត​ការ​ត្រួ​ត​ពិនិត្យ​ការ​រចនាអគារ​​ និង​ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​សំណង់​​​អគារ​ទាំង​អស់​ជា​ចាំ​បាច់​​ ត្រូវ​បាន​អនុម័ត​ឡើង​។​​ ទោះ​បី​បែប​នេះ​ក្ដី​ ​អគា​រ​ដែល​សាង​សង់​ដោយ​យោង​ទៅ​តាម​ច្បាប់​ដើម្បី​​ធន់​នឹង​ការ​រញ្ជួយ​ដី​ នៅ​តែ​ស្ថិត​ក្នុង​កម្រិត​តិច​តួច​ ដោយ​​លោក​​Erdik ​បាន​ថ្លែង​ថា​៖«​អាគារ​ដែល​ដួល​រំលំ​ សាង​សង់​ឡើង​មុន​ឆ្នាំ​ ២០០០»។ ​

បន្ថែម​ពី​លើ​នេះ​ ពេល​វេលា​នៃ​ការ​រញ្ជួយ​ដី​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ ក៏​​​ជា​ផ្នែក​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​តួលេខ​អ្នក​ស្លាប់​ និង​រង​របួស​ខ្ពស់​ផង​ដែរ​។ ការ​រញ្ជួយ​លើក​ដំបូង​បាន​​កើត​ឡើង​​នៅ​ម៉ោង​ ៤ និង​ ១៧ នាទី​ព្រឹក​ ពោល​គឺ​​នៅ​ពេល​ដែល​មនុស្ស​ដេក​លង់​លក់​នៅ​ឡើ​យ​ ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​មនុស្ស​​ជាប់​ក្នុង​អគារ​​​មាន​ចំនួន​ច្រើន​។

​ ​

ជា​មួយ​គ្នា​នេះ​ ​សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​អូស្រ្តាលី​​​ Curtin លោក​ Chris ​Elders ​បាន​ថ្លែង​​ប្រាប់​ Al Jazeera ថា​ ​ជម្រៅ​នៃ​ការ​រញ្ជួយ​ដី​លើក​ទី​១​​ដែល​មាន​ត្រឹម​តែ​​​ ១៨ គីឡូម៉ែត្រ​ ​​ក៏​រួម​ចំណែក​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ផង​ដែរ​។ ​លោ​ក​គូស​បញ្ជាក់​ថា​ ជម្រៅកាន់​តែ​​រាក់​ ​កម្លាំង​​នៃ​ការ​រញ្ជួយ​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ ដោយ​សារ​តែ​វា​ស្ថិត​នៅ​ជិត​​ផ្ទៃ​ផែន​ដី​។

​ក្រោយ​ការ​រញ្ជួយ​​ រដ្ឋាភិបាល​តួកគី​​បាន​ប្រកាស​​ស្ថាន​​ភាព​អាសន្ន​កម្រិត​ទី​​៤​ ដែល​រួម​មាន​ការ​អំពាវ​នាវ​សុំ​ជំនួយ​អន្តរ ជាតិ​ ក៏​ដូ​ច​ជា​ការ​ចល័ត​កង​កម្លាំង​ជាតិ​ទាំង​អស់​ ដើម្បី​ដាក់​ពង្រាយ​នៅ​​តំបន់​រង​គ្រោះ​។ ពេល​នេះ​ មាន​ប្រទេស​ជា​ច្រើន​ បាន​បញ្ជូន​ក្រុ​ម​ជួយ​សង្រ្គោះ​របស់​ខ្លួន​ទៅ​ បូក​រួម​ទាំង​ជំនួយ​មនុស្ស​ធម៌​ផ្សេង​ទៀត​​។

យ៉ាង​ណា​មិញ​ ស្ថានភាព​នៅ​ភាគ​ខាង​ជើង​​​​ស៊ីរី​ ដែល​មាន​ជន​រង​គ្រោះ​ជាង​ ៣ ៥០០ នាក់​វិញ​​ មាន​ការ​លំបាក​ខ្លាំង​ បើ​ទោះ​បី​ជា​ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់​តិច​ជាង​តួកគី​ក៏​ដោយ​ ប៉ុន្តែ​​អង្គការ​មនុស្ស​ធម៌​​​ដែល​ធ្វើ​ការ​ក្នុង​តំបន់ ​បាន​សម្ដែង​ការ​ភ័យ​ខ្លាច​ថា​ តួលេខ​​នេះ​នឹង​កើន​ឡើង​ ខណៈ​​ក្រុម​ជួយ​សង្គ្រោះ​បាន​ព្រមាន​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ចន្ទ​ ពី​កង្វះ​​សម្ភារ​​ក្នុង​ការ​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​គ្រា​អាសន្ន ជា​ពិសេស​​នៅ​​តំបន់​​រង​គ្រោះ​ ដែល​គ្រប់​គ្រង​ដោយ​កង​កម្លាំង​ក្រុម​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីរី​​។ ​

​នាយិកា​​គណៈកម្មាធិការ​​ជួយ​​សង្គ្រោះ​​អន្តរជាតិ​​របស់​​ប្រទេស​​ស៊ីរី​ លោក​ស្រី​ Tanya Evans ​ ​បាន​ថ្លែង​ថា​​​ គ្រោះ​​រញ្ជួយ​​ដី​​​នេះ​​​​​គឺ​ជា​​ ​«​ការ​​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​​ដ៏​​ធ្ងន់​ធ្ងរ​​មួយ​​ទៀត​​ដល់​​ប្រជាជន​​ងាយ​​រង​គ្រោះ​​ជា​ច្រើន​ ​ដែល​​កំពុង​​រស់​នៅ​ទាំង​ត្រដាប់​ត្រដួស​​​ ​បន្ទាប់​​ពី​​ជម្លោះ​​បាន​អូស​បន្លាយ​អស់​​រយៈ​ជា​ច្រើន​​ឆ្នាំ​»​។​

របាយការណ៍​បឋម​ពី​បុគ្គលិក​របស់​​លោក​ស្រី​ ដែល​ចុះ​ទៅ​ដល់​កន្លែង​ប៉ះ​ពាល់​ផ្ទាល់​ ​​បាន​បង្ហាញ​ថា​ ផល​ប៉ះ​ពាល់​បាន​និង​កំពុង​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែល​មាន​ចំនួន​​ជន​ភៀស​ខ្លួន​​ និង​គ្រួសារ​ដែល​ងាយ​រង​គ្រោះ​ច្រើន​កំពុង​រស់​នៅ។​

​អ្វី​ដែល​កាន់​តែ​ពិបាក​ទៀត​នោះ​គឺ​ថា​ ​តំបន់​​រង​គ្រោះ​ទាំង​នៅ​ស៊ីរី​ និងតួក​គី​ ដែល​សម្បូរ​ទៅ​ដោយ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​រស់​នៅ​ ក៏​រង​ការ​​វាយ​ប្រហារ​ដោយ​ព្យុះ​ព្រិល​ ​​និង​ការ​ចុះ​ត្រជាក់​ខ្លាំង​នា​រដូវ​រងា​ផង​ដែរ​​។ ​ធាតុ​​​អាកាស​​បែប​នេះ​ និង​ការ​ខូត​ខាត​ហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធ​បាន​បង្ក​ការ​​ពិបាក​ដល់​ក្រុម​អ្នក​ជួយ​សង្រ្គោះ​ក្នុង​ការ​បំពេញ​ប្រតិបត្តិការ​ ​ខណៈ​ការ​ត្រជាក់​ខ្លាំង​​​​​​ ការ​ធ្លាក់​ភ្លៀង​ និង​ការ​ដាច់​ភ្លើង​ ធ្វើ​ឱ្យ​លក្ខ​ខណ្ឌ​របស់​ជន​រង​គ្រោះ​ទាំង​អ្នក​ដែល​ជាប់​ក្នុង​គំនរ​បាក់​បែប​ និង​អ្នក​ដែល​បាត់​បង​ផ្ទះ​សំបែង​​ កាន់​តែ​យ៉ាប់​យ៉ឺន​​ទៅ​ៗ​៕