.jpg)
លោក មេធាវី កុយ ដុល្លា កាលពីពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
កាលពីសប្ដាហ៍មុន ភ្នំពេញ ប៉ុស្ដិ៍ បានផ្សព្វផ្សាយ ១ វគ្គរួចមកហើយ អំពើការប្រឈមមុខនឹងទោសចំពោះអ្នករក្សាទុក ដោយចេតនានូវប្រាក់ដែលសាច់ញាតិលួចបានទៅតាមការពិចារណារបស់តុលាការអំពីអត្ថិភាព ឬនត្ថិភាពនៃបទល្មើសទទួលផលចោរកម្ម តាមរយៈការពន្យល់ពីលោកមេធាវី កុយ ដុល្លា ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវី ធម្មសាស្ត្រ មានការិយាល័យនៅអគារ ខ ៣៦ ជាន់ទី ១០ បន្ទប់លេខ P១០-P១១ ផ្លូវលេខ ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញ។ សម្រាប់វគ្គនេះយើងសូមផ្សព្វផ្សាយវគ្គបញ្ចប់តាមរយៈសំណួរដូចខាងក្រោម៖
ចុះចំពោះកូនគាត់ជាអ្នកលួចដែលទើបមានអាយុត្រឹម ១៣ ឆ្នាំ តើមានទោសដែរទេ?
មុននឹងឈានដល់ការបកស្រាយសំណួរនេះ យើងគួរស្វែងយល់អត្ថន័យនៃពាក្យ អនីតិជន និងនីតិជន ជាមុនសិន ។ អនីតិជន គឺសំដៅលើជនដែលមានអាយុក្រោម ១៨ (ដប់ប្រាំបី) ឆ្នាំ ។ ចំណែកឯនីតិជនសំដៅដល់ជនទាំងឡាយណាដែលមានអាយុចាប់ពី ១៨ (ដប់ប្រាំបី) ឆ្នាំឡើងទៅ។ នីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ដូច្នេះ អនីតិជនអាយុ ១៣ ឆ្នាំ ដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌអាចនឹងត្រូវបានរួចពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឬយ៉ាងណា?
ជាពិសេសករណីកូនលោក (ក) ដែលមានអាយុ ១៣ ឆ្នាំ ហើយបានលួចទ្រព្យសម្បត្ដិអ្នកដទៃយកទៅលក់ តើទទួលទោសព្រហ្មទណ្ឌដែរឬទេ?
ជាទូទៅ វិធានដែលអនុវត្តចំពោះអនីតិជនដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌគឺមានដូចជា វិធានការការពារ វិធានការតាមដាន វិធានការឧបត្ថម្ភ និងវិធានការអប់រំ ជាដើម។ ក៏ប៉ុន្ដែដោយបានឃើញពីស្ថានទម្ងន់ទោសនៅក្នុងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមួយចំនួនដែលបង្កដោយអនីតិជនច្បាប់បានបញ្ញត្តិបន្ថែមអំពីទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌចំពោះអនីតិជននៅក្នុងលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន។
យោងតាមមាត្រា ៣៩ កថាខណ្ឌ ២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា “តុលាការអាចប្រកាសទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំឡើងទៅ ប្រសិនបើកាលៈទេសៈនៃបទល្មើស ឬបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់អនីតិជនតម្រូវ។
យោងតាមមាត្រា ២៧ កថាខណ្ឌ ១ នៃច្បាប់ស្ដីពីយុត្តិធម៌អនីតិជន ចែងថា“ក្នុងករណីអនីតិជនមានអាយុក្រោម ១៤ (ដប់បួន)ឆ្នាំ គិតមកត្រឹមថ្ងៃដែលសង្ស័យថា បានចូលរួមប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះព្រះរាជអាជ្ញាត្រូវសម្រេចតម្កល់រឿងទុកឥតចាត់ការ និងត្រូវប្រគល់អនីតិជននោះទៅឱ្យអ្នកតំណាងដែលច្បាប់បានកំណត់វិញភ្លាម” ។
ផ្អែកតាមខ្លឹមសារនៃមាត្រាខាងលើឃើញថា យើងអាចកំណត់បានថា ការផ្ដន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌចំពោះអនីតិជន គឺអនុវត្តចំពោះតែអនីតិជនដែលមានអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំដល់ក្រោម ១៨ (ដប់ប្រាំបី) ឆ្នាំ ប៉ុណ្ណោះ ហើយចំពោះអនីតិជនដែលមានអាយុក្រោម ១៤ (ដប់បួន) ឆ្នាំ ពុំទទួលទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌនោះទេ ដោយមូលហេតុថា តាមស្មារតីច្បាប់ គឺអនីតិជនដែលមានអាយុក្រោម ១៤ ឆ្នាំពុំមានសមត្ថភាពយល់ដឹងក្នុងការពិចារណាលទ្ធផលកើតចេញពីអំពើរបស់ខ្លួនបានទ្បើយ។
តាមការពិនិត្យអង្គហេតុខាងលើកូន លោក (ក) មានអាយុ ១៣ (ដប់បី) ឆ្នាំ។ ដូច្នេះ កូនលោក (ក) ពុំទទួលទោសទេ។ប៉ុន្ដែសូមបញ្ជាក់បន្ថែមបន្ដិចដែរថានៅក្នុងករណីនេះ លោក (ក) ត្រូវបង្ហាញនូវសំបុត្រកំណើត ឬឯកសារពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗដែលអាចឱ្យតុលាការជឿបានថា កូននោះមានអាយុ ១៣ (ដប់បី) ឆ្នាំ ពិតប្រាកដមែន គិតមកត្រឹមថ្ងៃដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើ។
តើគាត់ជាប់ពាក់ព័ន្ធបទល្មើសនេះដែរទេព្រោះគាត់ក៏ដឹងថាជាលុយបានមកពីការលក់ទ្រព្យលួចគេ ?
ដូចបានជម្រាបជូនក្នុងសំណួរទី ១ ខាងលើ ទាល់តែមានចេតនាប្រព្រឹត្ត ទើបអាចពិចារណាអំពីអត្ថិភាពនៃបទល្មើស។ នៅក្នុងករណីដែល លោក (ក) បានដឹងច្បាស់ថា ជាលុយបានមកពីការលក់ទ្រព្យលួចគេហើយគាត់មានចេតនាទទួលលុយនោះមករក្សាទុក ឬចាយវាយនោះគឺលោក (ក) អាចប្រឈមទៅនឹងបទល្មើសហើយតុលាការនឹងពិចារណាអំពីអត្ថិភាព ឬនត្ថិភាពនៃបទល្មើសទទួលផលចោរកម្មជាអាទិ៍ ទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់។
(សូមរង់ចាំអានវគ្គបន្តនៅសប្ដាហ៍ក្រោយ)
