ដើម្បី​បាន​ជ្រាប​ច្បាស់​ពី​ផ្លូវច្បាប់​ទាក់ទង​នឹង​បណ្តឹងអាជ្ញា​បណ្តឹង​ព្រហ្មទណ្ឌ និង​បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី លោក យុង ផានិត ក្រុម​មេធាវី​ច្បាប់ និង​ពិគ្រោះ​យោបល់ មាន​ការិយាល័យ​ផ្ទះ​លេខ​ ២១១០B ផ្លូវជាតិ​លេខ​ ៥ សង្កាត់​ស្រះចក ខណ្ឌដូនពេញ បានធ្វើការ​បកស្រាយ​ដែលមាន​ខ្លឹមសារ​ដូចតទៅ​៖

តើ​រវាង​បណ្តឹងអាជ្ញា​ និង​បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី​មួយណា​មាន​អត្ថិភាព​ជាង​? ហើយ​អ្នក​ដែល​ធ្វើ​បណ្តឹងអាជ្ញា​បានជា​នរណា​?

នៅក្នុង​រឿងក្តី​ព្រហ្មទណ្ឌ​មួយ​តែងតែ​បង្កើតបានជា​បណ្តឹង​ ២ ​គឺ​បណ្តឹងអាជ្ញា ឬ​បណ្តឹង​ព្រហ្មទណ្ឌ និង​បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី​។ បណ្តឹង​ព្រហ្មទណ្ឌ ឬ​បណ្តឹងអាជ្ញា​ជា​បណ្តឹង​មាន​អត្ថិភាព​ព្រោះ​បណ្តឹងអាជ្ញា​វា​ពាក់ព័ន្ធ​សណ្តាប់ធ្នាប់ សន្តិសុខ​សង្គម រីឯ​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី វា​ទាក់ទង​នឹង​ព្យសនកម្ម​ទៅលើ​បុគ្គល​ (​ជួសជុល​ការខូចខាត​,​ខូចខាត​ផ្លូវចិត្ត​,​ទ្រព្យសម្បត្តិ ជាដើម​)​។ អ៊ីចឹង​ក្នុង​រឿង​ព្រហ្មទណ្ឌ​អត្ថិភាព​ធំជាងគេ​គឺ​បណ្តឹងអាជ្ញា​ពោលគឺ​ទាល់​តែមាន​បណ្តឹងអាជ្ញា​ទើប​កើតមាន​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី​។ ក្នុង​រឿង​ព្រហ្មទណ្ឌ​មាន​បណ្តឹង​ ២ ​មែន ប៉ុន្តែ​ទាល់​តែមាន​បណ្តឹងអាជ្ញា​ទើបបាន​កើតមាន​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី​មានន័យ​ថា ទាល់​តែមាន​បទល្មើស​ទើប​មានការ​ខូចខាត​។ នៅពេល​កើតមាន​បទល្មើស​អ្វីមួយ​ជនរងគ្រោះ​ជា​អ្នកប្តឹង​មែន​ក៏ប៉ុន្តែ​គាត់​មិនមែន​ជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​ឡើយ មានតែ​ព្រះរាជអាជ្ញា​ទេ ដែលជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​។

យោង​មាត្រា​ ១៣១ ​នៃ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​បាន​បញ្ញត្តិ​ថា មានតែ​អង្គការ​អយ្យការ​ទេ​ដែលមាន​សិទ្ធិ​ធ្វើ​បណ្តឹងអាជ្ញា​។ ហេតុដូច្នេះ ព្រះរាជអាជ្ញា​គឺជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា ហើយក៏​ជា​អ្នកមាន​សិទ្ធិ​នៃ​ការធ្វើ​បណ្តឹងអាជ្ញា​។

សូម​លោក​ជួយ​ពន្យល់​ពី​ភាពខុសគ្នា​រវាង​បណ្តឹងអាជ្ញា​ និង​បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ?

យោង​មាត្រា​ ២ នៃ​ក្រមនីតិវិធី​ព្រហ្មទណ្ឌ​ចែងថា បណ្តឹងអាជ្ញា និង​បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី គឺជា​បណ្តឹង​ ២ ​ផ្សេងគ្នា​។ បណ្តឹងអាជ្ញា​មាន​គោលបំណង​ពិនិត្យ​អត្ថិភាព​នៃ​បទល្មើស​បង្ហាញ​ឱ្យ​ឃើញ​ពិរុទ្ធភាព​នៃ​ជនល្មើស និង​ផ្តន្ទាទោស​ជននេះ​តាមច្បាប់​កំណត់​។ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី​មាន​គោលបំណង​ធ្វើឱ្យបាន​ជួសជុល​ការខូចខាត​ដែល​បណ្តាលមកពី​អំពើ​ល្មើស​ដល់​ភាគី​រងគ្រោះ​ហើយ​ក្នុង​គោលបំណង​នេះ​ឱ្យ​ជនរងគ្រោះ​បានទទួល​សំណង​ជំងឺ​ចិត្ត​ធួន​ល្មម​នឹង​ព្យសនកម្ម​ដែល​ខ្លួន​បានទទួល​។

ឧបមាថា មាន​បទល្មើស​មួយ​បាន​កើតឡើង​ទៅ​លើ​លោក ​(​ក​)​ ដែល​គាត់​ជា​ជនរងគ្រោះ​តើ​ស្របពេល​នោះ​លោក​ (​ក​) ​គាត់​មាន​សិទ្ធិ​ប្តឹង និង​ធ្វើជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​បានដែរ​ឬ​យ៉ាងណា​?

នៅពេល​កើតមាន​បទល្មើស​ណាមួយ​ទៅលើ​លោក ​(​ក​) ​គឺ​ស្របពេល​ជាមួយ​គ្នា​នោះ គាត់​មាន​សិទ្ធិ​ធ្វើបណ្តឹង​ទៅលើ​ភាគី​បង្ក​បាន​ក៏ប៉ុន្តែ​បណ្តឹង​របស់គាត់ ជា​បណ្តឹង​បរិហារ ដើម្បី​ឱ្យ​ដឹងថា បទល្មើស​ដែល​បានកើតឡើង​នោះ​ជា​រឿង​ព្រហ្មទណ្ឌ​ ឬ​ជា​រឿង​រដ្ឋប្បវេណី​។ តែ​លោក​ (​ក​)​ នៅតែ​មិនមែន​ជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​ឡើយ​។ លុះ​ពេល​បណ្តឹង​ដល់ដៃ​ព្រះរាជអាជ្ញា​បើ​លោក​ពិនិត្យ​ទៅ​ឃើញថា បទល្មើស​នោះ​ជា​រឿង​បទល្មើស​ព្រហ្មទណ្ឌ គឺ​លោក​នឹង​តាំងខ្លួន​ជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​តែម្តង​។

តើ​នគរបាល​យុត្តិធម៌​ជា​សេនាធិការ​របស់​ព្រះរាជអាជ្ញា និង​ត្រូវតែ​រាយការណ៍​រាល់​បទល្មើស​ទៅ​ព្រះរាជអាជ្ញា​ឬ​?

មន្ត្រី​នគរបាល​យុត្តិធម៌ គឺជា​សេនាធិការ​របស់​ព្រះរាជអាជ្ញា ហើយ​រាល់​របាយការណ៍​បទល្មើស​ត្រូវ​រាយការណ៍​ទៅ​ព្រះរាជអាជ្ញា ពោល​គឺ​ត្រូវ​ឆ្លងទៅ​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​។ អ៊ីចឹង​ពេលណា​កើតមាន​បទល្មើស គឺ​មន្ត្រីនគរបាល​យុត្តិធម៌​ត្រូវតែ​រាយការណ៍​ទៅ​ព្រះរាជអាជ្ញា​ភ្លាម ក្រោយពី​បានធ្វើការ​ស៊ើបអង្កេត​។ នៅពេល​ព្រះរាជអាជ្ញា​ធ្វើការ​ពិនិត្យ​ទៅលើ​របាយការណ៍​ឃើញថា វា​ជា​រឿង​រដ្ឋប្បវេណី អ៊ីចឹង​លោក​មិន​តាំងខ្លួន​ជា​ម្ចាស់​បណ្តឹងអាជ្ញា​ទេ​ហើយ​តម្កល់​រឿង​នោះ​ឥត​ចាត់ការ​។

តើ​មាន​មាត្រា​ច្បាប់​ណាខ្លះ​ដែល​ចែងបញ្ជាក់​ពី​បញ្ហា​នេះ​?

យោង​មាត្រា​ ៧៤​ នៃ​ក្រមនីតិវិធី​ព្រហ្មទណ្ឌ​ចែងថា មន្ត្រីនគរបាល​ដែល​ទទួល​ពាក្យបណ្តឹង​នោះ ត្រូវតែ​ចាប់ផ្តើម​ភ្លាមៗ​ធ្វើការ​ស៊ើបអង្កេត ឬក៏​បញ្ជូន​កំណត់ហេតុ ស្តីពី​ការដាក់​ពាក្យបណ្តឹង​នោះ​ទៅ​ព្រះរាជអាជ្ញា​ដើម្បី​ចាត់ការ​។ មន្ត្រីនគរបាល​យុត្តិធម៌​មុន​ធ្វើការ​ស៊ើបអង្កេត​អាច​សុំ​សេចក្តី​ណែនាំ​ពី​ព្រះរាជអាជ្ញា​។ កាលណា​មន្ត្រីនគរបាល​បានទទួល​ពាក្យបណ្តឹង​បរិហារ​ដែលមាន​បង្ហាញ​មូលហេតុ​ជាក់ច្បាស់ សម​ហេតុផល មន្ត្រីនគរបាល​យុត្តិធម៌ ត្រូវ​ជូន​ព័ត៌មាន​ដល់​ព្រះរាជអាជ្ញា​ និង​សុំ​ការណែនាំ​។

ចំពោះ​មាត្រា​ ៧៥ នៃ​ក្រម​នីតិវិធី​ព្រហ្មទណ្ឌ​ដដែល​ថា ក្នុងករណី​ណាក៏ដោយ​មន្ត្រីនគរបាល​យុត្តិធម៌​មិនអាច​តម្កល់​រឿង​ព្រហ្មទណ្ឌ​ណាមួយ​ទុក​ឥត​ចាត់ការ​បានទេ ទោះបីជា​ក្រោយពី​ការសម្រុះសម្រួល​គ្នា​រវាង​ជន​-​ល្មើស និង​ជនរងគ្រោះ​ ឬក៏​មាន​ការដក​ពាក្យបណ្តឹង​ក៏ដោយ​។ មន្ត្រីនគរបាល​យុត្តិធម៌ ដែល​រក្សាទុក​កំណត់ហេតុ ឬ​វត្ថុតាង​ដោយ​ចេតនា ឬក៏​លាក់​បំបាំង​ដល់​អាជ្ញាធរ​តុលាការ​អំពី​អត្ថិភាព​នៃ​កំណត់ហេតុ ឬ​វត្ថុតាង​ត្រូវ​ចាត់ទុកថា មន្ត្រីនគរបាល​នោះបាន​ប្រព្រឹត្ត​បទល្មើស​ដែល​ត្រូវ​ផ្តន្ទាទោស​តាម​ក្រម​ព្រហ្មទណ្ឌ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ជំពូក​ស្តីពី​ការស្រាវជ្រាវ​រក​វត្ថុតាង​៕