ជាទូទៅ ករណីជនណាម្នាក់ធ្វើឱ្យគូទំនាស់រងរបួស ឬស្លាប់គឺអ្នកប្រព្រឹត្តតែងតែប្រឈមមុខនឹងការផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់។ ចុះបើការធ្វើឱ្យរងគ្រោះនោះកើតឡើងដោយសារការការពារខ្លួន តើមានទោសដែរឬយ៉ាងណា? ជុំវិញចម្ងល់នេះ ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានសុំការពន្យល់ពីលោកមេធាវី យុង ផានិត ក្រុមមេធាវីច្បាប់ និងពិគ្រោះយោបល់ដែលមានការិយាល័យនៅផ្ទះលេខ ២១១០B ផ្លូវជាតិលេខ ៥ សង្កាត់ស្រះចក ខណ្ឌដូនពេញតាមរយៈសំណួរដូចខាងក្រោម៖
ឧបមាថា មានមនុស្ស ១ ក្រុម បានព្រួតគ្នាវាយលោក (ក) ម្នាក់ឯង។ នៅពេលនោះគាត់ (លោក ក) បានដកកាំភ្លើងបាញ់ស្លាប់បក្ខពួកម្នាក់ ក្នុងក្រុមនោះ។ ករណីបែបនេះ បើតាមផ្លូវច្បាប់យ៉ាងដូចម្តេចដែរ?
ករណីមនុស្ស ១ ក្រុមទៅវាយលោក (ក) ហើយបើលោក (ក) តបតវិញថាតើសមស្របទៅតាមច្បាប់ឬយ៉ាងណា? ជុំវិញបញ្ហានេះអ្នកដែលអាចរួចផុតទោសបានដែលជាគោលការណ៍ក្នុងស្ថានភាពការពារខ្លួន ហើយការការពារខ្លួននេះត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។ ចំពោះលក្ខខណ្ឌនៃការការពារខ្លួនគឺមាន ៣ លក្ខខណ្ឌ ទី ១- អ្នកដែលធ្វើអំពើនោះជាអំពើល្មើសច្បាប់។ លក្ខខណ្ឌទី ២- កម្លាំងដែលធ្វើមកហ្នឹងវាត្រូវតែការពារទ្រព្យសម្បត្តិខ្លួនឯង ការពារទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ ឬក៏ការពារទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ ឬក៏អាយុជីវិតខ្លួនឯង ឬអាយុជីវិតអ្នកដទៃ។ ទី ៣- កម្លាំងតបតត្រូវតែមានតុល្យភាពគ្នានឹងកម្លាំងនោះ។ ឥឡូវនេះយើងពិនិត្យមើលពាក់ព័ន្ធលក្ខខណ្ឌខាងលើយើងឃើញថា វាចូល ២ លក្ខខណ្ឌ តែនៅខ្វះ ១ លក្ខខណ្ឌ។ ចំពោះថានៅខ្វះ ១ លក្ខខណ្ឌនោះ គឺតុល្យភាពនៃកម្លាំងពោលគឺកម្លាំងដែលប្រើប្រឆាំងទៅនឹងក្រុមជនដែលខុសច្បាប់គឺត្រូវតែសមាមាត្រគ្នា។ តែបើជាកម្លាំងស្របច្បាប់គឺយើងមិនអាចតបតប្រឆាំងបានទេ ឧទា-ហរណ៍ សមត្ថកិច្ចដេញអ្នកលក់ដូរ គឺអ្នកលក់ដូរនោះ មិនអាចតបតប្រឆាំងសមត្ថកិច្ចបានទេ ពីព្រោះសមត្ថកិច្ចជាកម្លាំងស្របច្បាប់។
ដូចម្តេចដែលហៅថា តុល្យភាពនៃកម្លាំងតបត?
ពាក្យតុល្យភាពគឺការស្មើភាពគ្នាការថ្លឹងឱ្យមានទម្ងន់ស្មើគ្នា។ ឧទាហរណ៍បទល្មើសក្នុងសំណួរទី ១ គឺមនុស្ស ១ ក្រុមបានមកវាយលោក (ក) ដោយដៃ។
នៅត្រង់ចំណុចនេះបើលោក (ក) មានកាំបិតគឺគាត់អាចកាប់ត្រឹមតែឱ្យរបួស ឬបើលោក (ក) គាត់មានកាំភ្លើងគឺគាត់អាចបាញ់ត្រឹមតែជើងជនល្មើសឱ្យរបួសបានហើយ ដែលនេះជាជម្រើសចុងក្រោយ។ តែប្រសិនបើលោក (ក) គាត់បាញ់ក្រុមមនុស្សដែលជាជនសង្ស័យនោះស្លាប់ ខណៈដែលពួកគេរត់ចេញពីកន្លែងកើតហេតុទៅហើយនោះគឺគាត់មិនត្រូវបាញ់ក្រុមជនសង្ស័យនោះឱ្យស្លាប់ទេ។ តែលោក (ក) អាចបាញ់ត្រឹមកង់ម៉ូតូរបស់ជនសង្ស័យនោះបាន ឬក៏ស្រែកឱ្យគេស្ទាក់ចាប់អ៊ីចឹងទៅ ហើយនេះគេហៅថា កម្លាំងតបត។ ខ្ញុំសរុបសេចក្តីមកវិញ លក្ខខណ្ឌទី ១ គឺកម្លាំងដែលបម្រុងប្រើមកប្រឆាំងជាមួយយើងគឺជាកម្លាំងខុសច្បាប់។ ហេតុដូច្នេះយើងឃើញថា មនុស្ស ១ ក្រុមនោះបានធ្វើសកម្មភាពវាយលោក (ក) មានន័យថាមនុស្ស ១ ក្រុមនោះបានធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ ព្រោះពួកគេមកព្រួតគ្នាវាយលោក (ក) ខណៈគាត់មិនបានបង្ករឿងមុន។ លក្ខខណ្ឌទី ២ នៅពេលដែលលោក (ក) ត្រូវបានគេវាយ គឺគាត់ប្រើសិទ្ធិការពារខ្លួន និងការពារទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គាត់ប្រឆាំងតបតទៅនឹងមនុស្ស ១ ក្រុមនោះ។ ប៉ុន្តែយើងត្រូវមើលកម្លាំងតបតនោះតើមានតុល្យភាពគ្នានឹងកម្លាំងម្ខាងទៀតឬអត់? បើយោងតាមមាត្រា ៣៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងសភាពការការពារស្របច្បាប់មិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ។ ការការពារស្របច្បាប់ត្រូវមាន លក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម។ បទល្មើសត្រូវចាត់ទុកថា ត្រឹមត្រូវដោយការចាំបាច់ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិប្រឈមមុខនឹងការឈ្លានពានមួយដែលមិនត្រឹមត្រូវ បទល្មើស និងការឈ្លានពានត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នា និងគ្មានវិសមាមាត្ររវាងមធ្យោបាយការពារដែលប្រើប្រាស់ និងទម្ងន់នៃការឈ្លានពាន៕