.jpg)
លោក យ៉ារី លីវ៉ាន់ បាន និងកំពុងមានឈ្មោះបោះសំឡេងនៅអាមេរិកចំពោះស្នាដៃសិល្បៈសេរ៉ាមិក។ រូបថត សហការី
ភ្នំពេញ: ស្ពាយចំណេះស្មូនជាទ្រព្យជាប់នឹងប្រាណ ដែលខំលាក់ទុកពីសម័យខ្មែរក្រហម សិល្បករកុម្ភការ លោក យ៉ារី លីវ៉ាន់ បាននិងកំពុងមានឈ្មោះបោះសំឡេងនៅអាមេរិកចំពោះស្នាដៃសិល្បៈសេរ៉ាមិកដ៏កម្រផ្សព្វផ្សាយអត្តសញ្ញាណមរតកខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក។
ដំណើរនាំមកដល់អាជីពជាជាងស្មូនបានចាប់ផ្ដើមនៅឆ្នាំ ១៩៧១ ពេលលោក លីវ៉ាន់ បានចូលរៀននៅវិចិត្រសិល្បៈផ្នែកកុលាលភាជន៍ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ការដុតសេរ៉ាមិក។ ការក្រេបចំណេះជំនាញរបស់យុវជន លីវ៉ាន់ ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ដោយរបបអាវខ្មៅនៅឆ្នាំ ១៩៧៥។
ជាងស្មូនរស់នៅរដ្ឋម៉ាសាឈូសេតជិត ២០ ឆ្នាំរូបនេះ បានរំឭកប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថា៖ «កាលនោះបើប្រាប់គេថា រៀនថ្នាក់ទីប៉ុន្មាន ឬចូលសាលាគេយកទៅវាយចោល។ ខ្ញុំប្រាប់គេថា ខ្ញុំរៀនគូរមិនបានទៅរៀននៅសាលាទេ។ ឪពុកជាគ្រូបង្រៀនខ្ញុំថា ជាជាងម៉ាស៊ីនតែម្ដាយខ្ញុំគាត់ជាជាងដេរមែន ហើយគ្រួសារយើងក៏រួចរហូតមក។ ខ្ញុំក៏បានរៀនតនៅពេលចប់សង្គ្រាមឆ្នាំ ១៩៧៩»។
ស្នាដៃសេរ៉ាមិកលោកត្រូវបានបរទេសផ្ដល់តម្លៃ និងទទួលស្គាល់។ រូបថត សហការី
ក្រោយចប់សង្គ្រាម លោក លីវ៉ាន់ បានរៀបការមានគ្រួសារ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៤ បាននាំគ្នាទៅរស់នៅជំរំជនភៀសខ្លួនជាទីដែលលោកបានបង្រៀនសិល្បៈនៅវត្តជំរំថ្មី រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៨៨។
លោកបានរៀបរាប់បន្តថា៖ «ខ្ញុំក៏ដើរទៅធ្វើការឱ្យគេតាមអង្គការ និងដើរគូរតាមវត្ត ដើម្បីរួចជីវិត។ កាលនៅជំរំខ្ញុំបានបង្រៀនគូរ ឆ្លាក់ខ្លះៗដែរនៅវត្តជំរំថ្មី តែមិនបានធ្វើសេរ៉ាមិកអីទេព្រោះគ្មានសម្ភារគ្មានឡ។ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០១ ខ្ញុំបានមកនៅអាមេរិក»។
សព្វថ្ងៃលោកបង្រៀនសេរ៉ាមិកនៅសាកលវិទ្យាល័យ ២ គឺ UMass Lowell និង Middlesex Community College។ ក្រៅពីនេះលោកក៏មានបង្រៀនសាលាបឋមសិក្សា និងបើកបង្រៀនឯកជននៅស្ទូឌីយោលោក។ ការិយាល័យវប្បធម៌រដ្ឋម៉ាសាឈូសេត ថែមទាំងផ្ដល់ជាថវិកាឱ្យលោកបង្រៀនសិស្សខ្មែរដើម្បីស្នងរូបលោកផងដែរ។
ប៉ុន្តែជាងស្មូនវ័យ ៦៧ ឆ្នាំរូបនេះថា៖ «ដូចដឹងស្រាប់ហើយក្មេងឥឡូវមិនសូវមានការអំណត់ទេ។ គេច្រើនចូលចិត្ត សិល្បៈ កុំព្យូទ័រ មករៀនផ្ទាល់ដៃដូចខ្ញុំពិបាករកណាស់។ តែខ្ញុំធ្លាប់បង្រៀនបានកូនខ្មែរ ១-២ នាក់ដែរ។ តែឥឡូវនេះខ្ញុំបង្រៀនកូនខ្ញុំផ្ទាល់ដាក់ឈ្មោះជាសិស្សស្នងតែម្ដង»។
សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះថា បូករួមបច្ចេកទេសសម្ភារទំនើបនៅអាមេរិកធ្វើឱ្យស្នាដៃលោកកាន់តែប្រសើរឡើង។ ការគាំទ្រ និងឱ្យតម្លៃ ដោយសារតែលោកអាចរក្សាស្នាដៃបុរាណខ្មែរ និងប្រយ័ត្នប្រយែងកែលម្អសិស្សដែលយោងឯកសារពីប្រទេសផ្សេងប្រាសចាកនូវទម្រង់ដើមនៃវប្បធម៌សិល្បៈបរមបុរាណនៃបុព្វបុរស។
លោកបានឱ្យដឹងថា៖ «ខ្ញុំមិនចង់ឱ្យសិល្បៈយើងក្លាយ ចង់ឱ្យយើងរក្សាអ្វីដែលជាស្នាដៃពិតប្រាកដពីបុរាណខ្មែរ។ មកដល់អាមេរិកខ្ញុំប្រយ័ត្នអ៊ីចឹងបានគេឱ្យតម្លៃខ្ញុំ។ គេថា ខ្ញុំអាចរក្សានូវសិល្បៈបុរាណ និងវប្បធម៌ក្បាច់ក្បូរផ្សេងៗរហូតថ្នាក់ជាតិប្រគល់រង្វាន់កិត្តិយសឱ្យខ្ញុំ»។
លោកបានលើកឡើងទៀតថា៖ «ខ្ញុំមិននិយាយថា ស្នាដៃខ្ញុំលើសគេលើសឯងទេ ខ្លះគេមានស្នាដៃល្អខ្ញុំក៏រៀនសូត្រពីគេ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំជ្រើសរើសសេរ៉ាមិកព្រោះតែកាលណាផលិតវាបានហើយគឺរបស់នេះនៅថ្មីជារៀងរហូតមិនចេះចាស់ទេ»។
ក្រៅពីអភិរក្សសិល្បៈស្មូនខ្មែរ លោកក៏បានបង្កើតឡប្រើបច្ចេកទេសដោយគ្មានផ្សែង និងអាចដុតរហូតដល់ទៅកម្ដៅ ១ ៣៥០ អង្សាសេ ជាកម្ដៅស្តង់ដា និងក្ដៅបំផុតធ្វើឱ្យសម្ភារសេរ៉ាមិកមិនងាយបែកបាក់ដូចក្អមឆ្នាំងនោះទេ។ នេះជាអ្វីដែលគេឱ្យតម្លៃ ព្រោះវាធ្វើដោយដៃ និងដុតដោយប្រើអុសធម្មជាតិ។
សិល្បករសេរ៉ាមិករូបនេះមានទស្សនៈថា៖ «ខ្ញុំមិនចូលចិត្តធ្វើរបស់ពីឈើ ស្នោ ឬក្រដាសដោយសារ យើងចំណាយកម្លាំងចិត្ត កម្លាំងកាយច្រើនតែធ្វើហើយវាបាត់គុណភាព។ តែតម្លៃសិល្បៈកុលាលភាជន៍គឺនៅគង់វង្សបានរហូតតកូនតចៅ»។
លោកថា កន្លងមកធ្វើវាចេញជារូបច្រើនហើយតាមលំនាំខ្មែរដូចជា ថូ ចាន ពែង កូនពែងតែ ច្នៃជារូបដំរី ទីទុយ និងច្រើនទៀត។ លោកចង់នាំរបស់ដែលបាត់ទៅឱ្យរស់ឡើងវិញ។
ពេលមានអ្នកទិញស្នាដៃលោកយកទៅតាំង លោកក៏សប្បាយចិត្ត ព្រោះគេឱ្យតម្លៃវត្ថុសិល្បៈរបស់ខ្មែរ។
លោក យ៉ារី បាននិយាយថា៖ «បើខ្ញុំជាសេដ្ឋីខ្ញុំនឹងទុកទាំងអស់។ តែបច្ចុប្បន្នខ្ញុំលក់ខ្លះ ដើម្បីទិញសម្ភារធ្វើបន្ត។ មួយទៀតចាត់ទុកថា យើងចែកចាយក្ដីស្រឡាញ់ទៅអ្នកដែលគេស្រឡាញ់វាដែរ»។
ភាពអស្ចារ្យនៃស្នាដៃលោកគឺការរក្សាមរតកសិល្បៈបុរាណខ្មែរ។ រូបថត សហការី
«សិល្បៈនេះបើគិតថា រៀនដើម្បីរកលុយ រៀនមិនចេះទេ ព្រោះវាមិនងាយរកលុយដូចការងារផ្សេង»។ នេះជាសម្ដីរបស់សិល្បករ ដែលធ្វើកិច្ចការស្មូនចេញពីសេចក្ដីស្រឡាញ់។
លោកតែងតែប្រាប់កូនប្រុសលោកទាំង ២ នាក់ ឱ្យពួកគាត់រៀនឱ្យចេះសិន ហើយចាំគិតថា ធ្វើអីបន្ត ព្រោះចំណេះមិនចេះខាតទេ។
ទន្ទឹមនឹងកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញ លោកក៏ចែករំលែកពីក្ដីបារម្ភថា វ័យរបស់លោកកាន់តែជ្រេ និងខ្វល់ខ្វាយថា មិនអាចមានអ្នកស្នង។ លោកថា នៅអាមេរិក បើតាមដឹងគឺមានតែរូបលោកទេ ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ជំនាញ និងកម្រិតក្នុងការបង្រៀន។
ដូច្នេះលោក និងកូនប្រុសមានគម្រោងធ្វើពិព័រណ៍ជាលើកដំបូងដោយខ្លួនឯង ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយឱ្យខ្មែរបានស្គាល់អ្វីជាសេរ៉ាមិកដ៏មានតម្លៃពិតប្រាកដ។
លោកក៏កំពុងស្នើគម្រោង រកថវិកា និងយកសិល្បករខ្មែរខាងសេរ៉ាមិកដែលមានសមត្ថភាពមកធ្វើកិច្ចការនេះនៅអាមេរិក។ ពេលរួមកម្លាំងបានហើយ ពិព័រណ៍នឹងលេចចេញរូបរាងនៅអាមេរិក មុននឹងបន្តមកធ្វើនៅទឹកដីកំណើតប្រទេសកម្ពុជា។
លោកជឿជាក់ថា មិនយូរទេគម្រោងនេះនឹងចេញជារូបរាង ប្រហែលជា ១-២ ឆ្នាំទៀត ព្រោះជាក់ស្ដែងគម្រោងបង្កើតឡរបស់លោកកន្លងមកបានសម្រេចមួយហើយ បន្ទាប់ពីលោកបានផ្សព្វផ្សាយគំនិតផ្ដួចផ្ដើម។
ព័ត៌មានបន្ថែមពីសិល្បករស្មូន យ៉ារី លីវ៉ាន់ អាចទាក់ទងរូបលោកបានតាមទំព័រហ្វេសប៊ុក web.facebook.com/yary.livan៕
