ភ្នំពេញ: ស្នាដៃសិល្បករគំនូរមួយៗមានភាពវិសេសរៀងខ្លួន និងវិវឌ្ឍទៅតាមសម័យកាល តែមិនមែនគ្រប់គ្នាទេដែលអាចបង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់ប្រទេសតាមរយៈសិល្បៈគំនូររបស់ខ្លួន។ សិល្បករជើងចាស់លោក លាង ស៊ីកន មិនត្រឹមតែអាចបង្កើតគំនូរផ្គុំដ៏កម្របានទេ ថែមទាំងអាចចែករំលែកប្រវត្តិសាស្ត្រ អរិយធម៌ វប្បធម៌ និងសាសនារបស់កម្ពុជាទៅកាន់ពិភពលោក។
សិល្បករវ័យ ៥១ ឆ្នាំរូបនេះ ប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ពីប្រវត្តិត្រួសៗនៃការចាប់យកវិស័យគំនូរថា៖ «ខ្ញុំរៀនចប់បរិញ្ញាបត្រស្នាដៃគំនូរបុរាណ គំនូរទំនើប និងតុបតែងលម្អស្ថាបត្យកម្មតាំងពីឆ្នាំ ១៩៩២-២០០២ នៅសាលារចនាវិចិត្រសិល្បៈ»។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំធ្លាប់ប្រឡូកក្នុងវិស័យតុបតែងលម្អស្ថាបត្យកម្ម ធ្វើឡូហ្គោ លម្អបន្ទប់ ឬធ្វើកិច្ចការឱ្យអង្គការ សមាគមផ្សេងៗ។ ប៉ុន្តែពេលត្រូវពិភាក្សាជាមួយដៃគូផ្សេងៗ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថា មិនបានប្រើសេរីភាពពេញទី ខ្ញុំក៏រើសការគូរគំនូរវិញ»។
ស្នាដៃដែលមានច្រើនស្រទាប់ និងមានប្រើទាំងជាសំរាម ស្បែក ស្បៃ សំណាញ់ មកដេរភ្ជាប់ពីស្រទាប់មួយទៅមួយដោយអំបោះ មើលយ៉ាងណាក៏មិនជិនណាយ កាន់តែបង្កើតភាពងឿងឆ្ងល់ កោតសរសើរ បង្កការចង់ប៉ះ ចង់ដឹងពីអត្ថន័យបង្កប់។
លោករៀបរាប់សេចក្ដីលម្អិតពីគំនូររបស់ខ្លួនប្រាប់ទៀតថា៖ «ស្ទីលរបស់ខ្ញុំទោះបីរាល់ឆ្នាំមានកម្រិតកើនឡើងខុសគ្នា តែអត្តសញ្ញាណ និងទិចនិកនៅដដែល។ រាល់ស្នាដៃខ្ញុំគឺមានជាស្រទាប់ៗ មានក្រណាត់ ក្រដាស ស្បែកដេរភ្ជាប់ចូលគ្នាហើយបានរំលេចជាមួយគូល័រ ហើយការដេរភ្ជាប់ដោយរំលេចនូវសរសៃអំបោះជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្ញុំ»។
លោកធ្លាប់បានគូរគំនូរផ្សាយពី HIV មុនគេ មានការបកប្រែជាភាសាអង់គ្លេសឱ្យកាកបាទក្រហមក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ បានប្រឡងស្នាដៃអន្តរជាតិនៅក្រុងញ៉ូវយកទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១ និងប្រឡងថ្នាក់ជាតិទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខ ២ អំពី HIV ដែលរៀបចំដោយអង្គការយូណេស្កូ។
កន្លងមកស្នាដៃលោកត្រូវបានតាំងនៅអង់គ្លេស ហុងកុង អាមេរិក ជប៉ុន ថៃ ន័រវែស អូស្ត្រាលី បារាំង សិង្ហបុរី ភូមា ចិន និងច្រើនទៀត។
ការបំផុសគំនិតរបស់លោក ចាប់ផ្ដើមដោយជោគជ័យដំបូងដោយផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងនឹងសាសនាព្រះពុទ្ធនៅកម្ពុជា ពីតថភាពសង្គម បរិស្ថាន បរិយាកាសព័ទ្ធជុំវិញ និងចុងក្រោយគឺលោកសិក្សាពីជីវិតខ្លួនឯងតែម្ដង។
លោក ស៊ីកន ថា៖ «សរុបទៅជាង ២០ ឆ្នាំមកនេះ អ្វីដែលខ្ញុំធ្វើគឺចង់បង្ហាញប្រាប់មហាជនពីគុណតម្លៃនៃសិល្បៈដែលមានសារៈខាន់សម្រាប់ជាប្រទីបដល់មហាជន»។
សិល្បករព្រៃវែងឱ្យដឹងដែរថា ភាគច្រើនលោកចូលចិត្តគូរគំនូរផ្ទាំងធំ ព្រោះវាអាចបង្ហាញគំនិតល្អ និងទាក់ទាញ។ ប៉ុន្តែដោយសារស្ថានភាពជុំវិញពិភពលោកប្រែប្រួល លោកចង់ប្ដូរចរន្តដោយគូរវាក្នុងទំហំល្មម ដើម្បីអ្នកមានជីវភាពសមរម្យក៏អាចមានលទ្ធភាពជាវស្នាដៃលោកបានដែរ។
រាល់ស្នាដៃលោកបានបង្កើតជាស៊េរី និងមានប្រធានបទច្បាស់លាស់ដូចជា ស៊េរីពេលដែលក្បាល និងខ្លួនជាប់គ្នា សំពត់មានទម្ងន់ ឬ មនុស្សដុះស្លាប។ ក្នុងស៊េរីមួយៗអាចមានទាំងជាគំនូរ រូបផ្គុំ មានខោអាវពាក់សម្ដែង ឬចម្លាក់។ លោកមិនមានជាវិចិត្រសាលទេ តែលោកប្រើស្ទូឌីយោផ្ទាល់ខ្លួនស្វាគមន៍អ្នកចាប់អារម្មណ៍ទស្សនាស្ដាប់បទបង្ហាញខ្លះៗ។
លោកបានចែករំលែកផ្នែករីករាយរស់នៅក្នុងនាមជាវិចិត្រករថា៖ «យើងកុំប្រៀបធៀបភាពជោគជ័យរបស់យើងទៅអ្នកណា។ ខ្ញុំមានមោទនភាពត្រង់ថា រាល់ការបង្កើតខ្ញុំមិនបានធ្វើតាមតម្រូវចិត្តភ្ញៀវទេគឺសុទ្ធតែកើតពីគំនិតខ្ញុំផ្ទាល់ ដូច្នេះវាគ្មានសម្ពាធ»។
សិល្បករដែលចេះច្រើនជំនាញទាំងចិតពុម្ព ដេរប៉ាក់ ខ្មុក ម្រ័ក្សណ៍ ចម្លាក់ស្ពាន់ផ្សេងៗបន្តថា៖ «ខ្ញុំរីករាយដែលខ្ញុំទទួលបានការទទួលស្គាល់ និងអាចទទួលទានដោយស្នាដៃខ្ញុំ។ តែខ្ញុំមិនមែនជាបរិវាររបស់ស្នាដៃខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំរស់ទៅតាមរបៀបរបស់ខ្ញុំ»។
ទោះយ៉ាងណា ភាពជោគជ័យមិនបានកើតមកដោយឯកឯងនោះទេលោកថា វាកើតឡើងដោយការប្រឹងប្រែង បង្កើតភាពពិសេស ទិចនិក និងអត្តសញ្ញាណឱ្យគេទទួលស្គាល់ជាស្នាដៃដែលល្អផូរផង់មុតស្រួចទាំងគំនិត សោភណភាព អត្ថន័យ និងទស្សនៈស៊ីជម្រៅ។
សិល្បករស្នេហាការតាក់តែង និងថតចម្រៀងរូបនេះប្រាប់ថា៖ «ខ្ញុំកើតនៅសម័យសង្គ្រាម។ យើងឃើញមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក ទារុណកម្ម និងការឈឺចាប់។ តែគំនូរស្រទាប់ៗនេះ អ្វីដែលអ្នកមើលឃើញដំបូងគឺភាពរីករាយ ត្រចះត្រចង់ ពេលវែងទៀត ទើបយើងឃើញសេចក្តីឈឺចាប់»។
លោកលើកហេតុផលថា៖ «ព្រោះខ្ញុំចង់កែប្រែភាពវេទនា ការឈឺចាប់ទៅជាការប្រឹងប្រែងបង្ហាញឆាកជាតិ និងអន្តរជាតិថា យើងបានឆ្លងវាផុត ហើយឱ្យគេបានឃើញពីគំនិត ការយល់ដឹង និងផ្សព្វផ្សាយពីវប្បធម៌សិល្បៈរបស់យើង»។
ចំពោះការចែកចាយស្នាដៃកន្លងមកលោកក៏បានបង្រៀនសិស្សមួយចំនួនដែរទាំងការរកទ្រឹស្តី ទស្សនៈ តិកនិក ដើម្បីបង្កើតថ្មី។ តែទស្សនៈពិបាកណាស់ជាហេតុធ្វើឱ្យសិស្សបោះបង់ព្រោះភាគច្រើនមករៀនចង់តែចម្លងស្នាដៃដែលលោកគិតថា គ្មានន័យបើវាជាអ្វីលោកធ្វើរួចហើយ។
លោកបានផ្ដាំផ្ញើទៅកាន់សិល្បករជំនាន់ក្រោយៗថា៖ «ជំនាន់ខ្ញុំនៅក្មេងៗគ្មានការផ្សព្វផ្សាយ គ្មានអ៊ីនធឺណិត គ្មានសៀវភៅត្រូវរៀនទេ ខ្ញុំមានតែការតាំងចិត្ត។ តែឥឡូវសឹងតែថា ម្នាក់ៗមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរាងខ្លួនបើធ្វើឱ្យល្អ វាមានវេទិកា និងអគារជាច្រើនសម្រាប់តាំងបង្ហាញ»។
លោកលើកទឹកចិត្តរលកក្រោយថា៖ «ដូច្នេះខ្ញុំចង់ឱ្យអ្នកដែលមានការលំបាកក្នុងការតស៊ូគូរគំនូរតាំងចិត្តឱ្យបានល្អបើពិតជាស្រឡាញ់មែន។ ឱ្យតែយើងប្រឹងប្រែងគង់តែមានគេទទួលស្គាល់។ កុំទន់ជ្រាយតាមពេលវេលាដូចជាកូវីដក៏ដោយត្រូវតែប្រឹងដុសខាត់ខ្លួនឯង និងបង្កើតស្នាដៃថ្មីៗឱ្យខ្លួនឯងកាន់តែអភិវឌ្ឍ»៕