.jpg)
អ្នកគ្រូ ចរិយា និងព្រឹទ្វាចារ្យនាដការី សុខ សោម ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ និងរូបអ្នកគ្រូនៅបរិវេណព្រះបរមរាជវាំង។ រូបថត សហការី
កោះកុង: ឆ្លងកាត់របបប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលស្ទើរតែគ្រប់យ៉ាងត្រូវបាត់បង់ អ្នកគ្រូ ចរិយា ប៊ឺត បាននាំយកក្ដីប្រាថ្នាឪពុកមារបស់អ្នកគ្រូ គឺព្រឹទ្ធាចារ្យ ឆេង ផុន អតីតរដ្ឋមន្ត្រីវប្បធម៌ រួមទាំងគ្រូដ៏ក្លាហាន និងសិល្បករដទៃទៀតដែលធ្វើអ្វីៗ ដើម្បីរក្សាសិល្បៈ និងប្រពៃណីរបាំទៅគ្រប់ទីកន្លែង។ ពេលនេះអ្នកគ្រូ ថែមទាំងបានបណ្ដុះគ្រាប់ពូជសិល្បៈរបាំខ្មែរទៅដល់ក្មេងខ្មែរជំនាន់ក្រោយ នៅទឹកដីអាមេរិកទៀតផង។
ដំណើរចាប់យកសិល្បៈរបាំរបស់អ្នកគ្រូ កើតឡើងក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម ដែលពេលនោះអ្នកនៅរស់រានមានជីវិតបានប្រមូលផ្ដុំគ្នា កសាងសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរឡើងវិញ។
អ្នកគ្រូ ចរិយា ដែលបច្ចុប្បន្នរស់នៅទឹកដី អាមេរិក ប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា៖ «ខ្ញុំបានឃើញការខិតខំប្រឹងប្រែង និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពូខ្ញុំ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ និងសិល្បករ១ចំនួនទៀត។ ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមដឹងពីភាពសំខាន់ ក្នុងការក្លាយជាផ្នែកមួយនៃការកសាងវប្បធម៌ខ្មែរឡើងវិញ»។
អ្នកគ្រូថា៖ «ខ្ញុំមិនធ្លាប់ភ្លេចពាក្យលោកពូថា «វប្បធម៌ជាដួងព្រលឹងជាតិ» ហើយព្រលឹងនេះបានដាំក្នុងខ្លួនខ្ញុំ។ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថា ជាកាតព្វកិច្ច ដែលខ្ញុំត្រូវបណ្ដុះស្មារតីទៅកូនខ្មែរ-អាមេរិកនៅទីនេះ។ មិនថាខ្ញុំនៅទីណា ខ្ញុំត្រូវតែបន្តបេសកកម្មនេះ»។
អ្នកគ្រូបានចូលរៀននៅសាលាភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈកាលពីឆ្នាំ ១៩៨២ និងបញ្ចប់ការសិក្សានៅឆ្នាំ ១៩៨៩ រួចវិវឌ្ឍខ្លួនក្លាយជាគ្រូបង្រៀន។ ក្រៅពីអាជីពបង្ហាត់សិស្ស អ្នកគ្រូក៏បានចេញសម្ដែងជាញឹកញាប់ក្នុងកម្មវិធីគណៈប្រតិភូបរទេស ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល កម្មវិធីវប្បធម៌ផ្សេងៗ ក៏ដូចជាការសម្ដែងសម្រាប់អ្នកភូមិស្រុក ដើម្បីជួយអប់រំពួកគាត់អំពីវប្បធម៌កម្ពុជា។
របាំអប្សរានៅមហោស្រពរបាំជនជាតិ សាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូ ឆ្នាំ ២០០៨។ រូបថត Rob Burt
ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ អ្នកគ្រូបានផ្លាស់មករស់នៅអាមេរិកជាមួយស្វាមី ដែលអ្នកគ្រូឱ្យដឹងថា វាជាការសម្របខ្លួន ដ៏ពិបាកមួយមុននឹងបានបន្តបេសកកម្ម រក្សាសិល្បៈប្រពៃណីរបាំខ្មែរ ព្រោះតែគ្មានសមាជិកគ្រួសារនៅក្បែរ ហើយភាសាក៏មានកម្រិត។
អ្នកគ្រូ ចរិយា បានរំឭកថា៖ «ខ្ញុំបានចំណាយពេល ២-៣ ឆ្នាំ ក្នុងការរៀនភាសាអង់គ្លេស។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំបានបន្តយកសញ្ញាបត្រសិល្បៈពីមហាវិទ្យាល័យ Santa Rosa Junior និងបានផ្ទេរទៅសាកលវិទ្យាល័យ Sonoma State ជាទីដែលខ្ញុំទទួលបរិញ្ញាបត្រ។ ក្នុងអំឡុងពេលរៀន និងសម្របខ្លួន ខ្ញុំក៏មានឱកាសបន្តការងារសិល្បៈ តាមរយៈការបង្រៀន និងសម្ដែង»។
វេលា ១០ ឆ្នាំដំបូងនៅអាមេរិក អ្នកគ្រូ ផ្ដោតលើការបង្រៀននៅសហគមន៍កម្ពុជា។ អ្នកគ្រូ ចរិយា បានបង្រៀននៅសាលា Santa Rosa ធ្វើការជាច្រើនជាមួយរដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា ទាំងទីក្រុង ស្តុកតុន និងឡុងប៊ិច និងទីកន្លែងជាច្រើនទៀត។ ក្នុងរយៈពេល ២៥ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ នាដការីរក្សារូបនេះ បានបង្ហាត់សិស្សរាប់រយនាក់ និងអ្នកហាត់ការ ៥ នាក់ ជាមួយការគាំទ្រដោយ Alliance for California Traditional Art។
ការធ្វើការជាមួយសហគមន៍ជនភៀសខ្លួន ជាបំណងចិត្ត និងបេសកកម្ម ១ របស់អ្នកគ្រូ ដោយជឿជាក់ថា របាំគឺជាឧបករណ៍ដ៏សំខាន់ បង្កើតគំនិតបំផុស និងពង្រឹងអំណាចដល់ជនជាតិខ្មែរជំនាន់ថ្មី។
អ្នកគ្រូបានបន្តថា៖ «ខ្ញុំប្រើការបណ្តុះបណ្តាលរបាំ ដើម្បីបណ្តុះអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ ផ្តល់មូលដ្ឋានគ្រឹះដល់យុវជនខ្មែរ-អាមេរិកក្នុងការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងមរតកវប្បធម៌របស់ពួកគាត់។ លើសពីនោះ គឺដើម្បីអបអរវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបរបស់យើង និងដើម្បីជួយព្យាបាលយើងពីផលប៉ះពាល់នៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍»។
ការងាររបស់អ្នកគ្រូចុងក្រោយ គឺត្រូវ និងបានសម្ដែងខែមុននៅសារមន្ទីរសិល្បៈគ្លីវើលែន ដោយអ្នកគ្រូបានប្រមូលតន្ត្រីករ និងអ្នករបាំខ្មែរពីសហគមន៍ផ្សេងៗ សម្ដែងរួមគ្នា ដើម្បីអបអរសាទរសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរ តែជាអកុសល កម្មវិធីត្រូវបានពន្យារពេលដោយសារតែការីករាលដាលនៃវ៉ារ្យង់អូមីក្រុងនៅអាមេរិក។
អ្នកគ្រូថា ជំងឺរាតត្បាតធ្វើឱ្យមានការពិបាកណាស់ក្នុងការឱ្យប្រធានសហគមន៍មួយៗលើកទឹកចិត្តសិស្សក្នុងការបន្តការរៀនពីចម្ងាយ។
អ្នកគ្រូ ចរិយា ក្នុងស្នាដៃរបាំ Spirits Intertwined ឆ្នាំ ២០១៨។ រូបថត RJ Muna
អ្នកគ្រូ ចរិយា បានលើកឡើងថា៖ «ដូច្នេះ ថ្មីៗនេះ ខ្ញុំ និងស្វាមីក៏បានបង្កើតជាបណ្ណាល័យឌីជីថល «The Charya Burt Cambodian Dance Digital Library» ដោយសង្ឃឹមថា វាអាចផ្ដល់ធនធានរបាំឌីជីថលដើម ឱ្យបងប្អូនខ្មែរអាចស្វែងរក បច្ចេកទេសរបាំ ការណែនាំអំពីសម្លៀកបំពាក់ និងរបាំពីបទភ្លេងបុរាណក្នុងនោះ»។
ការងារសិល្បៈក្នុងថ្ងៃអនាគត អ្នកគ្រូនឹងមានការងាររួមដែលឱ្យឈ្មោះថា «ភាពងងឹតដ៏ស្រស់ស្អាត (Beautiful Dark)» និងក្នុងឆ្នាំ ២០២១ អ្នកគ្រូក៏ទទួលបានមូលនិធិបង្កើតស្នាដៃ “The Rebirth of Apsara: Artistic Lineage, Cultural Resilience and the Resurrection of Cambodian Arts from the Ashes of Genocide”។
អ្នកគ្រូបានរៀបរាប់ថា៖ «ការងាររបាំ ឬល្ខោន ១ នេះ និយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងសិល្បៈ និងសង្គ្រាម ស្វែងយល់ពីរបៀប ដែលសិល្បៈខ្មែរបានបង្កប់នូវខ្លឹមសារនៃវប្បធម៌ខ្មែរ រហូតដល់ការរស់ឡើងវិញក្រោយរបបប្រល័យពូជសាសន៍។ ការងារនេះ នឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី ៧ ខែ មករា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅរោងមហោស្រព ប្រ៊ីស៊ីដូ ក្នុងទីក្រុង សាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូ ដែលនឹងផ្សាយបន្តផ្ទាល់ពេញពិភពលោក។ បន្ទាប់ពីនោះ ខ្ញុំពិតជាសង្ឃឹម យើងអាចនាំការសម្ដែងទៅស្រុកខ្មែរ»។
កាលពីដំបូងអ្នកស្រីថា របាំបុរាណខ្មែរ មិនសូវមានទីផ្សារនៅអាមេរិកទេ ដូច្នេះគ្រូៗដែលបន្តមរតកប្រពៃណីត្រូវរកការងារក្រៅបន្ថែមមកទ្រទ្រង់បេសកកម្ម។
អ្នកគ្រូក៏ដូចគ្នា ដំបូងឡើយសិល្បៈរបស់អ្នកគ្រូត្រូវពឹងពាក់ទាំងស្រុងលើប្រាក់ឧបត្ថម្ភ ដែលវាមិនកើតឡើងច្រើនទេ ទើបតែថ្មីៗនេះប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកគ្រូនិយាយថា៖ «ខ្ញុំពិតជារីករាយ ដែលទីបំផុតការងារខ្ញុំត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ ហើយទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំបាន បង្រៀន អភិរក្ស បង្កើត និងបន្តជាសិល្បករមកទល់ពេលនេះ»។
ព័ត៌មានបន្ថែម និងស្នាដៃរបស់អ្នកគ្រូ ចរិយា ប៊ឺត មាននៅគេហទំព័រ https://charyaburt.com/៕
