ភាព​ជោគ​ជ័យ​នៅ​ក្នុង​ការ​ក្លាយ​ជាអ្នក​និពន្ធ​បទ​ភ្លេង និ​ងបញ្ចប់ការ​សិក្សា​ផ្នែក​តន្ត្រីខ្មែរ​ពីសាក​លវិទ្យាល័យ​ខេមប្រ៊ីជ កាល​ពីថ្ងៃ​ទី ២៤ ខែ​កក្កដា កន្លង​ទៅ វាគ្រាន់​តែជាជំ​ហាន​ដំបូង​ប៉ុណ្ណោះ​សម្រាប់ កញ្ញា បុស្បា ប៉ាន់ ក្នុង​ការ​ឈាន​ជើង​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ពិភព​លោក និង​ចាប់​ផ្តើម​ដំណើរ​ក្នុង​ការស្វែង​រកឱកាស​បន្ថែម​ទៀត ដើម្បីលើ​កស្ទួយ​វិស័យសិល្បៈ​ខ្មែរ។

តន្ត្រី​តែងតែស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ដួង​ចិត្ត​របស់​កញ្ញា ហើយ​កាន់​តែពាក់​ព័ន្ធវាកាន់​តែធ្វើឱ្យ​កញ្ញាយ​ល់ពីគោល​បំណង​ នៅក្នុង​ជិវិ​តកា​ន់តែ​ច្បាស់។ នេះ​ហើយ​ជាអ្វី​ដែល​ បុស្បា ប៉ាន់ ចង់​ធ្វើសម្រាប់​សិល្បៈខ្មែ​រក្នុង​នាម​ជាកូនខ្មែរ​ ១ រូ​ប។

តាំង​ពីអាយុ ​៧ ​ឆ្នាំ កញ្ញា​ត្រូវ​បាន​គេស្គាល់​ថា ជាតារាច​ម្រៀង​វ័យក្មេ​ង ១ រូប ដោយ​បច្ចុប្បន្នក​ញ្ញាបាន​ក្លាយ​ជា​អ្នកនិពន្ធ​បទ​ភ្លេង​ត្រឹម​វ័យ​ ២៥​ ឆ្នាំ ដែល​ត្រៀម​នឹង​បង្ហាញ​ឱ្យពិភ​ព​លោក​ឃើញ​កាន់​តែច្បាស់ ក្នុងនាម​ជាអ្នក​តំណា​ងផ្នែកជា​ច្រើន​ឱ្យក​ម្ពុជា និ​ងប​ង្ហាញថា​​ ប្រទេស​កម្ពុជា ​មា​នអ្វីៗជាច្រើន​ទៀត ​ដែល​ត្រូវបង្ហាញ​ មិនមែន​គ្រាន់​តែ​ជា​ប្រទេស​ទន់​ខ្សោយ​ដែល​ងើប​ចេញ​ពី​សង្គ្រាម​នោះទេ​។

រំឭក​ដល់ការ​សិក្សាប​ន្ទាប់ពី​កញ្ញា​បាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់​អនុប​ណ្ឌិត​រយៈពេល ៩ ​ខែ ដើម្បី​ក្លាយ​ជាអ្នកនិព​ន្ធប​ទ​ភ្លេង​ស្ត្រីខ្មែរដំ​បូង​គេ កញ្ញាបា​នផ្តល់​បទស​ម្ភាសជាមួ​យកាសែ​ត ភ្នំពេញ​ ប៉ុស្តិ៍ និង​បាន​បញ្ជាក់​យ៉ាងច្បាស់​ថា មាន​អ្នកនិ​ពន្ធបទភ្លេង​ខ្មែរ ២ ​រូប​មុន​កញ្ញា គឺលោក​ អ៊ុង ជិនណា​រី និង​លោក ហ៊ឹម សុភី ប៉ុន្តែ​អ្វីដែលកញ្ញាចង់​និយាយ​គឺថា កញ្ញា​ គឺជាអ្នក​និព​ន្ធបទភ្លេង​ស្ត្រីខ្មែរ​ដំបូ​ង​គេ។

កញ្ញា​និយា​យ​ដោយ​សំណើច​ថា៖ «ជា​ដំបូង ខ្ញុំគួរ​និយាយ​ថា ខ្ញុំពិត​ជាមានមោទ​នភាព​ណាស់​ដែលបាន​កើត​ជាជនជាតិ​ខ្មែរ និង​ជាអ្នក​និពន្ធ​បទភ្លេង​ស្ត្រីខ្មែរ​ដំបូង​គេដែល​បានប​ញ្ចប់ការ​សិក្សាពី​សាកល​វិទ្យាល័យ​ដ៏ធំបែប​នេះ។ ម៉្យាង​វិញ​ទៀត ខ្ញុំ​ក៏មាន​មោទនភាព​នៅពេល​គេនិយាយ​ថា អូ! ខ្ញុំមិន​គួរជាខ្មែ​រតែម្នាក់​គួរ​តែមានខ្មែ​រ​ដទៃទៀត​រៀននៅសា​លា​ផ្សេង ជាខ្មែរ​បញ្ចប់ការសិក្សាមិន​ថាពីសាលា​តូចឬសា​លាធំ។ ខ្ញុំ​យល់​ថា វា​ជា​មោទន​ភាព​ចម្រុះ​ហើយ​​ដឹង​ថា​ យើង​មាន​ការងារ​ជា​ច្រើន​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ»។

ភាពជោគ​ជ័យរប​ស់កញ្ញា បាន​នាំមកនូវ​ផល​វិជ្ជមា​ន ក្នុង​ការបើក​ផ្នត់គំនិត​របស់​ប្រជាជន​ខ្មែរ ឱ្យយល់ថា​ វាអា​ចទៅរួច ហើយជា​ពិសេស ក្នុង​នាម​ជាស្ត្រី ដែលជា​រឿយ​ៗ​តែ​ងតែ​ត្រូវបាន​ដាក់កម្រិត​ដោយផ្នត់​គំនិត​របស់​សង្គមដែល​ថា​ ក្មេង​ស្រីគួរ​តែរៀប​ការ​នៅអា​យុប៉ុណ្ណេះ គួរ​សិក្សា​នៅកម្រិត​ប៉ុណ្ណេះ ហើយ​ត្រូវរៀប​ការនិង​បង្កើ​ត​កូន​នៅអាយុប៉ុ​ណ្ណេះ​។​​

នៅពី​ក្រោយរឿង​នោះ មាន​មនុស្ស៣​ក្រុម​ ដែល​កញ្ញាយល់​ថា កញ្ញា​ជាម​នុស្សមានសំណា​ងណាស់ដែល​មាន​​ពួកគាត់ និង​បាន​ជួ​ប​ពួកគាត់​នៅក្នុង​ជីវិត ដែល​ពួកគាត់ទាំ​ងនោះតែ​ងតែជឿ​ជាក់​លើកញ្ញា​សូម្បីតែកញ្ញាធ្លា​ក់​ដ​ល់ចំណុច​ទាប​បំផុត​ក្តី។ អ្នក​ទាំង​នោះ​គឺ​ឪពុកម្តាយ​របស់​កញ្ញាលោ​ក អ៊ុង ជិនណា​រី និងលោ​កគ្រូអ្នក​គ្រូទាំ​ងអស់​របស់ក​ញ្ញា។

កញ្ញា​បញ្ជាក់​ថា៖ «ក្នុងនាម​ជាខ្មែរខ្ញុំ​ពិតជា​មាន​មោទនភាព​ណាស់ ពីព្រោះ​ឪពុក​ម្តាយ​ខ្ញុំ​តែង​តែ​រំឭក​ខ្ញុំ​អំពី​ប្រភព​របស់​ខ្ញុំ​ក្នុង​នាម​ជា​ខ្មែរ​។ ពេល​នោះ លោក អ៊ុង ជិនណារី ស្ទើរតែ​ដូចឪពុកទី២​ របស់ខ្ញុំទៅ​ហើយ បើនិយា​យពីអាជីព​និពន្ធ​បទ​ភ្លេង»។

លោក អ៊ុង ជិនណារី គឺជា​មនុស្ស​ម្នាក់​ដែល​បាន​និយាយ​ជាមួយ​ឪពុកម្តាយ​កញ្ញា ដើម្បីឱ្យ​បញ្ជូន​កញ្ញា​ទៅ​សិក្សានៅសាលា​តន្ត្រី ពេល​ដែល​គាត់​បាន​ជួប​កញ្ញា​លើក​ដំបូង​នៅអាយុ ១​៤ ឆ្នាំ។ កញ្ញា​តែង​តែទៅសុំដំ​បូន្មាន​ពីគាត់ពេ​លដែ​លកញ្ញា​មាន​ចម្ង​ល់អ្វី​មួយ ឬពេល​ខ្លះម​នុស្សមួ​យចំ​នួន នៅក្នុង​សាលាមិ​នសូវល្អ​ជាមួយ​កញ្ញា ដោយ​សារកញ្ញា​គឺជា​ខ្មែរ​។​

យុវត្តី​ដែ​ល​ដែល​មាន​ទេព​កោសល្យ​ខាង​តន្ត្រីរូប​នេះបាន​បន្ថែម​ថា៖ «ខ្ញុំបាន​ជួបគ្រូល្អៗ​ជាច្រើន​ក្នុង​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ។ សូម្បី​នៅពេល​ខ្ញុំសិក្សា​នៅសកល​វិទ្យាល័យ​វិចិត្រ​សិល្បៈនៅភ្នំ​ពេញ ក៏ដូច​ជាគ្រូដែល​ខ្ញុំបានជួប​នៅស​ហរ​ដ្ឋអា​មេរិក នៅ​បូស្តុន ពួកគាត់​ជឿជាក់​លើខ្ញុំខ្លាំង​ណាស់។ ពេល​នេះ​ខ្ញុំ​មាន​វ័យ ២៥ ឆ្នាំ​ហើយ ​ហើយខ្ញុំ​​ដឹង​ថា ​ការ​មាន​គ្រូ​ល្អ​បានផ្តល់​ឱ្យ​ខ្ញុំ​នូវ​ទំនុក​ចិត្ត​កាន់​តែខ្លាំង»។

មនុស្ស​ខ្លះ​ ប្រហែល​ជា​ចង់​ដឹងអំ​ពី​ដំណើរជីវិត​របស់​កញ្ញា​ក្នុងនាម​ជា​អ្នក​ចម្រៀង និ​ងអ្នក​និពន្ធ​បទភ្លេង។ កញ្ញា​ឱ្យដឹង​ថា ពេល​កញ្ញា​មាន​អាយុ ១៨ ឆ្នាំ កញ្ញា​​បាន​សួរ​ខ្លួន​ឯង​អំពី​ផ្លូវណា​ដែល​កញ្ញា​​ចង់​ដើរ។

កញ្ញា​ចូលចិត្ត​ច្រៀង ប៉ុន្តែ​កញ្ញាក៏ចង់​បង្ហាញ​អ្នក​ដទៃថា វប្បធម៌ខ្មែរ​ក៏ស័ក្តិសម​នឹង​ទទួល​បាន​នូវ​ការសិក្សា​ផង​ដែរ ហើយ​គួរ​តែមាន​កម្មវិធី​សិក្សាជា​ភាសាខ្មែរ​ និង​គួរមា​នការវិនិយោគ​បន្ថែម​ ទៅលើការ​សិក្សានៃ​វប្បធម៌​ខ្មែរ។ នេះហើយ​ជាអ្វីដែល​នាំឱ្យ​កញ្ញាក្លាយ​ជាអ្នក​និពន្ធ​បទ​ភ្លេង។ ​

និយាយ​ដល់កា​រសិក្សាផ្នែ​កតែង​និពន្ធ​បទ​ភ្លេង នៅ​ថ្នាក់​អនុ​បណ្ឌិត គឺ​កញ្ញាត្រូ​វបានត​ម្រូវឱ្យស​រសេរនិក្ខេប​បទ​ស្តីអំពីការ​បំផុស​គំនិត​របស់​កញ្ញា ក្រោម​ប្រធាន​បទ​ ​«ការ​បញ្ជាក់​ភាពជា​ខ្មែរ៖ លទ្ធភា​ពការប្រ​ព្រឹត្តរ​បស់​ខ្មែរនៅក្នុ​ងតន្រ្តី​បច្ចិម​​ប្រ​ទេស​» គឺកើ​តចេ​ញពីសំ​ណួររ​បស់កញ្ញាដែ​លបានចោទសួ​រថា «តើខ្ញុំអា​ចសរ​សេរតន្ត្រី​សិល្បៈកម្រិ​តខ្ពស់​នៅអឺរ៉ុប​ដោយ​របៀប​ណា ខណៈ​ខ្ញុំនៅតែរ​ក្សាអត្ត​សញ្ញាណ​ជាតិខ្មែ​ររ​បស់ខ្ញុំ​?»។

កញ្ញា​បញ្ជាក់​ថា​៖ «ពេលខ្លះ​ខ្ញុំសួរខ្លួនឯ​ងថា តើខ្ញុំ​នៅតែ​ជាខ្មែ​រដែរ​ឬទេ ប្រសិន​បើខ្ញុំច្រៀង​បទនោះដែលមិ​នមែន​ជារបស់ខ្មែ​រ? វាគឺ​ជា​សំណួរដ៏​ពិបាក​ ដូច្នេះ​គ្មានអ្នក​ណាអាច​​ផ្តល់​ចម្លើយពិត​ប្រាកដ​ដល់​ខ្ញុំទេ នោះ​ហើយជា​​មូលហេតុ​ដែល​នាំឱ្យ​ខ្ញុំ​សរសេរ​និក្ខេ​បបទ​លើ​បញ្ហា​នេះ»។

ដូច្នេះនៅ​ក្នុងនិក្ខេប​បទរប​ស់​របស់​កញ្ញា មាន​បំណង​ចង់​បកស្រាយ​បរិបទសិ​ល្បៈខ្មែរនៅក្នុ​ងតន្ត្រីសិ​ល្បៈបស្ចិ​មប្រទេស និងរ​បៀបស្វែងរ​កភ្នាក់ងា​រវប្បធ​ម៌នៅក្នុ​ងសកល​ភាវូប​នីយកម្មនៃឧ​ស្សាហកម្មត​ន្ត្រី​ដែលផ្ត​ល់ភា​ពស្រ​បច្បាប់​ដល់កា​រប្រើប្រា​ស់វប្ប​ធម៌​ផ្សេង​ៗ។

បុស្បា ប៉ាន់ បាន​លើក​ឡើង​ថា អត្តសញ្ញាណ​របស់​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​ កើត​ចេញ​ពីខាង​ក្នុង ដូច្នេះ​មនុស្ស​មិន​គួរ​ពឹងផ្អែក​លើការ​អប់រំ​បែប​លោក​ខាង​លិច​ច្រើន​ពេក​នោះ​ទេ។ ទោះ​ជាយ៉ាង​ណាក៏​ដោយ ការអប់រំ​បែប​នោះគឺ​ជាឧបករណ៍​សម្រាប់​អ្នក​ដើម្បី​សម្រេច​ថា​ អ្នក​ជានរណាក្នុង​នាម​ជាជន​ជាតិ​ខ្មែ​រ។

កញ្ញា​បាន​បន្ថែម​ថា៖ «មាន​មនុស្ស​ជាច្រើន​ដែល​បាន​អាន​និក្ខេបបទ​របស់​ខ្ញុំ នឹង​មិន​ទៅសិក្សា​នៅប្រទេស​លោកខាងលិច​ទេ ពីព្រោះ​ពួកគេ​យល់ថា​ ពួក​គេ​មិន​ចង់​ទទួល​រងឥទ្ធិ​ពល។ នោះមិន​មែន​ជាចំណុច​ល្អទេ​។ ការ​អប់រំ​គ្រាន់​តែផ្តល់​ឱ្យអ្នកនូ​វទ​ស្សនៈ​ផ្សេងគ្នា ​អំពី​របៀប​ចូល​ទៅជិត​តន្ត្រី របៀប​លេង​តន្ត្រី និង​របៀប​ស្តាប់​ពិភព​លោក​»។

នៅក្នុង​និក្ខេបប​ទ​របស់​កញ្ញា​បាន​សរសេរ​ថា​៖ «ការងា​រ​នេះ​គឺមាន​គោល​បំណង​សម្រាប់​អ្នកហាត់​តន្ត្រី ​និង​អ្នកប្រាជ្ញ ជាពិសេស​អ្នក​និពន្ធ​បទ​ភ្លេង ដែល​យល់​ថា ខ្លួន​គេបាត់​បង់​រវាង​ការរំពឹ​ងទុ​ក និង​ភាព​ពិតប្រាកដរ​បស់​ខ្លួនឯង​នៅក្នុ​ងវិស័យ​នេះ។ ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថា អ្នក​និពន្ធ​បទភ្លេង​ចម្ល​ងវប្បធម៌​នឹង​យល់​កាន់​តែច្បាស់ អំពីអារ​ម្ម​ណ៍នៃការផ្លាស់​ប្តូរ​របស់​ពួកគេ និង​លើក​ទឹក​ចិត្តពួកគេ​ឱ្យអភិវឌ្ឍការ​ស្វែងយ​ល់ពី​វប្បធម៌​ផ្សេង​ទៀត ដែល​ពួក​គេយល់​ថាមាន​ភា​ពស៊ីចង្វាក់​គ្នាបំ​ផុត ជាមួយ​នឹងការងារ​របស់​ពួក​គេ»។​

និយាយ​ឱ្យស្មោះ​​​ត្រង់​ទៅ កញ្ញា​អាច​និយាយ​ថា បទភ្លេង​របស់​កញ្ញា​គឺ​ខ្មែរ-​អឺរ៉ុប។

កញ្ញា​បញ្ជាក់​ថា៖ «ដោយ​សារ​ខ្ញុំគឺ​ជាអ្នក​ណា​ តាមរយៈ​ការ​សិក្សា​របស់​ខ្ញុំ ហើយ​ខ្ញុំគឺជាអ្នក​ណា ក្នុង​នាម​ខ្ញុំ​ជា​ស្ត្រី​ខ្មែរ​ម្នាក់។​ នៅ​ក្នុង​តន្ត្រី​ផ្ទាល់ ខ្ញុំ​បាន​ខិតខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ក្នុង​ការសរ​សេរ​អំពី​អត្ត​សញ្ញាណ​របស់​ខ្ញុំ និង​ពីប្រភព​ដែលដែល​​ខ្ញុំម​ក។ ទោះបី​មិន​ជាក់​ស្តែង​អំពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​តែង​តែ​ព្យាយាម​ធ្វើឱ្យ​មានទំនាក់​ទំនង និង​ព្យា​យាមគិត​ថា ​តើ​ខ្ញុំ​ជាន​រណា? តើខ្ញុំ​សរសេរ​តន្ត្រីដែល​ជា​របស់​ខ្ញុំ ឬក៏​ខ្ញុំកំពុង​ព្យាយាម​សរសេរ​តន្ត្រី​ដែល​ចម្ល​ង​ពី​តន្ត្រីលោក​ខាង​លិច​?»។

បុស្បា ប៉ាន់ បាន​ចូល​បម្រើការ​ងារជាមួយ​ក្រុម​ហ៊ុន Hal Leonard Europe កាលពី​ឆ្នាំមុ​ន​ ជាឧស្សាហ​កម្មផ្សព្វ​ផ្សាយ​តន្ត្រី​ដែល​មាន​មូល​ដ្ឋាន​នៅទីក្រុង​ឡុង​ដ៍​។

ទោះបី​កញ្ញា​ស្រលាញ់​និង​រីក​រាយ​ជាមួយការងារ​ផ្នែក​សម្រប​សម្រួល​និង​ផ្តល់យុទ្ធ​សាស្ត្រទី​ផ្សារ​ និង​ការផ្ស​ព្វ​ផ្សាយកាតាឡុក Choral និង Classical របស់ Hal Leonard Europe នៅ​ទូទាំង​ចក្រភ​ពអង់​គ្លេស​និង​ដែន​ដីអឺ​រ៉ុបក្តីក៏​កញ្ញាសួរ​ថា នៅទី​បំផុត​តើនេះ​ជាអ្វី​ដែល​កញ្ញាត្រូវ​ធ្វើ​ឬ? កញ្ញា​និយាយ​ថា កញ្ញា​ត្រូវការ​រយៈ​ពេល​ ១ ​ឆ្នាំទៀ​ត ដើម្បី​សម្រេច​ចិត្ត​។

នារីវ័យ ២៥ ឆ្នាំរូប​នេះ បាន​បញ្ជាក់​ថា៖ «ខ្ញុំ​គិត​ថា ​ខ្ញុំ​បាន​ជួប​មនុស្ស​ដែល​ខ្វល់ខ្វាយ​ពី​អ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​ធ្វើ ហើយ​គេ​ឱ្យ​តម្លៃ​ខ្ញុំ​។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​ប្រហែល​ជា​ត្រូវ​ការពេល ១​ ឆ្នាំ​ទៀត​ ដើម្បីធ្វើការ​សម្រេច​ចិត្ត​ថា​ តើ​ខ្ញុំ​ចង់​បន្ត​ធ្វើ​ការងារ​នេះ​ដោយ​សារ​ខ្ញុំ​ស្រឡាញ់​វា ឬ​ក៏​ខ្ញុំ​ចង់​បន្ត​ការ​សិក្សាទៀត? ខ្ញុំ​មិន​ដឹងទេ ប៉ុន្តែ​ប្រហែលជាខ្ញុំ​អាច​រក​វិធី​ផ្សេង​​ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​សិល្បៈ​របស់​យើង​​បាន​»។

ទាក់ទង​នឹង​ការ​លើក​ស្ទួយ​សិល្បៈ​ខ្មែរ កញ្ញាលើកឡើងថា​ កញ្ញា​ចង់សរសេរ​លើក​កម្ពស់​អំពី​តន្ត្រី​ខ្មែរ ហើយ​​ក៏នឹង​មាន​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ផងដែរ។ នេះ​ជា​អ្វី​ដែល​កញ្ញា​សង្ឃឹម​សម្រាប់​និក្ខេបបទ​របស់កញ្ញា​ផង​ដែរ។

កញ្ញា​បន្ថែម​ថា​ ប្រសិន​បើអ្នក​លើក​ឡើង​ពី​ទស្សនៈ​បែប​នោះ ហើយអ្នក​ដែលជជែក​ជាមួយ​អ្នក គឺមាន​តែជា​ជនជាតិ​មក​ពីបស្ចិម​ប្រទេស នោះ​អ្នក​មិន​ផ្តល់​ឱកាស​ឱ្យខ្មែរ​ដូច​គ្នា​ក្នុងការ​ជជែក​វែក​ញែកនោះ​ទេ។ វា​តែង​តែ​មាន​អារម្មណ៍​ល្អ​ក្នុង​ការ​​ទទួល​បាននូវការទទួលស្គាល់​នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក ប៉ុន្តែ​វា​សំខាន់​ដូច​គ្នាដែលត្រូវ​បាន​​ទទួល​ស្គាល់​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​របស់​អ្នក​។

កញ្ញា​បញ្ជាក់​ថា៖ «ខ្ញុំក៏​ចង់​ឱ្យនិក្ខេប​បទ​របស់​ខ្ញុំ​មាន​ជាភាសា​ខ្មែរ​ដែរ។ ក្នុង​រយៈ​ពេល​វែង ខ្ញុំ​ចង់​​មាន​ពេល​វេលា មាន​ថវិកា ដើម្បី​អាច​បកប្រែ​គ្រប់​យ៉ាងទៅ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ»។

កញ្ ​គិត​ចង់​បន្ត​ការ​សិក្សា​ ប៉ុន្តែ​វា​ពិត​ជា​ពិបាក​ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​ថ្នាក់ PhD ដែល​ស័ក្តិសម​។

កញ្ញា​បាន​បន្ថែម​ទៀត​ថា​៖ «​ខ្ញុំតែង​តែចាប់​អារម្មណ៍​ក្នុង​ការលើក​ស្ទួយ​សិល្បៈខ្មែ​រ ហើយខ្ញុំ​មិនមែន​ចង់​រៀន​ឱ្យ​ចប់ថ្នាក់ PhD ហើយ​ភ្លាមៗ ក៏​សម្រេច​ថា​មិន​ចង់​នោះ​ទេ។ នោះ​ហើយ​ជាមូលហេ​តុដែល​ខ្ញុំយល់​ថា វាសំខាន់​ខ្លាំងណាស់​សម្រាប់​ខ្ញុំ ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​កម្ម​វិធី​សិក្សា​ដ៏ល្អមួយ​ដើម្បី​នៅជា​មួយ​មនុស្សដែល​ជឿជាក់​លើខ្ញុំ​។ ខ្ញុំ​ចង់​មាន​ឥទ្ធិ​ពល​វិជ្ជមាន ​សម្រាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា ឬ​ពិភព​លោក ដែល​​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​លើ​តន្ត្រី​ខ្មែរបំផុត»៕