.jpg)
រូបថតពីទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្ដថតដោយ Emile Gsell អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៦។
ភ្នំពេញ: តាំងពីបារាំងចូលស្រុកប្រហែល ១៧០ ឆ្នាំមុន អ្នកនិពន្ធជាច្រើនបានសរសេរសៀវភៅរាប់មិនអស់អំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកប្រមូលរូបថតតាំងពីជាង ១ សតវត្សរ៍មុន ដែលមានដើមកំណើតនៅអូស្ត្រាលី លោក Nicholas Coffill បាននិយាយថា សៀវភៅទាំងនោះតិចតួចណាស់ដែលរំលេចមកជាមួយរូបថត រូបភាព ផែនទី និងដ្យាក្រាមដ៏សម្បូរបែប។
លោក Coffill ថ្លែងថា៖ «ពេលដែលខ្ញុំមានប្រវត្ដិជាអ្នកសម្ដែង និងផ្នែកវិចិត្រសាល សម្រាប់ខ្ញុំ រូបភាព និងរូបថតពិតជាមានប្រយោជន៍ក្នុងការនិទានរឿង និងជួយអ្នកអានឆាប់យល់ពីពាក្យសំណេរ»។ វិចិត្រសាល Meta House បើកការតាំងពិព័រណ៍ «រូបថតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ ពីឆ្នាំ ១៨៦៦ ដល់បច្ចុប្បន្ន» ជាការប្រមូលរបស់លោក Coffill ដែលមកពីអូស្ដ្រាលីបានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដើម្បីស្វែងរករូបថតដែលចំណាស់ជាងគេក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ជាពិសេសអំឡុងបារាំងទើបមកដល់កម្ពុជាដំបូងរហូតដល់ប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។
លោក Nicolaus Mesterharm នាយក Meta House ឱ្យដឹងថា៖ «នេះជាលើកដំបូងហើយ ដែលមានពិព័រណ៍រូបថតដ៏អស្ចារ្យបែបនេះ ដោយកត់ត្រាពីប្រវត្តិសាស្ត្រទំនើបរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីការមកដល់របស់ជនជាតិបារាំងក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៨៦០ »។ កំណប់ទ្រព្យដែលមានរូបថតជិត ៥០០ សន្លឹក បង្ហាញពីស្នាដៃរបស់អ្នកថតរូបជាង ១០០ នាក់ រួមទាំងអ្នកថតរូបស្ត្រី អ្នកថតរូបកម្ពុជា និងអន្តរជាតិ និងមួយចំនួនទៀតដែលបានស្លាប់ភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីការកាន់អំណាចនៃរបបខ្មែរក្រហម។ លោក Coffill ប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ថា៖ «មានកម្មវិធីតាំងពិព័រណ៍ដ៏អស្ចារ្យជាច្រើនរបស់អ្នកថតរូបសហសម័យនៅក្នុងវិចិត្រសាលសិល្បៈថ្មីៗក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅតាមសារមន្ទីរ ឬសណ្ឋាគារដាក់តាំងពិព័រណ៍រូបភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយអ្នកថតរូប ១ រូបកាលពីអតីតកាលបានមកលេងប្រទេសកម្ពុជា»។
លោកថ្លែងថា នេះនឹងក្លាយជាការតាំងពិព័រណ៍លើកដំបូងដែលបង្ហាញពីរូបថតបន្សល់តាំងពី ១៧០ ឆ្នាំមុននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានរំលេចនៅក្នុងសៀវភៅរបស់លោកផងដែរ។ លោក Coffill បានប្រើវិធី ៣ យ៉ាង ដើម្បីប្រមូលរូបថតដែលមានអាយុកាលជិត ១៧០ ឆ្នាំមុន។ ដំបូងលោកបានខ្ចីរូបថតពីមិត្តភក្តិជាអ្នកប្រមូលរូបថតរួម។ វិធីមួយទៀត គឺត្រូវស្វែងរកការអនុញ្ញាតពីសារមន្ទីរ វិចិត្រសាល និងបណ្ណសារនានាជុំវិញពិភពលោកដែលមានបណ្តុំរូបថតប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដ៏អស្ចារ្យ។ «ខ្ញុំស្រាវជ្រាវតាមអ៊ីនធឺណិត ហើយបន្ទាប់មកនៅពេលខ្ញុំរកឃើញរូបថតដែលខ្ញុំគិតថា ពិសេស ខ្ញុំបានទៅកាន់ស្ថាប័ននោះ ហើយស្វែងរកការអនុញ្ញាតឱ្យប្រើរូបថតនៅក្នុងសៀវភៅ»។
វិធីចុងក្រោយដែលលោកបានស្វែងរកតាមអ៊ីនធឺណិតសម្រាប់អ្នកប្រមូលឯកទេស និងអ្នកស្ម័គ្រចិត្តដែលលក់រូបថតចាស់ៗរបស់ពួកគេ។ ទីតាំងដែលលោកប្រមូលរូបថតគឺមកពីអាមេរិក អង់គ្លេស បារាំង ជប៉ុន អេស្ប៉ាញ អូស្ត្រាលី វៀតណាម និងកម្ពុជា។ រូបថតប្រវត្តិសាស្ត្រពណ៌ស និងខ្មៅត្រូវបានរចនាឡើងវិញជារូបពណ៌ ដើម្បីឱ្យឃើញនូវភាពលម្អិតទាំងអស់។ រូបថតចាស់បំផុតដែលលោក Coffill ប្រមូលបានត្រូវបានថតដោយ Emile Gsell នៅប្រហែលឆ្នាំ ១៨៦៦ ។ រូបថតនេះបង្ហាញពីផ្លូវសំខាន់នៅអង្គរដែលមានកំពូលប្រាសាទ។ គាត់ជាអ្នកថតរូបជនជាតិបារាំងដំបូងគេដែលបានថតរូបនៅកម្ពុជា ហើយគាត់បានធ្វើដំណើរជាមួយបេសកកម្មមេគង្គបារាំង ដើម្បីទៅដល់ប្រាសាទនានាក្នុងឆ្នាំនោះ។
លោក Coffill ប្រាប់ភ្នំពេញ- ប៉ុស្តិ៍ថា៖ «រូបថតចាស់បំផុតដែលបង្ហាញក្នុងទស្សនាវដ្ដីពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ខ្ញុំអាចយករូបភាពពីក្នុងទស្សនាវដ្ដីដើមមកផ្ទះនៅបណ្ណាល័យមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាខ្មែរដ៏ស្រស់ស្អាតក្នុងខេត្តសៀមរាប»។ លោកថា៖ «សម្រាប់រូបថតពិសេសនេះយើងមានសំណាងណាស់។ នៅពេលអ្នកប្រមូលរូបភាពបានស្លាប់នៅឆ្នាំ ១៨៩៩ កម្រងរូបត្រូវបានលក់ ឬចែកចាយទៅឱ្យអ្នកថតរូបផ្សេងទៀត។ ខ្ញុំទទួលបានថា រូបភាពជាច្រើនត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់ទៅប្រទេសបារាំងវិញជាកន្លែងដែលរូបភាពខ្លះត្រូវបានគេប្រគល់ទៅសារមន្ទីរសំខាន់ៗ ហើយពួកគេត្រូវបានរក្សាទុកនៅទីនោះហើយមានសភាពនៅល្អស្អាត»។
លោកថា រូបថតពិសេសនេះពីមុនជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកថែរក្សានៅវិចិត្រសាលជាតិអូស្ត្រាលី ដោយលោកបានទិញពីហាងលក់សៀវភៅបុរាណមួយក្នុងទីក្រុង- កង់បេរ៉ា។ លោកថា៖ «សំណាងហើយដែលយើងមានអ្នកផលិតស៊ុមរូបភាពជំនាញនៅខេត្តសៀមរាបហើយស្ត្រីម្នាក់នេះឈ្មោះ សោ ម៉ាត បានធ្វើការអភិរក្សបានយ៉ាងល្អ សម្រាប់រូបថតដ៏សំខាន់នេះ»។
លោក ហ៊ាន រង្ស៊ី ជាអ្នកថតរូបអាជីពក្នុងស្ថាប័នព័ត៌មាន ដែលធ្លាប់មានស្នាដៃថតរូបដាក់តាំងបង្ហាញក្នុងពិព័រណ៍នានាក៏មានចំណាប់អារម្មណ៍កោតសរសើរចំពោះលទ្ធភាពរក្សាទុករូបថតដ៏វ័យចំណាស់ទាំងនេះ។ «ខ្ញុំពិតជាមានការចាប់អារម្មណ៍ និងស្ញើចសរសើរមែនទែន ដែលពិព័រណ៍នេះបានយកស្នាដៃរូបថតអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំទាំងនេះមកបង្ហាញ»។
នៅក្នុងការតាំងពិព័រណ៍នេះ មានរូបថតរបស់អ្នកថតរូបជំនាន់ថ្មីប្រហែល ៨សន្លឹក។ លោក Coffill ដែលចូលចិត្តប្រមូលរូបថតថ្លែងថា៖ «រូបចំណូលចិត្ដរបស់ខ្ញុំគឺរូបថតនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៨៩០ នៅភ្នំពេញ។ អ្នកណាថតរូបហ្នឹងអត់ដឹងទេ។ វាបង្ហាញពីបណ្តុំនៃអ្នកលក់អាហារដែលកំពុងកិនជុំវិញព្រះពន្លា នៅខាងក្នុងព្រះបរមរាជវាំង»។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់ចំពោះថតរូបនេះគឺអ្នករាល់គ្នាស្ថិតក្នុងសភាពធម្មតា ហើយមនុស្សជាច្រើនមិនអើពើនឹងវត្ដមានអ្នកថតរូបនោះឡើយ។ អ្នកដែលកំពុងសម្លឹងមើលកាមេរ៉ាច្បាស់ជាស្គាល់អ្នកថតរូប ព្រោះពួកគេលើកចាននំបញ្ចុក និងកែវតែជាការគួរសមដាក់អ្នកថតរូប។ វាបង្ហាញពីការរស់នៅរបស់ប្រជាជនក្រីក្របំផុតក្នុងបរិវេណព្រះបរមរាជវាំង។ គ្មានអ្នកណាហ៊ានណែនាំថាពួកគេជាប់សែស្រឡាយអ្វីជាមួយព្រះបរមរាជវាំង ឬមន្ត្រីអ្វីឡើយ។ នេះជាជីវិតប្រចាំថ្ងៃក្នុងរាជវាំង និងជាការយល់ដឹងដ៏អស្ចារ្យមួយក្នុងជីវិតខ្មែរចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ។ ដោយសារកន្លែងមានកំណត់នៅវិចិត្រសាល រូបថត ៤០ សន្លឹកត្រូវបានជ្រើសរើស ដើម្បីបង្ហាញ ប៉ុន្តែរូបថតនីមួយៗតំណាងឱ្យអ្នកថតរូបរៀងៗខ្លួន។ រូបថតភាគច្រើនត្រូវបានបោះពុម្ពនៅក្នុងសៀវភៅ។
លោក យ៉ន សូវៀត ជាអ្នកថតរូបសារព័ត៌មានអាជីពក៏បង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ចំពោះពិព័រណ៍រូបថតចាស់ៗជាង ១ សតវត្សរ៍នេះដែរថា៖ «ការបង្ហាញរូបថតដែលមានវ័យចំណាស់កាន់តែយូរកាន់តែចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងសម្រាប់ខ្ញុំ។ តាំងពីសម័យបារាំងចូលដំបូង យើងចង់មើលពីគុណភាពរូបគេថតរបៀបម៉េច កាមេរ៉ាជំនាន់មុនគេប្រើរបៀបម៉េច»។ លោកថា៖ «វាមិនខុសពីវត្ថុបុរាណអ៊ីចឹង ថតរូបកាន់តែយូរ កាន់តែមានតម្លៃ។ ស្នាដៃអ្នកថតរូបដែលបានបន្សល់តាមរយៈរូបថតទាំងនេះពិតជាអស្ចារ្យណាស់»។
លោក Mesterharm ឱ្យដឹងថា៖ «យុវជនខ្មែរសម័យនេះជាច្រើនចាប់អារម្មណ៍លើការថតរូបជាចំណង់ចំណូលចិត្ត។ នៅទីនេះពួកគេអាចរៀនអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសរបស់ពួកគេផង និងប្រវត្តិនៃការថតរូបផងដែរ»។
ការតាំងពិព័រណ៍នេះមានរយៈពេល ៥ សប្តាហ៍ចាប់ពីថ្ងៃទី ១១ ខែតុលាដល់ថ្ងៃទី ១៣ វិច្ឆិកា។ បន្ទាប់មកវានឹងធ្វើដំណើរទៅខេត្តបាត់ដំបង សម្រាប់មហោស្រពសិល្បៈជំនោរនៅចុងខែវិច្ឆិកានៅសណ្ឋាគារ Bamboo៕
