រោងកុនភាពយន្តលុច្សកាលពីអតីតកាល។ ហុង មិនា
ភ្នំពេញ: នៅក្នុងវិស័យខ្សែភាពយន្ដដែលបង្កប់ដោយសិល្បៈ វប្បធម៌របស់កម្ពុជា រោងកុនគឺជាទីកន្លែងអនុស្សាវរីយ៍ដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍នៃការផ្លាស់ប្តូរ និងការវិវត្ដន៍។ ពីរោងកុនដំបូងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ បន្ដមកវេលាដ៏រុងរឿងនៃសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម រហូតដល់សម័យបច្ចេកវិទ្យាបច្ចុប្បន្ន សាលនៃរោងភាពយន្ដវិវត្តពីវេលាមួយទៅវេលាមួយ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីវិស័យកម្សាន្ដបែបប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេស។
ដោយសារសម័យទំនើបសម្បូរជម្រើសសកម្មភាពកម្សាន្ត វាជារឿងសំខាន់ក្នុងការស្វែងយល់ពីដំណើរដ៏ទាក់ទាញនៃរោងកុន នៅពេលបច្ចេកវិទ្យា ការផ្លាស់ប្តូររសនិយមទស្សនិកជន និងការផ្លាស់ប្តូរសង្គមបានដើរតួនាទីនាំមុខគេ។
អ្នកស្រី ឌី សាវ៉េត ជាតារាល្បី ១ រូបក្នុង «យុគមាសនៃភាពយន្តខ្មែរ» បានសង្កេតឃើញថា រោងកុនចាស់ៗជាច្រើននៅតែឈរនៅទីតាំងដើម តែត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងអគារការិយាល័យផ្សេងៗ។
អ្នកស្រី សាវេត បានឱ្យដឹងថា៖ «ប្រជាជនហាក់មានអារម្មណ៍រំភើប ពេលបានចូលរោងកុន ទស្សនាភាពយន្ដម្ដងៗ ដោយសារតែវាជាកម្មវិធីសប្បាយដ៏កម្រ ១»។
ក្នុងនាមជាអ្នកចូលចិត្តមើលកុន លោក ព្រុំ ភ័ក្ត្រ ដែលសព្វថ្ងៃកំពុងធ្វើការនៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបានរំឭកថា លោកចូលចិត្តមើលកុនជាមួយមិត្តរួមថ្នាក់នៅតាមរោងកុននានាក្នុងទីក្រុង និងសូម្បីតែនៅក្រុងតាខ្មៅ។ នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ និងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ប្រជាជនតែងតែតម្រង់ជួរជាជួរវែងនៅពីមុខរោងកុន។
លោក ភ័ក្ត្រ បានប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា៖ «ពេលខ្ញុំកំពុងតម្រង់ជួរនៅមុខរោងកុន វិមានទេព សន្តិសុខបានប្រើខ្សែក្រវាត់វាយអ្នកដែលមិនចូលជួរ ព្រោះពួកគេអាចបង្កភាពចលាចល និងបង្កបញ្ហានៅពេលដែលមនុស្សជាច្រើនប្រញាប់ទៅយកសំបុត្រ»។
ក្នុងវ័យខ្ទង់ ៥០ ឆ្នាំ ពេលនេះ លោក ភ័ក្ត្រ ដែលទទួលស្គាល់ថា មិនធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ចូលរោងកុនសម័យទំនើបសព្វថ្ងៃ បាននិយាយថា ដោយសាររោងកុនសម័យនោះប្រើតែកង្ហា ទើបអ្នកមើលកុនចេញពីសាលបែកញើសជោគៗខ្លួន និងមានអារម្មណ៍មិនផាសុកភាព។ ប៉ុន្តែវាមិនមែនជាឧបសគ្គសម្រាប់អ្នកចូលចិត្តការកម្សាន្តដូចលោក ភ័ក្ត្រ ទេ ហើយលោកបានធ្វើដំណើរទៅរោងកុនក្រុងតាខ្មៅ ដើម្បីមើលភាពយន្តឥណ្ឌាផងដែរ។
លោក ប៉ុក បូរក្ស ប្រធាននាយកដ្ឋានភាពយន្ដ និងសិល្បៈនៃក្រសួងវប្បធម៌ បានឱ្យដឹងថា ថ្វីដ្បិតតែមានការបិទទ្វារ និងអភិវឌ្ឍយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏រោងកុននៅតែដើរតួជាវេទិកាសំខាន់សម្រាប់ការផ្សព្វផ្សាយភាពយន្តដែលរួមបញ្ចូលការអប់រំ និងវប្បធម៌។
លោកបានប្រាប់កាសែត ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា ទោះបីជាការវិវត្ដសង្គម ដែលរោងភាពយន្ដនៅដាច់តែឯង ដូចជា រោងភាពយន្ដលុច្ស រោងភាពយន្ដព្រហ្មបាយ័ន បានបិទទ្វារក៏ពិតមែន ប៉ុន្ដែរោងភាពយន្ដបានប្ដូរទៅកាន់ទីផ្សារទំនើប ដែលប្រមូលផ្ដុំនូវទីកម្សាន្ដជាច្រើន។ រោងកុនទំនើបនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ផ្តល់នូវផាសុកភាព និងប្រណីតភាពមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ ជាមួយនឹងកៅអីអង្គុយដ៏ធំទូលាយ ប្រព័ន្ធសោតទស្សន៍ដ៏អស្ចារ្យ និងរូបភាពច្បាស់ល្អ បទពិសោធន៍នៃការទស្សនាភាពយន្តហាក់បាននាំអារម្មណ៍ទស្សនិកជនស្ថិតក្នុងសាច់រឿងនៃភាពយន្ដនោះ។ភាពងាយស្រួលនៃការទទួលទានអាហារឆ្ងាញ់ និងជម្រើសសំបុត្រកម្រិតខ្ពស់ បង្កើនភាពសុខស្រួល និងរីករាយជារួមសម្រាប់ទស្សនិកជនគ្រប់វ័យ។
ការបើកទំព័រសករាជឫសគល់នៃរោងភាពយន្តនៅកម្ពុជាបានចាប់ផ្ដើមនៅសម័យអាណានិគមបារាំង ពេលភាពយន្តត្រូវបាននាំចូលមក។ រោងកុនដែលបើកសម្ពោធនៅភ្នំពេញដំបូង មានឈ្មោះថា Brignon នៅឆ្នាំ ១៩០៩ ហើយវាមានទីតាំងនៅតាមមាត់ទន្លេដ៏ស្រស់បំព្រង។ នេះបើយោងតាមឯកសារស្រាវជ្រាវរបស់គម្រោងរោងកុន ជាក្រុមវិស្វករវ័យក្មេងកម្ពុជា ដែលមានបំណងផ្សព្វផ្សាយអំពីរោងកុនចាស់ៗនៅកម្ពុជា។
ប្រភពបានឱ្យដឹងថា៖ «ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រភាពយន្តខ្មែរនេះ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ព្រះអង្គជាអ្នកថតភាពយន្តខ្មែរមុនដំបូងគេ គឺព្រះអង្គចាប់ផ្តើមថតភាពយន្តខ្លីៗ ដោយប្រើហ្វីល ១៦ មិល្លីម៉ែត្រ តាំងពីចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៤០»។
ទសវត្សរ៍ ១៩៥០-១៩៦០: យុគសម័យមាស
ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ផលិតករភាពយន្តខ្មែរដែលបានបន្តការសិក្សានៅក្រៅប្រទេស ដូចជា រឿម ផុន លោក អៀវ ប៉ុណ្ណាការ និង សោម សំអាល់ បានចូលរួមចំណែកក្នុងការបង្កើតភាពយន្តដែលផលិតនៅប្រទេសកម្ពុជាជាលើកដំបូង។
អ្នកស្រី ឌី សាវេត ដែលបានបោះជំហានដំបូងក្នុងវិស័យភាពយន្តក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ពេលបានគ្រងមកុដបវរកញ្ញាកម្ពុជានៅអាយុ ១៥ ឆ្នាំ បានចូលរួមអភិវឌ្ឍភាពយន្ដ និងបង្កើនកំណើនរោងកុននៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «កាលពីសម័យខ្ញុំ រោងកុនមានមិនដល់ ១០ ផង ដោយសារពេលនោះ ខ្ញុំនៅក្មេងពេក រហូតដល់ខ្ញុំចូលក្នុងវិស័យភាពយន្ដ ទើបខ្ញុំបានដឹង»។
លោក បូរក្ស ថ្លែងថា ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម ឬដើមសម័យសាធារណៈ មានការរីកដុះដាលច្រើននូវរោងភាពយន្ដក្នុងក្រុង ហើយមានការគាំទ្រពីមហាជនច្រើន។ក្រៅពីទូរទស្សន៍សខ្មៅ និងមានប៉ុស្ដិ៍តែមួយ តម្រូវការនៃការកម្សាន្ដរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ រោងកុនគឺជាកន្លែងពេញនិយមបំផុត។ កាលពីទសវត្សរ៍ ៦០ និង ៧០ ការផលិតភាពយន្ដច្រើនតែជារឿងព្រេង ដូចជា រឿងពុទ្ធសែននាងកង្រី ឬរឿង ចៅស្រទបចេក ជាដើម។
បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាជនចូលចិត្ដមើលគឺមាន ៣ ប្រភេទ គឺរឿងបែបកំប្លែង រឿងបែបរន្ធត់ និងរឿងបែបត្រាម៉ា។ ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៨០: រីកចម្រើន និងការធ្លាក់ចុះរោងកុនបានប្រែក្លាយទៅជាបញ្ហាគួរឱ្យព្រួយបារម្ភក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៣-៧៤ ពេលខ្មែរក្រហមចូលលុកលុយទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលនាំទៅដល់ការបិទរោងកុន។ នេះបើយោងតាមគម្រោងរោងកុន។នៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហម ទម្រង់នៃការកម្សាន្តបែបប្រពៃណី ដូចជា ភាពយន្ត តន្ត្រី របាំ និងសូម្បីតែអក្សរសិល្ប៍ ត្រូវបានរឹតបន្តឹង ឬហាមឃាត់យ៉ាងខ្លាំង។
ក្រោយដួលរលំរបបខ្មែរក្រហម ឧស្សាហកម្មភាពយន្តបានចាប់ផ្តើមឡើងវិញបន្តិចម្តងៗ។ ឧស្សាហកម្មភាពយន្តកម្ពុជាបានជួបនឹងភាពរីកចម្រើនជាថ្មីក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ពេលប្រជាជនកម្ពុជាស្គាល់ច្បាស់អំពីតារាប្រុសស្រីល្បីៗដូចជា លោក ទេព រិនដារ៉ូ អ្នកស្រី អម្ពរ ទេវី អ្នកស្រី សុខ ស្រីមុំ និងលោក ខៃ ប្រសិទ្ធ។
ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០- ២០០០ ការដួលរលំនៃឧស្សាហកម្មដោយសារទំនើបកម្មពេលនោះក្រុមហ៊ុនផលិតកម្មកាន់តែច្រើនបានចាប់ផ្តើមផលិតខ្សែភាពយន្តកាន់តែច្រើន គុណវិបត្តិនៃរឿងកាន់តែថមថយបន្ដិចម្ដងៗ។ ដូច្នេះលោក បូរក្ស និយាយថា រយៈពេលនេះក៏ជាការចាប់ផ្ដើមនៃការធ្លាក់ចុះបន្តិចម្ដងៗនៃការចូលរួមក្នុងវិស័យភាពយន្ត។
ក្រោយឆ្នាំ ១៩៩០ រោងកុនត្រូវបានបិទទ្វារជាបណ្ដើរៗ រហូតដល់សឹងតែអស់រលីងអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ព្រោះ អ្នកមាន ឬមិនមានជំនាញក៏នាំគ្នាផលិតភាពយន្ដ ដែលធ្វើឱ្យភាពយន្ដជោរជន់ខ្លាំង។ រោងកុនចំនួន ៣៣ នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បានបាត់បង់បន្តិចម្តងៗ និងបានបាត់ទៅវិញទាំងស្រុងនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០០០ ដែលផ្តល់ផ្លូវដល់រោងកុនទំនើបនៅក្នុងផ្សារទំនើប។ ស្របពេលនៃការវិវត្ដ និងការហូរចូលថ្មី ក្រោយការផ្លាស់ប្ដូររបបសង្គម រួមទាំងការវិនិយោគថ្មីៗ និងការកម្សាន្ដប្លែកៗ។
ទោះបីជានៅឆ្នាំ ២០០១ រឿង «កូនពស់កេងកង» ដឹកនាំដោយលោក ហ្វៃ សំអាង បានកត់សម្គាល់ពីការរស់ឡើងវិញនៃវិស័យភាពយន្តរបស់កម្ពុជា ហើយរោងកុន លុច្ស ត្រូវបានជួសជុលឡើងវិញ ដើម្បីផ្តល់សេវាកម្មដែលប្រឈមនឹងការមកដល់នៃរោងភាពយន្តទំនើបៗយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏វាមិនអាចធ្វើឱ្យរោងកុននេះបានរស់រានមានជីវិតយូរឡើយ។
ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០១០-២០២០ បច្ចេកវិទ្យាទំនើប
បទពិសោធន៍ភាពយន្តនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដោយបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដែលផ្តល់ឱ្យអ្នកទស្សនានូវភាពសុខស្រួល និងប្រណីតភាព។ ប្រព័ន្ធសំឡេងដ៏ទំនើបផ្តល់ភាពទាក់ទាញដល់ទស្សនិកជន ខណៈច្ចេកវិទ្យាបញ្ចាំងរូបភាពច្បាស់ល្អ។ លើសពីនេះ រោងកុនជាច្រើនផ្ដល់ជូននូវបរិក្ខារ ដូចជា ស្ដង់អាហារ និងជម្រើសសំបុត្រកម្រិតខ្ពស់ ដែលផ្ដល់ភាពងាយស្រួលសម្រាប់ទស្សនិកជនគ្រប់វ័យ។
លោក បូរក្ស ថ្លែងថា ការចូលរួម និងការគាំទ្រពីវិស័យភាពយន្តនៅក្នុងរោងកុនក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍មុនៗមានច្រើន បើធៀបនឹងប្រជាប្រិយភាពនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលមានកម្មវិធីកម្សាន្តទំនើបផ្តល់នូវជម្រើសជាច្រើន ទូរទស្សន៍ បណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម និងកន្លែងកម្សាន្តផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។បើគិតអំពីចំនួនទស្សនិកជនសម័យនេះមានច្រើនជាង ដោយក្នុង ១ ឆ្នាំ មានការទស្សនាភាពយន្ដប្រមាណ ៣ លានដង។
បច្ចុប្បន្ននេះ មានរោងកុនធំៗចំនួន ៣ គឺ Legend, Major និង Prime Cineplex ក៏ដូចជារោងភាពយន្ដទំនើបៗមួយចំនួនទៀត នៅតាមបណ្ដាខេត្ដ ដូចជានៅស្រុកឯកភ្នំ ខេត្ដបាត់ដំបង ខេត្ដបន្ទាយមានជ័យ និងបារាយអណ្ដែត ខេត្ដសៀមរាប។ រហូតមកដល់ពេលនេះ មានរោងកុនសរុបជាង ២៥ ទីតាំង។ ៨ ទីតាំងនៅខេត្ដ ហើយមានបន្ទប់បញ្ចាំងកុន ១១០ បន្ទប់ និងកៅអីសរុបជិត ១៧ ០០០៕
