.jpg)
លោក ជិន ម៉ាលីន រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងយុត្តិធម៌។ ហេង ជីវ័ន
ការធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅតែជារបៀបវារៈសំខាន់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី ៦ នៃរដ្ឋសភា។ ក្រសួងយុត្តិធម៌ជាសេនាធិការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងវិស័យយុត្តិធម៌ និងមានអាទិភាពខ្ពស់ ក្នុងការកែលម្អប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនចំពោះការផ្តល់សេវាកម្មយុត្តិធម៌តាមប្រព័ន្ធតុលាការ ឬការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការឡើយ។
ក្រសួងយុត្តិធម៌ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលចាត់តាំងឱ្យផ្ដួចផ្ដើមគំនិតក្នុងការសិក្សាចងក្រង និងរៀបចំឱ្យមានឯកសារទស្សនទានស្តីពីការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដើម្បីក្លាយជាប្រទីបនាំផ្លូវទៅរកការរៀបចំលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត និងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ស្តីពី «យន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការតាមរយៈសន្ធានកម្មសហគមន៍» សម្រាប់អ្នកសម្រុះសម្រួលមន្ត្រីប្រតិបត្តិអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងតួអង្គពាក់ព័ន្ធគ្រប់កម្រិតទាំងអស់អនុវត្តប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងស្ដង់ដាជាតិតែមួយ។ ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការជាចង្កោមនៃដំណើរការរួមមានសន្ធានកម្ម (ការសម្រុះសម្រួល) ការផ្សះផ្សាអាជ្ញាកណ្តាល (មជ្ឈត្តកម្ម) ក៏ដូចជាយន្តការក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការក្រៅផ្លូវការផ្សេងទៀត ដែលមានលក្ខណៈបែបប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ ឬសាសនា។
ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជាធ្លាប់មានបទពិសោធ និងទម្រង់ល្អមួយចំនួនផងដែរ រួមមានការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីដោយគណៈកម្មការសុរិយោដីតាមរយៈការផ្សះផ្សា និងសម្រុះសម្រួលការដោះស្រាយវិវាទការងារ និងពាណិជ្ជកម្មដោយក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាលការងារ និងពាណិជ្ជកម្មតាមរយៈមជ្ឈត្តកម្ម និងការដោះស្រាយវិវាទនៅមូលដ្ឋានដោយអតីតមណ្ឌលសេវាយុត្តិធម៌ដែលបច្ចុប្បន្នប្រែជាការិយាល័យនីតិកម្ម និងការសម្រុះសម្រួលវិវាទមូលដ្ឋាន និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានតាមរយៈការសម្រុះសម្រួល។
បច្ចុប្បន្នសម្រាប់ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការតាមរយៈសន្ធានកម្ម និងចំនួនអ្នកសម្រុះសម្រួលនៅកម្ពុជា គឺនៅមានចំនួនកំណត់ដោយក្រសួងយុត្តិធម៌បានធ្វើការបណ្តុះបណ្តាលមន្ត្រីរាជការក្នុងក្របខ័ណ្ឌការិយាល័យនីតិកម្ម និងការសម្រុះសម្រួលវិវាទមូលដ្ឋានក្រុង-ស្រុក-ខណ្ឌបានមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ដោះស្រាយវិវាទជូនពលរដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋាន។
លោក កើត រិទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែមិថុនាឆ្នាំ ២០២០ បានសម្រេចបង្កើតក្រុមការងារបច្ចេកទេសរៀបចំគោលនយោបាយស្តីពីយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះដោយបានតែងតាំងលោក ជិន ម៉ាលីន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្ដិធម៌ជាប្រធានក្រុមការងារបច្ចេកទេសរៀបចំគោលនយោបាយនេះឡើង។
ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍កាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះបានធ្វើកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយលោក ជិន ម៉ាលីន ដើម្បីឱ្យលោកបង្ហាញពីដំណើរការបច្ចុប្បន្នភាពគោលបំណង និងទិសដៅបន្តរបស់ក្រសួងយុត្ដិធម៌លើការរៀបចំយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
តើបច្ចុប្បន្នការរៀបចំយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការសម្រេចបានកម្រិតណាហើយ?
ចំពោះការរៀបចំយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះ បច្ចុប្បន្នក្រុមការងារបច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងបានសម្រេចលើការរៀបចំឱ្យមានឯកសារទស្សនទាន ដែលឯកសារទស្សនទាននេះ ជាឯកសារមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ដ្រ ដើម្បីសិក្សាវិភាគមើលថា តើយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគួររៀបចំរបៀបម៉េចតាមទម្រង់បែបណាហើយចាប់ផ្ដើមពីណាទៅណា។
ឯកសារទស្សនទាននេះគឺជាផែនទីបង្ហាញផ្លូវក្នុងការរៀបចំនូវគោលនយោបាយដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ។
តទៅមុខទៀតចេញពីឯកសារទស្សនទាននេះយើងនឹងរៀបចំទៅជាគោលនយោបាយថ្នាក់ជាតិពាក់ព័ន្ធដល់ការសម្រុះសម្រួលវិវាទតាមរយៈសន្ធានកម្ម។ បន្ទាប់ពីចេញពីគោលនយោបាយថ្នាក់ជាតិនេះទៅ យើងនឹងរៀបចំទៅជាច្បាប់តែម្ដង។ ច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការទាំងមូលតែម្ដង។ នេះជាទិសដៅដែលក្រសួងនឹងរៀបចំបន្តបន្ទាប់ទៅមុខទៀត។
តើមូលហេតុអ្វីខ្លះទើបមានការផ្តួចផ្ដើមរៀបចំឱ្យមានគោលនយោបាយដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះឡើង?
ក្រសួងយុត្ដិធម៌ចាត់ទុកការរៀបចំយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះជាកម្មវិធីអាទិភាព ពីព្រោះទី ១ វាចូលរួមក្នុងការធ្វើឱ្យមានសុខដុមនីយកម្មនៅមូលដ្ឋាន។ បានន័យថា ពេលដែលពលរដ្ឋមានវិវាទអ្វីកើតឡើង ពលរដ្ឋអាចស្វែងរកយន្តការនេះហើយអាចស្រុះស្រួលគ្នាបាន។ តាមរយៈយន្តការនេះពលរដ្ឋអាចដោះស្រាយវិវាទនៅទល់មុខគ្នា និងអាចរាប់អានគ្នាបានខុសពីយន្តការតាមផ្លូវតុលាការ។ បើវិវាទត្រូវដោះស្រាយដល់តុលាការ គឺនឹងមាន ១ ចាញ់ ១ ឈ្នះ ពលរដ្ឋនឹងអាចក្លាយទៅជាសត្រូវនឹងគ្នាមិនអាចរាប់រកគ្នាបានទេ។ យន្តការនេះក៏កាត់បន្ថយបាននូវបាតុភាពអំពើហិង្សាមួយចំនួននៅមូលដ្ឋានផងដែរ។ ពីព្រោះបើនៅមូលដ្ឋានមានយន្តការនេះ គឺអាចសម្រុះសម្រួលវិវាទដល់ពលរដ្ឋបានហើយពលរដ្ឋមានកន្លែងដែលត្រូវទៅដោះស្រាយបញ្ហារួមទាំងវិវាទក្នុងគ្រួសារ អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារផងដែរ។ ចំណុចនេះគឺឆ្លើយតបទៅនឹងគោលនយោបាយភូមិឃុំសង្កាត់មានសុវត្ថិភាពដោយបានកាត់បន្ថយនូវបាតុភាពអំពើហិង្សា និងបទល្មើសផ្សេងៗដែលកើតមាននៅមូលដ្ឋានដោយសារពលរដ្ឋមានកន្លែងដែលអាចពឹងពាក់ដោះស្រាយវិវាទរបស់ពួកគាត់បាន។
តាមរយៈគោលនយោបាយនេះតើនឹងអាចជួយដោះស្រាយ ឬក៏រួមចំណែកអ្វីខ្លះ ដល់វិស័យយុត្តិធម៌?
យន្តការនេះក៏បានចូលរួមក្នុងការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតាមតុលាការរាជធានី-ខេត្ដពីព្រោះនៅក្នុងយុទ្ធនាការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតាមសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្តរយៈពេល ១ ឆ្នាំ (កាលពីឆ្នាំ ២០២០) យើងឃើញថា ធនធានរបស់តុលាការយើងវាអត់ស្របទៅនឹងកំណើនជាគំហុកនៃសំណុំរឿងដែលមាននោះទេដោយសារតែសំណុំរឿងទាំងអស់ទោះតូចក៏ដោយក៏រុញមកតុលាការដែរដែលបណ្ដាលឱ្យមានការកកស្ទះសំណុំរឿង។
ដូច្នេះនៅពេលយន្តការនេះដំណើរការសំណុំរឿងតូចតាចមួយចំនួនប្រហែលជាមិនបញ្ជូនមកតុលាការទេ ហើយតុលាការអាចមានពេលដោះស្រាយសំណុំរឿងធំៗ។ តាមរយៈយន្តការនេះនឹងចូលរួមមិនឱ្យមានការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតាមតុលាការដូចបច្ចុប្បន្ននេះទៀតទេ។
ក្រោយពេលយន្តការនេះត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការ តើនឹងដើរតួនាទីយ៉ាងណាក្នុងការដោះស្រាយវិវាទ?
ក្រោយពេលយន្តការនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង និងប្រកាសឱ្យប្រើនឹងត្រូវបានដាក់ឱ្យអនុវត្ដនោះនឹងរៀបចំទៅជាយន្តការស្ថាប័នមួយចំនួនដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដល់ការគ្រប់គ្រងការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការរួមមានស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិ និងស្ថាប័នថ្នាក់ក្រោមជាតិនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានដែលនៅកៀកនឹងប្រជាពលរដ្ឋ។ ក្រោយពេលយន្តការនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងក៏នឹងមានការរៀបចំនូវធនធានមនុស្សសម្រាប់ផ្ដល់សេវានេះជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរៀបចំនូវវិធានបែបបទនីតិវិធីនៃការអនុវត្ដព្រមទាំងយន្តការនៃការតាមដានត្រួតពិនិត្យពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគុណភាពប្រសិទ្ធភាពនៃការផ្ដល់សេវានេះជូនដល់ពលរដ្ឋ។
នៅពេលយន្តការនេះត្រូវដាក់ចេញឱ្យអនុវត្ដជាផ្លូវការ តើស្ថាប័នណាខ្លះជាអ្នកអនុវត្ដន៍?
គោលនយោបាយនៃយន្តការនេះមានលក្ខណៈជាអន្តរវិស័យក្រសួងយុត្ដិធម៌ជាអ្នកគ្រប់គ្រងរួមជាអ្នករៀបចំជាគោលនយោបាយរៀបចំច្បាប់ និងផ្ដល់នូវការបណ្ដុះបណ្ដាលការពង្រឹងសមត្ថភាពធនធានជំនាញរួមទាំងរៀបចំនូវយន្តការវិធានប្រតិបត្ដិផ្សេងៗគ្រប់យ៉ាង។ ក៏ប៉ុន្ដែអ្នកអនុវត្ដផ្ទាល់រួមមានមន្ដ្រីរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ផង មន្ដ្រីក្រសួងមហាផ្ទៃដែលមាននៅតាមមូលដ្ឋាន រួមនឹងមន្ដ្រីនៅតាមស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនទៀតដែលជាអ្នកផ្ដល់សេវាសម្រុះសម្រួលវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនៅក្នុងវិស័យរបស់ស្ថាប័ននោះ។ នៅពេលដែលគោលនយោបាយនេះចេញគឺមិនអាចដូចសព្វថ្ងៃនេះទៀតទេដែលអ្នកណាក៏អាចសម្រុះសម្រួលដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការបាននោះ។
នៅពេលគោលនយោបាយនេះចេញ គឺនឹងរៀបចំឱ្យមានការសម្រុះសម្រួលវិវាទទៅជាវិជ្ជាជីវៈមួយ ដូច្នេះកាលណាជាវិជ្ជាជីវៈ គឺទាមទារការបណ្ដុះបណ្ដាល ការទទួលស្គាល់ការវាយតម្លៃត្រឹមត្រូវ មិនមែនអ្នកណាក៏អាចធ្វើការងារនេះបាននោះទេ។ លើសពីនេះនឹងមានការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃពីគុណភាពច្បាស់លាស់។
ជាទិសដៅបន្តបន្ទាប់ពីការផ្សព្វផ្សាយឯកសារទស្សនទានស្តីអំពីការរៀបចំយន្តការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការតាមរយៈសន្ធានកម្មនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាននេះក្រសួងនឹងរៀបចំឱ្យមានជាគោលនយោបាយថ្នាក់ជាតិមួយអំពីយន្តការនេះ និងបន្ទាប់មកនឹងរៀបចំឱ្យទៅជាច្បាប់ស្តីពីការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការជារួមតែម្តង៕
