.jpg)
លោក ហ៊ុន សែន (ឈរ) អំឡុងឆ្នាំ ១៩៨៣។ រូប AGENCE KAMPUCHEA PRESSE
ភ្នំពេញៈ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានរៀបរាប់រំឭកពីប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជានៅក្នុងរយៈពេល ៤៤ ឆ្នាំកន្លងមក និងឥស្សរជនដែលជាថ្នាក់ដឹកនាំកាលពីជំនាន់នោះ «ដើម្បីកុំឱ្យមនុស្សមួយចំនួនមានការភាន់ច្រឡំ» ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការបង្កើតឡើងនូវរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និងការបង្កើតឡើងនូវរដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហម។
តាមរយៈសារសំឡេងដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនៅថ្ងៃទី ១៦ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២២ លោក ហ៊ុន សែន បានរៀបរាប់ ចំពោះការលើកឡើងរបស់មនុស្សមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីចៀសវាងការភាន់ច្រឡំទៅលើបញ្ហានេះ។ ដំបូងឡើយរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាដែលបានចាប់ផ្តើមមានភាគី ៥។ ប៉ុន្តែភាគី ៤ ដែលជាភាគីចេញមុខ និងភាគី ១ ទៀតមាន សាយ ភូថង ទៀ បាញ់ ស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសថៃមិនអាចចេញមុខបានទេ។ ភាគីទី ១ ដឹកនាំដោយ ហេង សំរិន ជាប្រធាន និង ជា ស៊ីម អនុប្រធាន ដែលបានបះបោរឡើងនៅថ្ងៃទី ២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧៨ នៅភូមិភាគបូព៌ាទិស។ ភាគីទី ២ មាន ហ៊ុន សែន ជាប្រធាន និង ហែម សាមិន ជាអនុប្រធានបានចាប់ផ្តើមដំណើរការពីថ្ងៃទី ២០ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៧ ជាភាគីមានកងទ័ពច្រើនជាងគេ ដែលជាកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរៀបរយដែលមានរហូតដល់ ២៣ កងវរសេនាតូច និង ១០០ ក្រុមប្រតិបត្តិការនៃកម្លាំងប្រដាប់អាវុធសរុបមានកងទ័ពជាង ១ ម៉ឺននាក់។
ភាគីទី ៣ នៅឦសានទិសគឺដឹកនាំដោយ ប៊ុន មី ជាប្រធានប្រតិភូ និងលោក ប៊ូ ថង ជាអនុប្រធានប្រតិភូ។ ភាគីនេះត្រូវបានផ្តាច់ខ្លួនចេញពីខ្មែរក្រហមទៅរស់នៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម និងក៏មានកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ប្រមាណជា ២ វរសេនាតូច ហើយដែលកម្លាំងនោះ ត្រូវបានយកមករ៉ាប់រងសភាពការណ៍ ខេត្តរតនគិរី និងមណ្ឌលគិរី និងភាគីទី ៤ ដែលគេហៅថា បងប្អូនប្រមូលផ្តុំ មកពីភាគខាងជើងនៃប្រទេសវៀតណាម ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧០។ អ្នកទាំងអស់នេះមិនមែនវៀតណាមបញ្ជូនទៅទេ គឺទៅដោយស្ម័គ្រចិត្ត មានអ្នកខ្លះក៏មានអាយុច្រើន និងអ្នកខ្លះក៏អាយុតិច។
អ្នកដែលជាន់ក្រោយនេះមាន ជា សុទ្ធ មានអាយុច្រើនជាងគេ និងធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានខុទ្ធកាល័យគណៈកម្មាធិការកណ្តាលតាំងពីជំនាន់ឥស្សរៈ មុនកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងហ្ស៊ឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៥៤ ប៉ុន្តែក៏មានអ្នកក្មេងមួយចំនួនដែរ ដូចជា ប៉ែន សុវណ្ណ និងមនុស្សផ្សេងទៀត ដែលមានគ្នាប្រមាណ ១ ០០០ នាក់បានវិលមកប្រទេសក្នុងឆ្នាំ ១៩៧០។ ពួកគេត្រូវបាន ប៉ុល ពត សម្លាប់ចោលស្ទើរទាំងអស់សល់តិចតួចមានដូចជា ហែម សាមិន មាស ហួន និង មាស ក្រូច ជាដើម ដែលសុទ្ធតែរត់រួចមកពីតំបន់នោះ និងត្រូវបានគេយកទៅលត់ដំនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៤ និងដើមឆ្នាំ ១៩៧៥។ ក្រុមទី ៤ ដែលមាន ប៉ែន សុវណ្ណ ជាប្រធានប្រតិភូ និង ម៉ុក សុគន្ធ ជាអនុប្រធានប្រតិភូ ដែលគាត់នេះហើយ ក្រោយមកក្លាយទៅជារដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋកិច្ច និងជីវភាព។
ក្រុមទាំង ៤ នេះ ជាអ្នកបង្កើតរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិពិតប្រាកដ និងសូមកុំមានការភាន់ច្រឡំចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្រ។ លោកបញ្ជាក់ថា៖ «អ្នកទាំងអស់គ្នារស់នៅបានដោយសារធ្វើការនៅក្នុងវិទ្យុរណសិរ្ស រួបរួមជាតិដែលបានបោះទីតាំងនៅក្នុងទីក្រុងហាណូយ ចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥ រហូតដល់ពេលរំដោះរួចហើយ ឃើញថា ប៉ុល ពត អនុវត្តនយោបាយព្រៃផ្សៃ អត់បានត្រឡប់មកស្រុកទេ ដូចជា ប៉ែន សុវណ្ណ ចាន់ ស៊ី, ជា សុទ្ធ និងមនុស្សមួយចំនួនទៀត ដែលក្រោយនេះបានវិលត្រឡប់មកទីក្រុងភ្នំពេញ ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ ហើយអ្នកទាំងអស់នេះ មិនត្រូវបាន ប៉ុល ពត សម្លាប់ ដូចអ្នកដែលមកឆ្នាំ ១៩៧០ ដើម្បីចូលរួមប្រយុទ្ធជាមួយ លន់ នល់ និងអាមេរិកនោះទេ»។
បើតាមលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង ៤ ក្រុមនេះបានជួបជុំគ្នា ធ្វើមហាសន្និបាតរៀបចំរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដោយយកមូលដ្ឋាន កងប្រដាប់អាវុធសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលលោកបានកសាងឡើង ដែលមានអង្គភាពរៀបរយរហូត ២៣ វរសេនាតូច។ ក្រោយរំដោះដាក់នៅភ្នំពេញបាន ៤ វរសេនាតូច ខេត្តកំពង់ចាម ២ វរសេនាតូច និងខេត្តដទៃ ១ វរសេនាតូច និងខេត្តមួយចំនួនទៀតលើកលែងតែមណ្ឌលគិរី រតនគិរី ដែលរ៉ាប់រងដោយកម្លាំង ប៊ុន មី និង ប៊ូ ថង និងកោះកុង សាយ ភូថង និង ទៀ បាញ់។
លោកថា៖ «ដូច្នេះហើយ ក្រុមទាំង ៤ នេះបានរួមគ្នា បង្កើតរណសិរ្សនេះនៅថ្ងៃទី ២ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៧៨។ នៅពេលដែលបង្កើតរណសិរ្សនេះពិនិត្យជារួម គឺកម្លាំងមកពីភាគខាងជើងវៀតណាមដែលគេហៅថា កម្លាំងប្រមូលផ្តុំចេញមុខតែម្នាក់គត់ គឺ រស់ សម័យ ដែលក្លាយទៅជាអគ្គលេខាធិការរណសិរ្ស ដែលមកជាមួយ ប៉ែន សុវណ្ណ ដូចគ្នា ក្រៅពីនោះ គឺយកមនុស្សក្នុងប្រទេសទាំងអស់ដូចជា ហេង សំរិន ជាប្រធាន ជា ស៊ីម អនុប្រធាន រស់ សម័យ ជាអគ្គលេខាធិការ ហ៊ុន សែន មាន សំអាន ចាន់ វ៉ែន ប្រាជ្ញ ស៊ុន ជ័យ កញ្ញា និងមនុស្សមួយចំនួនផ្សេងទៀត ដូចជា នៅ សាមុន»។ «នៅថ្ងៃទី ៧ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ យើងរំដោះប្រទេស យើងបានបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា ដូចជារដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នដែរ។
នៅពេលនោះ គឺមាន ហេង សំរិន ជាមនុស្សទី ១ ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ដើរតួជាប្រមុខរដ្ឋផង និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីផង ទី ២ ប៉ែន សុវណ្ណ ជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាទទួលបន្ទុកកិច្ចការពារជាតិ។ ទី ៣ ហ៊ុន សែន សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេស ទី ៤ ជា ស៊ីម សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ទទួលបន្ទុកកិច្ចការមហាផ្ទៃ»។
ចំណែកទី ៥ ចាន់ វ៉ែន សមាជិក ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាទទួលបន្ទុកអប់រំ ទី ៦ ម៉ុក សុគន្ធ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនទទួលបន្ទុកសេដ្ឋកិច្ច និងជីវភាព ទី ៧ កែវ ចិន្តា សមាជិកប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាទទួលបន្ទុក ឃោសនាការវប្បធម៌ (ក្រសួងវប្បធម៌) ចុងក្រោយ គឺ នូ បេង សមាជិកទទួលបន្ទុក សុខាភិបាល។ ចាត់ទុកថា ផ្នែករដ្ឋាភិបាល។
លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ទៀតថា៖ «ចំពោះការលើកឡើងថា ប៉ែន សុវណ្ណ ឡើងមកធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺមិនមែនទេ ប៉ែន សុវណ្ណ គ្រាន់តែរួមចំណែកជាមួយគ្នាក្នុងការបង្កើតរណសិរ្សប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនេះមិនមែនចេញមកពីការតស៊ូធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនឹង ប៉ុល ពត នៅក្នុងប្រទេសទេ គ្រាន់តែសល់ពីការស្លាប់ រួមប្រមូលកម្លាំងដោយវៀតណាម បង្កលក្ខណៈបញ្ជូនមកឱ្យធ្វើការងារជាមួយគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ»។
៤ ក្រុមនេះ គឺចែកភារកិច្ចគ្នាធ្វើការដែលពេលនោះ ជា សុទ្ធ ជាអ្នកដឹកនាំ ប៉ុន្តែគាត់ត្រូវត្រឡប់ទៅធ្វើជាអគ្គរដ្ឋទូតរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជានៅក្នុងទីក្រុងហាណូយ ប្រទេសវៀតណាម ដែលក្រុមនេះត្រូវបានរៀបចំជាក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាដើរតួជារដ្ឋាភិបាលនៅពេលនោះ។ បើនិយាយពីបក្ស ប៉ែន សុវណ្ណ ជាអគ្គលេខាធិការរួចហើយក្រៅពីនោះ ជាសមាជិកដោយគ្រាដំបូងមានតែគ្នា ៨ នាក់នៃគណៈកម្មាធិការកណ្តាល និងអចិន្រៃ្តយ៍។
ក្នុងសន្និបាតលើកទី ៣ របស់គណបក្សនេះបញ្ជាក់ថា ប៉ែន សុវណ្ណ ជាអគ្គលេខាធិការបក្ស ជា ស៊ីម ជាសមាជិក ហេង សំរិន ជាសមាជិក ហ៊ុន សែន ជាសមាជិក ប៊ូ ថង ជាសមាជិក ចាន់ គិរី ជាសមាជិក វណ្ណ សន ជាសមាជិក។ កាលនោះ មានតែ ៧ នាក់។ បន្ទាប់ទៅ មកដល់ភ្នំពេញក៏រៀបចំការបោះឆ្នោតធ្វើមហាសន្និបាតវិសាមញ្ញមួយនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីបោះឆ្នោតបំពេញបន្ថែមចាត់តាំងឱ្យ សាយ ប៊ូថង ដែលមកពីប្រទេសថៃ សរុបអ្នកមានអំណាចនៅពេលនោះមានតែ ៨ នាក់ ដោយ ៧ នាក់ចេញពីមហាសន្និបាតលើកទី ៣ ហើយម្នាក់ទៀត ចេញពីមហាសន្និបាត វិសាមញ្ញ ដែលត្រូវបោះឆ្នោតបំពេញបន្ថែម។ ពេលនោះបោះឆ្នោតធ្វើជាផ្នែកប្រឹក្សារដ្ឋ ជាប្រធានដែលហៅថា ប្រមុខរដ្ឋ។
ឯចំពោះរដ្ឋសភា គឺមាន ជា ស៊ីម ធ្វើជាប្រធាន ឯខាងក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋ គឺមាន ប៉ែន សុវណ្ណ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ចាន់ ស៊ី ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីផែនការ។
លោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា៖ «នៅដើមខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៨១ ប៉ែន សុវណ្ណ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ដោយសារគាត់បានធ្វើកំហុសជាច្រើនតាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ឆែកផ្ទះ ជា ស៊ីម ឆែកផ្ទះ ហេង សំរិន និងត្រៀមចូលឆែកផ្ទះ ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេច បើសិនជាមកឆែកដល់ផ្ទះ ហ៊ុន សែន ប្រាកដជាផ្ទុះអាវុធកណ្តាលក្រុង និងមិនឈ្នះ ហ៊ុន សែន ទេព្រោះ ហ៊ុន សែន មាន ៤ វរសេនាតូច ដែលជាអ្នកស្មោះស្ម័គ្រ បើទោះមិនធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ»។
«ការចាប់ ប៉ែន សុវណ្ណ ដោយសារគាត់ធ្វើកំហុសច្រើនពេក ប៉ុន្តែ ប៉ែន សុវណ្ណ ថាជាប់គុកងងឹត វាមិនត្រឹមត្រូវទេ។ នៅពេលត្រឡប់មកវិញ គាត់ត្រូវបានគេឱ្យទាំងផ្ទះ ទិញទាំងឡាន ប៉ុន្តែគាត់មិនស្តាប់។ ដល់ពេល ប៉ែន សុវណ្ណ ស្លាប់ទៅក្លាយជាខ្មោចអនាថា សង្គ្រោះជាតិគេយកមកធ្វើនយោបាយនៅវត្តថាន់ ដោយសារតែអំពើរបស់គាត់ សព្វថ្ងៃគ្មានអ្នកណាធ្វើបុណ្យឱ្យ ប៉ែន សុវណ្ណ ទេ»។
បន្ទាប់ពីការចាប់ខ្លួន ប៉ែន សុវណ្ណ គឺមានការដោះស្រាយបញ្ហាផ្ទៃក្នុង គឺលោក ចាន់ ស៊ី ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយសារអ្នកនេះវៀតណាមជួយចិញ្ចឹម និង មិនចង់ឱ្យអ្នកនៅក្នុងប្រទេសគ្រប់គ្រងតំណែងទាំងអស់នោះទេ។ ដោយឡែកការស្លាប់របស់ ចាន់ ស៊ី មិនដូចការបកស្រាយថា សហភាពសូវៀតជាអ្នកលួចសម្លាប់នោះទេ ដែលនេះ គឺជាការអះអាងខុសឆ្គងជាទីបំផុត។
ចាន់ ស៊ី កាន់តំណែងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ ១៩៨២ ដល់ ១៩៨៤ គាត់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺ «មហារីកឈាម» និងបញ្ជូនទៅសហភាពសូវៀត ដើម្បីព្យាបាល នៅពេលនោះ ហ៊ុន សែន ស្ថិតនៅប្រទេសបារាំងត្រៀមចរចាជាមួយនឹងសម្តេចនរោត្តមសីហនុ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំក៏បានត្រឡប់មកវិញ ខ្ញុំបានទៅសួរសុខទុក្ខគាត់នៅម៉ូស្គូ។ ខ្ញុំត្រូវបានគេផ្ញើសារឱ្យចូលប្រទេសបន្ទាន់ឱ្យទទួលតំណែងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្ត្រីស្តីទី។ ក្រោយពី ចាន់ ស៊ី ខ្ញុំធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្តីទីខែកញ្ញា ១៩៨៤ រហូត បោះឆ្នោតពេញសិទ្ធិដោយសភា រហូតមកជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្ត្រីនៅថ្ងៃទី ១៤ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៥ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ»។
លោក គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណិ្ឌត្យសភាកម្ពុជា ថ្លែងនាថ្ងៃទី ១៧ មករាថា ការរំឭកពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ ហាក់ដូចជាចង់ឆ្លើយតបទៅនឹងក្រុមណាមួយឱ្យបានច្បាស់ពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងដំណាក់កាលនៃការគ្រប់គ្រងរបស់របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា និងរដ្ឋកម្ពុជា។ វាក៏ជាឱកាសដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បង្ហាញឱ្យឃើញនូវទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនក្នុងដំណាក់កាលនោះ ពីព្រោះកន្លងមកព័ត៌មានទាំងអស់នេះមិនត្រូវបាន «បង្ហើប» ដោយជាក់លាក់ដោយឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «លោកក៏ចង់យកឱកាសហ្នឹង ដើម្បីបង្ហាញនូវទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬអាថ៌កំបាំងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនសម្រាប់ជាការចងក្រង ជាការសិក្សាបន្ត ហើយក៏លោកចង់បង្ហាញថា កម្ពុជាមិនស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម ដូចដែលធ្លាប់បានលើកឡើងនោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលនោះ»។
លោក ភា បន្ថែមថា៖ «ការលើកឡើងរបស់សម្តេចពាក់ព័ន្ធនឹងការចាប់ខ្លួនរបស់លោក ប៉ែន សុវណ្ណ នេះអាចជាតម្រុយព័ត៌មានសម្រាប់ការសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាទៅថ្ងៃមុខទៀត»។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាថ្លែងដែរថា មានប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនដែលមិនត្រូវបានអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បញ្ញវន្ត គ្រូបង្រៀន និងអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រសិក្សា និងចងក្រងនោះទេ ដូច្នេះមានតែអ្នកនយោបាយ និងអ្នកដែលតស៊ូពីសម័យមុនទេ ដែលនៅចេះចាំនូវអ្វីដែលបានកើតឡើងកាលពីអតីតកាល។ លោក ចន្ទរឿន ថ្លែងថា៖ «[វា] គួរតែចងក្រងជាសៀវភៅ ឬក៏និយាយចេញជាសាធារណៈបែបនេះ ដើម្បីទុកជាព័ត៌មាន និងមានចំណុចខ្លះជាមេរៀនល្អ សម្រាប់ទាំងការធ្វើកិច្ចការងារដឹកនាំការងារប្រទេសនៅពេលបច្ចុប្បន្ន និងសម្រាប់អ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយផងដែរ»។ លោក ចន្ទរឿន លើកទឹកចិត្តឱ្យមានក្រុមប្រវត្តិវិទូដែលមានក្រមសីលធម៌ និងវិជ្ជាជីវៈខ្ពស់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្ត្រនេះដោយឯករាជ្យ ទើបធានាបាននូវសុក្រឹតភាព និងគុណតម្លៃពិតប្រាកដសម្រាប់ប្រវត្តិសាស្ត្រ៕
