ភ្នំពេញៈ មន្ដ្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនរំឭកពីការឈឺចាប់នៃការចងចាំចំពោះព្រឹត្ដិការណ៍កាលពី ៤៧ ឆ្នាំមុន គឺថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដែលពួកទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះលើរបបលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដោយបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ និងក៏ជាថ្ងៃដែលពួកអាវខ្មៅបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា។
លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានបានសរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា កាលពី ៤៧ ឆ្នាំមុន (១៧ មេសា ១៩៧៥) វេលាម៉ោង ៧ ព្រឹក «ដំណឹងបានឮមកដល់យើងថា ខ្មែរក្រហមចូលដល់ហាងសាំងឫស្សីកែវហើយ»។ លោករំឭកថា៖ «សម័យនោះខ្ញុំតែងមកដេកលេងនៅផ្ទះមិត្តភក្តិស្និទ្ធស្នាល ដាញ់ សាវ៉ាង រំលងខាងជើងរបងស្តាតចាស់ ១ ផ្លូវ»។
លោកបន្តថា៖ «យើងសម្រេចនាំគ្នាមកផ្ទះអ្នកស្គាល់គ្នាម្នាក់ទៀតនៅផ្លូវកម្ពុជាក្រោម ឆៀងក្រុមហ៊ុន Dumex ព្រោះមនុស្សនៅកណ្តាលក្រុងកកកុញជួយបង្កើនភាពកក់ក្តៅពីភាពមិនច្បាស់លាស់នៃកងទ័ពបន្តិចដែរ។ តែក្នុងចិត្តម្យ៉ាងយើងអរនឹងឃើញសង្គ្រាមត្រូវបានបញ្ចប់លែងមានគ្រាប់ផ្លោងរាល់ថ្ងៃ។ យើងមិនបានដឹងទាល់តែសោះ ថា ថ្ងៃនោះហើយដែលយើងកំពុងនៅឈរមាត់ទ្វារនរកទៅវិញទេ»។
លោក ហ៊ុយ វណ្ណៈ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃបានលើកឡើងថា ១៧ មេសា ១៩៧៥ គឺជាពេលវេលាដែល «ពួកជាតិនិយមជ្រុល ខ្មែរក្រហម» ឡើងកាន់អំណាច ហើយអនុវត្តអំពើយង់ឃ្នង កាប់សម្លាប់ សងសឹក ទឹកឡើងត្រីស៊ីស្រមោច ជីកស្មៅជីកទាំងឫស និងបាននាំប្រទេសជាតិឱ្យវិនាសខ្លោចផ្សាតែក្នុងរយៈពេលជាង ៣ ឆ្នាំ។ លោកបន្តថា៖ «២០ ឆ្នាំមុន ខ្ញុំបានស្រាវជ្រាវ និងបោះពុម្ពសៀវភៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ២ ក្បាល ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីមូលហេតុឫសគល់នៃភាពឃោរឃៅ និងទុក្ខសោករបស់ប្រជាជនខ្មែរយើង»។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងរកឃើញភាពជ្រុលនិយមជាច្រើន ដែលជាកំហុសចេញពីការដឹកនាំរបស់ ប៉ុល ពត-ខ្មែរក្រហម នោះគឺ «ការបែងចែកវណ្ណៈមនុស្ស នៅក្នុងសង្គមដ៏ក្រីក្រមួយ នៅពេលដែលមនុស្សលែងនិយាយការពិត នៅពេលអវិជ្ជាត្រួតត្រា និងនៅពេលបដិសេធច្បាប់»។
បើតាមលោក វណ្ណៈ ភាពបរាជ័យដ៏ធំរបស់ពួក ប៉ុល ពត គឺនៅពេលគេដើរផុតពីភាពមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបានគឺ «អ្នកនយោបាយប្រៀបដូចជាត្រី ចំណែកឯប្រជាជនគឺជាទឹក»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម បានសរសេរបង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា «ប៉ុល ពត និងខ្មែរក្រហមឯទៀត គ្រាន់តែជាអ្នកដៃដល់កាប់សម្លាប់ខ្មែរ និងកម្ទេចសង្គមខ្មែរ ដើម្បីបម្រើមហិច្ឆតា និងអំណាចរបស់ខ្លួន និងអនុវត្តមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនីស្ត កសាងសង្គមថ្មីសន្លាងមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មនុស្សជាតិ» ទៅតាមគំនិត និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់អ្នកមេគំនិតនៃមេដឹកនាំកុម្មុយនីស្ដ។
ទោះយ៉ាងណា លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ថ្លែងថា ៤៧ ឆ្នាំក្រោយខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបខ្មែរក្រហមនួន ជា និងខៀវ សំផន ត្រូវបានរកឃើញថា មានពិរុទ្ធភាពក្នុងបទចោទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០១ និងរកឃើញមានពិរុទ្ធភាពក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០២ ក្នុងបទចោទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ (សហករណ៍ ការដ្ឋានការងារ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើពុទ្ធសាសនិក ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ដោយបង្ខំជាដើម) ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម (មន្ទីរសន្តិសុខ ការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុង ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើអតីតមន្ត្រីរដ្ឋការនៃរបបសាធារណរដ្ឋ ជម្លោះប្រដាប់អាវុធជាដើម) និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងជនជាតិចាម និងជនជាតិវៀតណាម។
លោកថ្លែងថា៖ «សំណុំរឿង ០០២/០២ ដែលនៅសល់តែជនជាប់ចោទ ខៀវ សំផន ម្នាក់គត់មានអាយុ ៩០ ឆ្នាំ រំពឹងថា នឹងប្រកាសសាលដីកាស្ថាពរបញ្ចប់ការតវ៉ានៅអំឡុងចុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ លើបណ្តឹងសារទុក្ខរបស់លោក ខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានប្តឹងជំទាស់នឹងការរកឃើញពិរុទ្ធភាពក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០២»។
ពលរដ្ឋម្នាក់បាននិយាយថា កាលពី ៤៧ ឆ្នាំមុននៅថ្ងៃនេះ គឺជាថ្ងៃដែលពួកទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះលើរបបលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដោយបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ និងក៏ជាថ្ងៃ ដែលពួកអាវខ្មៅបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ អ្នកសរសេរសៀវភៅ និងអ្នកវិភាគមួយចំនួនបានជំរុញឱ្យមេដឹកនាំជំនាន់ថ្មីរៀនសូត្រពីប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ជូរចត់ ដែលបានកន្លងផុត ដើម្បីចៀសវាងកុំឱ្យដើរជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រដដែលៗ ដែលអាចធ្វើឱ្យវិនាសដល់ប្រទេសជាតិទាំងមូល។
លោក ឡៃ លី ពលរដ្ឋម្នាក់ដែលកំពុងរស់នៅក្រុងប៉ោយប៉ែតខេត្ដបន្ទាយមានជ័យបានលើកឡើងថា ភាពជូរចត់មិនអាចបំភ្លេចបាន គឺគុកអត់ជញ្ជាំង។ ថ្ងៃ ១៧ មេសានេះហើយដែលក្រុមគ្រួសារលោក និងពលរដ្ឋទាំងអស់ នៅភ្នំពេញត្រូវបានគេបណ្តេញចេញពីលំនៅឋានបាត់បង់ផ្ទះសំបែង និងទ្រព្យសម្បត្តិជាច្រើនរៀបរាប់មិនអស់។
លោករំឭកថា៖ «សោកស្តាយបំផុតទោះបីមានជីវិតរហូតសព្វថ្ងៃ ក៏មិនអាចរកទ្រព្យដែលបាត់បង់ពេលនោះបានដែរ ពិសេសបាត់បង់ជីវិតប៉ា ដែលជាគ្រូបង្រៀន និងអ៊ំៗជាគ្រូពេទ្យ និងពួកយើងរងទុក្ខវេទនាណាស់ក្នុងរបប ៣ ឆ្នាំ ៨ ខែ ២០ ថ្ងៃហូបចុកទឹកបបរមិនឆ្អែតហេវហត់ធ្វើការធ្ងន់ទាំងរាងកាយគ្មានកម្លាំងកំហែងបន្តិចសោះ»។
គួររំឭកថា កាលពី ៤៧ ឆ្នាំមុន នៅថ្ងៃ ១៧ មេសា គឺជាថ្ងៃ ដែលពួកទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះលើរបបលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដោយបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ និងក៏ជាថ្ងៃ ដែលពួកអាវខ្មៅបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា៕